Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of Notes

< >
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
< >
page |< < (2) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div40" type="section" level="2" n="40">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s196" xml:space="preserve">
                <pb o="2" file="514.01.034" n="34" rhead="LIBER"/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s197" xml:space="preserve">rerum rationes reddere potens est:</s>
              <s xml:id="echoid-s198" xml:space="preserve">unde ars proxime adſapientiam accedit. </s>
              <s xml:id="echoid-s199" xml:space="preserve">inditium autem ſciendi efficax
                <lb/>
              est, alios docere poſſè, perfectio enim in eo poſita eſt, ut alium nobis ſimilem efficere poſſimus: </s>
              <s xml:id="echoid-s200" xml:space="preserve">quod nec facit
                <lb/>
              nec præstat experientia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s201" xml:space="preserve">licet expertus alteri quomodo facit, oſtendat, non tamen reddere de eo quod fa-
                <lb/>
              cit, rationem poteſt, cum extra ſenſum nihil adhibeat, quod ex Platonis ſententia ſeruile opus eſt, niſi forte ex-
                <lb/>
              perientiam uoces: </s>
              <s xml:id="echoid-s202" xml:space="preserve">cum quis Arte iam parta quicquam ex arte facit. </s>
              <s xml:id="echoid-s203" xml:space="preserve">ſed hæc aliò ſpectat. </s>
              <s xml:id="echoid-s204" xml:space="preserve">Artis autem eſt
                <lb/>
              alterum ſibi ſimilem constituere; </s>
              <s xml:id="echoid-s205" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s206" xml:space="preserve">artifex etiam dici uel oſcitans poteſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s207" xml:space="preserve">ſtertens. </s>
              <s xml:id="echoid-s208" xml:space="preserve">intus enim habet id,
                <lb/>
              quod eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s209" xml:space="preserve">ſed expertus ſolo ſenſu nititur. </s>
              <s xml:id="echoid-s210" xml:space="preserve">Cæterum artes quidem omnes initio paruæ ſunt, ſed tempore coa-
                <lb/>
              leſcunt: </s>
              <s xml:id="echoid-s211" xml:space="preserve">nec propterea minus rerum inuentoribus debere nos decet: </s>
              <s xml:id="echoid-s212" xml:space="preserve">ipſi enim ( quod difficillimum eſt ) princi-
                <lb/>
              pium inuenere. </s>
              <s xml:id="echoid-s213" xml:space="preserve">quod qui recte habet, dimidium totius habet, uis enim maxima in his ineſt: </s>
              <s xml:id="echoid-s214" xml:space="preserve">quod uel medio-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.034-01" xlink:href="note-514.01.034-01a" xml:space="preserve">10</note>
              criter in Mathematicis eruditus planè ſentit. </s>
              <s xml:id="echoid-s215" xml:space="preserve">Nemo bercle eſt; </s>
              <s xml:id="echoid-s216" xml:space="preserve">qui non uideat quàm certa, quàm commu-
                <lb/>
              nia, quàm obuia ſint ea; </s>
              <s xml:id="echoid-s217" xml:space="preserve">quæαξiώματα græci, prolquia latini uocant. </s>
              <s xml:id="echoid-s218" xml:space="preserve">omnia tamen recondita, & </s>
              <s xml:id="echoid-s219" xml:space="preserve">abstruſa;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s220" xml:space="preserve">quæ in ijs diſciplinis habentur, ab ijs profecta, & </s>
              <s xml:id="echoid-s221" xml:space="preserve">deducta ſunt æque, ac ab uno principe gens omnis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s222" xml:space="preserve">po-
                <lb/>
              pulus uniuerſus regitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s223" xml:space="preserve">paruum, ac nihil ferè uidetur proloquium illud: </s>
              <s xml:id="echoid-s224" xml:space="preserve">plura, quæ uni reſpondent, ſibi inui-
                <lb/>
              cem reſpondere: </s>
              <s xml:id="echoid-s225" xml:space="preserve">paruum tamen illud à Phyſicis ad motiones, ad corpora, ad tempora, ad ſpatia locorum. </s>
              <s xml:id="echoid-s226" xml:space="preserve">
                <lb/>
