Vitruvius - De architectura libri decem

QVi amplioribus uoluminibus, Imperator, ingenij cogitationes, præceptaq́;
explicauerunt, maximas, & egregias adiecerunt ſuis ſcriptis authoritates:
quod etiam & c.

Quinto libro proœmium proponit maxima conſideratione dignum. eo enim
reſpondetur multorum quœſtionibus, qui quotidie de Vitr. obloquuntur; neſcien-
tes quo quœque modo ars tractari debeat. Nos aperte cernimus Vitru. non mo-
do res (quibus de agit) recte, & diligenter perpendiſſe, ſed etiam ſibi propo-
ſuiſſe omnia conuenienιi ratione, ac uia docenda eſſe. Quis non ordinem eius mi-
2220 rum, in prœceptis tradendis perſpexit? Quis non eſt rerum electionem miratus?
quœ diuiſio, quœ pars eſt, quœ non ſit ſuo loco poſita, & collocata? quis addet, quis addet, quis demet de eius prœceptio-
nibus? Nam ſi ut Ariſtarchus, Democritus, Aristoxenus, Hippocrates, ac ut alius in ſua quaq; arte perfe-
ctus non est loquutus: his tamen illi uſus eſt uocibus, & dictionibus, quas ſui temporis mores requirebant,
& eam docendi formam eſt proſequutus, quam artem tradentes ſeruare debent. & quoniam non ex meo hœc
ſenſu elicio, tamen maxime gratum erit, ſi quis diligenter proœmium hoc legat. de qua re quoque monui le-
ctores volumine primo. Docet autem quantum diſcriminis ſit inter historiarum, poematumq́; ſcriptiones,
& artium tractationes. probat docendi difficultatem, nec ſinit nos deſiderare modum ſcribendœ artis
Ideo dicit.

Qvi amplioribus uoluminibus, Imperator, ingenij cogitationes, præceptaq́; explicauerunt, maxi-
3330 mas, & egregias adiecerunt ſuis ſcriptis authoritates: quod etiam uel in noſtris quoque ſtudijs res pa-
teretur, ut amplificationibus authoritas, & in his præceptis au geretur, ſed id non eſt quemadmodum.
putatur expeditum.

Senſus eſt. poſſe commode ingenĳ cogitationes explicare, & ſcribere, nulla breuitatis neceßitate iniecta,
maximas affert authoritates ſcriptoribus. nam cuique integrum eſt, & ex animo ample, & copioſe ſcribere,
ornareq́; res ſuas ad oblectationem legentium, prœſertim cum res huiuſmodi ſunt, cum ſua nos uarietate, &
iucunditate alliciant. Sed amplitudo hœc non eſt in omni re tractanda, adeo ut putant alĳ, expedita; nam ſi
ita eſſet, non dubitarem, quin meis ſcriptis authoritas ineſſet.

Non enim de Architectura ſic ſcribitur, & ut hiſtoriæ, ut poemata. # Poemata ſunt ingenij cogi-
tationes; hiſtoriœ exempla noſtrarum actionum. ideo reſpondet ĳs uerbis, quœ ſupra poſuit {Ingenĳ cogi-
4440 tationes, prœceptaq́; .} Deinde oſtendit diſcrimen ſcribendarum hiſtoriarum, & poematum, a tractan-
da Architectura.

Historiae per ſe tenent lectores, habent enim nouarum rerum uarias expectationes. Poema-
ta uero, carminum metra, & pedes, ac uerborum elegans diſpoſitio, & ſententiarum inter perſonas, &
uerſuum diſtincta pronuntiatio, prolectando ſenſus legentium perducit ſine offenſa ad ſummam ſcri-
ptorum terminationem. Id autem in Architecturæ conſcriptionibus non poteſt fieri.

Delectat hiſtoria rerum nouitate, cuius animus noſter eſt maxime cupiens, delectando tenet uſque in finem.
Delectant poemata numerorum ſuauitate, & etiam rerum nouarum imitatione; quare & ipſa quoque alli-
ciunt aures ad audiendum, & animum ad legendum uſque ad ſummam ſcriptorum terminationem. Sed in
tractatione alicuius artis, quoniam uerba a neceßitate oriuntur, resq́; obſcuræ ſunt, nulla oblectatio prouenit.
5550 Quod multo magis in Architectura fieri debet, cuius tractatio abdita, & recondita magis eſt. unde di-
cit Vitru.

Id autem in Architecturæ conſcriptionihus non poteſt fieri, quod uocabula ex artis propria ne-
ceſsitate concepta, in conſueto ſermone obijciunt ſenſibus obſcuritatem.

Ars omnis propria habet uocabula, bœc a neceßitate, & uſu oriuntur. ignoratur autem uſus ab ĳs, qui nõ
didicere, quare obſcuritas in ſenſibus neceßario oritur. Oportet enim prius, (ut aiunt Philoſophi,) quid no-
minis rerum intelligere, id eſt quo quœque uocabulo nominetur. Nec ſolum in uocabulis, ſed etiam in formis
dicendi poſita eſt difficultas, nec licet in arte tradenda, in qua breuitas requiritur, amplitudinem ſermonis, &
circuitus orationis adhibere. memoriœ enim inſeruiendum eſt breuitate, & ordine.

Cvm ergo ea per ſe non ſint aperta, nec pateant in eorum conſuetudine nomina, tum etiam præ-
6660

Table of contents

Text layer

Text normalization

Search