              A muſicis uerò ad fides, ad neruos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s227" xml:space="preserve">uoces,ab ijs, qui proſpectionum uim contemplantuï, ad radios, ad lu-
                <lb/>
              mina: </s>
              <s xml:id="echoid-s228" xml:space="preserve">ac demum ab alijs ad res alias accommodatur, unde omnis doctriuæ uis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s229" xml:space="preserve">ratio manare ſolet. </s>
              <s xml:id="echoid-s230" xml:space="preserve">maxi-
                <lb/>
              mè igitur inuentoribus gratiæ habendæ: </s>
              <s xml:id="echoid-s231" xml:space="preserve">maximæ & </s>
              <s xml:id="echoid-s232" xml:space="preserve">his, qui nullo parcunt labori: </s>
              <s xml:id="echoid-s233" xml:space="preserve">ut communia illa, perfpe-
                <lb/>
              ctaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s234" xml:space="preserve">notitiæ primordia propoſitis Artibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s235" xml:space="preserve">ſcientijs adiudicant. </s>
              <s xml:id="echoid-s236" xml:space="preserve">Sed nos ad reliqua. </s>
              <s xml:id="echoid-s237" xml:space="preserve">I am in artibus diui-
                <lb/>
              dendis non ſequar exactam illam & </s>
              <s xml:id="echoid-s238" xml:space="preserve">exquiſitam partiendi rationem, dialecticorum methodis institutam, ni-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.034-02" xlink:href="note-514.01.034-02a" xml:space="preserve">20</note>
              mis enim ſtud io ſorum uota retardarem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s239" xml:space="preserve">parum prodeſſem, præterea nemo eſt qui neſciat ingenuas & </s>
              <s xml:id="echoid-s240" xml:space="preserve">li-
                <lb/>
              beras eſſe artes ſeptem, quarum tres ad ſermonem, quatuor ad quantitatem pertinent. </s>
              <s xml:id="echoid-s241" xml:space="preserve">atque ibi Gramma-
                <lb/>
              ticem eſſe orationis auctricem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s242" xml:space="preserve">ſcripturæ moderatricem. </s>
              <s xml:id="echoid-s243" xml:space="preserve">logicem quoque eoſpectare, ut ſermonem ad do-
                <lb/>
              cendum inſtituat, ut Rhetorices ad perſuadendum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s244" xml:space="preserve">ſi uis addere poeticem ad delectandum. </s>
              <s xml:id="echoid-s245" xml:space="preserve">hic uero tam
                <lb/>
              continentem, quàm ſecretam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s246" xml:space="preserve">diſparatam quantitatem haberi, unde menſuras,motus,numeros ſimplices,
                <lb/>
              atque ad ſonos comparatos diſcutimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s247" xml:space="preserve">prætermittam quoque uiles illas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s248" xml:space="preserve">ſellularias, quænec artis nomi-
                <lb/>
              ne dignandæ ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s249" xml:space="preserve">Nec ad rem noſtram facere exiſtimabo artes illas, quæ diuino inſtinctu, & </s>
              <s xml:id="echoid-s250" xml:space="preserve">afflatu in ani-
                <lb/>
              mis nostris immittuntur, quoniam non eò tendimus, ut omnia complectamur, quæſub nomine artis communi
                <lb/>
              quadam ratione contineri ſolent. </s>
              <s xml:id="echoid-s251" xml:space="preserve">Ad nos ergo illæ artes neceſſariæ pertinent, quæ cum dignitate hominum
                <lb/>
              commoditate, & </s>
              <s xml:id="echoid-s252" xml:space="preserve">uſui comparantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s253" xml:space="preserve">cuiuſmodieſt Nauigatio, Militia, Aedificatio, Agricultura, Venatio,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.034-03" xlink:href="note-514.01.034-03a" xml:space="preserve">30</note>
              Pictura, Scalptura, Lanificium, ac denique Medicina, & </s>
              <s xml:id="echoid-s254" xml:space="preserve">ſi quæ ſunt aliæ,de quibus duplex conſideratio ha-
                <lb/>
              betur, una est, quatenus ratiocinantur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s255" xml:space="preserve">regulas operandi certas ſtatuunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s256" xml:space="preserve">terminatas, altera quate-
                <lb/>
              nus alacritate quadam & </s>
              <s xml:id="echoid-s257" xml:space="preserve">manuum promptitudine ad opus aggrediuntur, ut in re ſubiecta formas animo an-
                <lb/>
              te perceptas, in humanos uſus edant. </s>
              <s xml:id="echoid-s258" xml:space="preserve">Hinc eſt quod ex artibus nonnullæ ſunt quæ propius ad ſcientiæ no-
                <lb/>
              tionem accedunt, quædam minus. </s>
              <s xml:id="echoid-s259" xml:space="preserve">Artium, quæ dignitate, & </s>
              <s xml:id="echoid-s260" xml:space="preserve">uſu præcellunt, eo nomine illuſtres, ac prin-
                <lb/>
              cipes haberiſolent: </s>
              <s xml:id="echoid-s261" xml:space="preserve">quod diſciplinis maximè innitantur, ac præſertim Arithmeticæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s262" xml:space="preserve">Geometriæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s263" xml:space="preserve">reliquæ
                <lb/>
              minus idoneæ, aptæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s264" xml:space="preserve">ad nobilitatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s265" xml:space="preserve">quo fit, ut Architectura omnium princeps haberi debeat. </s>
              <s xml:id="echoid-s266" xml:space="preserve">de qua prius,
                <lb/>
              quàm aliquid diſſeramus, interponenda eſt M. </s>
              <s xml:id="echoid-s267" xml:space="preserve">Vitru.</s>
              <s xml:id="echoid-s268" xml:space="preserve">epiſtola: </s>
              <s xml:id="echoid-s269" xml:space="preserve">qua optimo Principi Auguſto ſuum dedicat
                <lb/>
              opus primum ut de ſe bene merenti gratias referat. </s>
              <s xml:id="echoid-s270" xml:space="preserve">Deinde ut munificentiſſimum Principem iuuet in ijs rebus,
                <lb/>
              quæ ad ornatum, et ſplẽdorem urbis pertinere uidebantur.</s>
              <s xml:id="echoid-s271" xml:space="preserve">ſimul.</s>
              <s xml:id="echoid-s272" xml:space="preserve">n.</s>
              <s xml:id="echoid-s273" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s274" xml:space="preserve">animi gratitudinem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s275" xml:space="preserve">iudicinm oſten-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.034-04" xlink:href="note-514.01.034-04a" xml:space="preserve">40</note>
              dit: </s>
              <s xml:id="echoid-s276" xml:space="preserve">dat enim quod ſibi danti carisſimum erat: </s>
              <s xml:id="echoid-s277" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s278" xml:space="preserve">illi accipienti gratiſſimm. </s>
              <s xml:id="echoid-s279" xml:space="preserve">Octauium Cæſar in Filium adop-
                <lb/>
              tauit. </s>
              <s xml:id="echoid-s280" xml:space="preserve">ſucceſit & </s>
              <s xml:id="echoid-s281" xml:space="preserve">uirtuti, & </s>
              <s xml:id="echoid-s282" xml:space="preserve">Imperio. </s>
              <s xml:id="echoid-s283" xml:space="preserve">primumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s284" xml:space="preserve">illi Aguſti nomen inditum: </s>
              <s xml:id="echoid-s285" xml:space="preserve">quod nomen licet ob auctum
                <lb/>
              Imperium ſibi comparauerit: </s>
              <s xml:id="echoid-s286" xml:space="preserve">non minus tamen ob studiorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s287" xml:space="preserve">rei literariæ curam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s288" xml:space="preserve">ingenuarum arti-
                <lb/>
              um amplitudinem illi conuenire potuit. </s>
              <s xml:id="echoid-s289" xml:space="preserve">Reliqua, quæ ad Aguſtum pertinent in ipſa epiſtola ſunt expedita: </s>
              <s xml:id="echoid-s290" xml:space="preserve">in
                <lb/>
              qua illud etiam obſeruandum, quod procul ab adulatione Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s291" xml:space="preserve">meritas Auguſto laudes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s292" xml:space="preserve">eas, quæ illi ma-
                <lb/>
              ximè placerè poterant: </s>
              <s xml:id="echoid-s293" xml:space="preserve">prudenter quidem tribuit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s294" xml:space="preserve">apte concedit. </s>
              <s xml:id="echoid-s295" xml:space="preserve">Hunc igitur in modum aggredtiur.</s>
              <s xml:id="echoid-s296" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s297" xml:space="preserve">Cum diuina mens tua, & </s>
              <s xml:id="echoid-s298" xml:space="preserve">numen Imperator Cæſar Imperio potiretur orbis terrarum, inuictaq́ue
                <lb/>
              uirtute cunctis hoſtibus ſtratis, triumpho,uictoriaq́ue tua ciues gloriarentur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s299" xml:space="preserve">gentes omnes ſub-
                <lb/>
              actæ tuum ſpectarent nutum: </s>
              <s xml:id="echoid-s300" xml:space="preserve">Populusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s301" xml:space="preserve">Romanus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s302" xml:space="preserve">Senatus liberatus timore ampliſsimis tuis co-
                <lb/>
              gitationibus, conſilijsq́ue gubernaretur,non audebam tantis occupationibus de Architectura ſcri-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.034-05" xlink:href="note-514.01.034-05a" xml:space="preserve">50</note>
              pta, & </s>
              <s xml:id="echoid-s303" xml:space="preserve">magis cogitationibus explicata edere: </s>
              <s xml:id="echoid-s304" xml:space="preserve">metuens ne non apto tempore interpellans, ſubirem
                <lb/>
              tui animi offenſionem.</s>
              <s xml:id="echoid-s305" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s306" xml:space="preserve">Augusti tempore pax uniuerſum orbem habuit: </s>
              <s xml:id="echoid-s307" xml:space="preserve">Ianifores clauſæ: </s>
              <s xml:id="echoid-s308" xml:space="preserve">Imperium unius nuturegebatur: </s>
              <s xml:id="echoid-s309" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s310" xml:space="preserve">nil
                <lb/>
              erat, quod Romanis ciuibus timendum eſbet;</s>
              <s xml:id="echoid-s311" xml:space="preserve">et. </s>
              <s xml:id="echoid-s312" xml:space="preserve">Tranquillaforſan, & </s>
              <s xml:id="echoid-s313" xml:space="preserve">pacata tunc erant omnia: </s>
              <s xml:id="echoid-s314" xml:space="preserve">quoniam pa-
                <lb/>
              cis author, libertatis uindex, ſalutis opifex, eo tempore natus eft Dominus noſter
                <emph style="sc">Iesvs</emph>
              Chriſtus. </s>
              <s xml:id="echoid-s315" xml:space="preserve">{ Non
                <lb/>
              audebam tantis occupationibus.</s>
              <s xml:id="echoid-s316" xml:space="preserve">} dum enim in actione uerſamur,non uacat, ut studijs operam demus. </s>
              <s xml:id="echoid-s317" xml:space="preserve">præſer
                <lb/>
              tim in tanta rerum administratione, qua uniuerſus orbis niti debebat. </s>
              <s xml:id="echoid-s318" xml:space="preserve">obſeruanda igitur occaſio eſt & </s>
              <s xml:id="echoid-s319" xml:space="preserve">tempus
                <lb/>
              aptum, cum quid agere instituimus.</s>
              <s xml:id="echoid-s320" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s321" xml:space="preserve">Cum uero attenderem te non ſolum de uita communi omnium curam, publicæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s322" xml:space="preserve">rei conſtitutio-
                <lb/>
              nem habere; </s>
              <s xml:id="echoid-s323" xml:space="preserve">Sed etiam de opportunitate publicorum ædificiorum, ut ciuitas per ſe non ſolum pro-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.034-06" xlink:href="note-514.01.034-06a" xml:space="preserve">60</note>
              uincijs eſſet aucta: </s>
              <s xml:id="echoid-s324" xml:space="preserve">uerum etiam ut Maieſtas Imperij publicorum ædificiorum egregias haberet </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>