193161QVINTVS.
Basilicarvm loca adiuncta foris quàm calidiſsimis partibus oportet conſtitui, ut per hyemem
ſine moleſtia tempeſtatum ſe conferre in eas negotiatores poſsint. Earumq; latitudines non minus
quàm ex tertia, nec plus, quàm ex dimidia longitudinis parte conſtituantur. niſi loci natura impedierit,
& aliter coegerit ſymmetriam commutari. Sin autem locus erit amplior in longitudine, Chalcidica in
extremis conſtituantur, uti ſunt in Iulia Aquiliana. Coluinnæ baſiticarum tam altæ, quàm porticus
latæ fuerint, faciendæ uidentur. porticus quàm medium ſpatium futurum eſt, ex tertia ſiniatur. co-
lumnæ ſuperiores minores, quàm inferiores ( uti ſupra ſcriptum eſt ) conſtituantur. Pluteum, quod
fuerit inter ſuperiores columnas, item quarta parte minus, quàm ſuperiores columnæ fuerint, oporte-
re ſieri uidetur: uti ſupra baſilicæ contignationem ambulantes ab negociatoribus ne conſpiciantur.
1110 Epiſtylia, zophori, coronæ ex ſymmetrijs columnarum, uti in tertio libro diximus, explicentur.
ſine moleſtia tempeſtatum ſe conferre in eas negotiatores poſsint. Earumq; latitudines non minus
quàm ex tertia, nec plus, quàm ex dimidia longitudinis parte conſtituantur. niſi loci natura impedierit,
& aliter coegerit ſymmetriam commutari. Sin autem locus erit amplior in longitudine, Chalcidica in
extremis conſtituantur, uti ſunt in Iulia Aquiliana. Coluinnæ baſiticarum tam altæ, quàm porticus
latæ fuerint, faciendæ uidentur. porticus quàm medium ſpatium futurum eſt, ex tertia ſiniatur. co-
lumnæ ſuperiores minores, quàm inferiores ( uti ſupra ſcriptum eſt ) conſtituantur. Pluteum, quod
fuerit inter ſuperiores columnas, item quarta parte minus, quàm ſuperiores columnæ fuerint, oporte-
re ſieri uidetur: uti ſupra baſilicæ contignationem ambulantes ab negociatoribus ne conſpiciantur.
1110 Epiſtylia, zophori, coronæ ex ſymmetrijs columnarum, uti in tertio libro diximus, explicentur.
Cum foro baſilicæ, ærarium, carcer, curia coniunguntur, ideo mihi peropportunum uiſum eſt unico uesti-
gio omnia huiuſmodi membra deſcribere, ut ea quæ forum constituunt, ſuis locis diſponantur. nam Vitru. ca-
pite huius uoluminis tertio inquit. { Cum forum constitutum fuerit } tractauerat enim de ærario, curia, car-
cere, & baſilica. unde cum uellet ad theatrorum deſignationem peruenire, dixit ea uerba. { Cum igitur
forum conſtitutum fuerit, } Baſilicæ nomen ( ſi uelimus interpretari ) regiam ſigniſicat, in ea ius dicebatur
ſub tecto, magnaq́; in ea rerum negotia tractabantur. legitur apud Plutarchum Paulum Aemilium magnifi-
centiſſimam baſilicam construxiſſe, ac nonaginta ex noſtris millia aureorum in ea expendiſſe. putant hodie
nonnulli eam fuiſſe inter ſancti Adriani, & Faustinæ templa. iubet ergo Vitr. Baſilicarum loca diſponi apud
forum, immo eſſe foris coniuncta, locis quàm calidiſſimis, redditq́; rationem, ut per hyemem ſine moleſtia
2220 tempeſtatum ſe conferre in eas negotiatores poſſint. Intelligit autem calida loca a ſeptentrione, & Aquilone
auerſa, quemadmodum ipſe decimo huius uoluminis capite declarat. Conſtituta area, in qua baſilica ſit
collocanda, ad ſymmetrias peruenit. Baſilica neſcio quid cum æde ſacra commune habere debet, non tamen
æquali dignitate construenda. Litigantium, notariorum, ſcriptorumq́; copijs inſeruiendum eſt, ideo ampla,
libera, luminoſa, porticibus, tribunalibus abundare oportet. Latitudo non minus quàm ex tertia, nec ma-
gis quàm ex dimidia longitudinis constet, idest non ſint minores baſilicæ in latitudine ſeſquialtera, nec maiores
dupla proportione cum longitudine, ea tamen conditione, ut libera area ſit, nec ulla alia ratione impedita. tunc
enim loci natura coget ſymmetriam commutari, quod quando euenerit, obſeruabimus maiorem proportionem
quàm fieri poteſt, dandam eſſe. nam ſi ſeſquiquartam, & ſeſquitertiam dare poſſumus, eligemus ſeſquitertiam,
& it a de alijs. Cum uero libera erit area, obſeruabimus eas proportiones, quas Vitr. dixit, unde uidetur error
3330 eorum, qui tripla proportione constare baſilicarum longitudines ad latitudinem dixere. nam cum Vitr. dixit
non minus quàm ex tertia, ſi triplam intelligeremus, eſſet contra illud quod dixit, ne plus quàm ex dimidia. nam
plus est tripla, quàm dimidia. Si uero adhuc amplior, ut dupla proportione, ædiſicare baſilicã poßimus, tunc in
extremis chalcidica constituantur. Albertus non Chalcidica, ſed cauſidica legit, & putat fuiſſe ambulationes
ſecundũ tribunal tranſuerſas, ubi rhetores, & cauſidici uerſarentur, quæ formam T literæ efficerent. hoc non
placet. Alij legunt chalcidica. unde apud ſextũ Pompeium Philander ait ſe legiſſe chalcidicum genus eſſe ædiſi-
cij, ab urbe Chalcide dictum. Arnobius lib. 4. contra gentes. Scribuntur Dij ueſtri in triclinijs cæleſtibus,
atque in chalcidicis aureis cœnitare, potare, & ad ultimum fidibus, & uocum modulatione mulceri. hæc ſatis
placent, quando non liceat nobis uerbum mutare, & ita, ut a Lacedæmonijs Laconicum, ita a Chalcidenſibus,
chalcidicum dici. Alij legunt chalcidica ſimiliter, & interpretantur officinam, ubi pecunia cuditur, quam
4440 nos cæcam dicimus. Erant enim apud antiquos triumuiri pecuniæ cudendæ, quos in æreis nummis ita ſcriptos
obſeruabimus A. A. A. F. F. ideſt auro, argento, ære, flando, feriundo. cumq́; coniuncta foris ea mem-
bra eſſe debeant, ſcilicet ærarium, curia, carcer, & baſilica, ut ſequenti capite ostendetur, non abſurdum ui-
detur officinam eam, ſi locus patitur, prope baſilicam constituendam. legunt alij Chalciæca, & eandem offici-
nam intelligunt, quam dixi, & nullam ponunt differentiam inter Chalcidica, & Chalciæca. Nulli dubium eſt,
quin reperiatur hoc nomen Chalciæca. Primo enim uolumine Thucyd. inquit. Petebant etiam Athenienſes
a Lacedæmonijs, ut aliam quoque offenſionem illatam templo Mineruæ Chalciæcæ diluerent. Minerua enim
a templo ære facto, aut a ſtatua ærea ita uocabatur. Sed quis ex ære templa dixerit extructa ? Aio Romæ fuiſ-
ſe locum hoſpitio datum legationibus, qui Græcoſtaſis dicebatur, a Græcis, tanquam a digniori gente denomi-
natum, quo loco Plin. Flaminium uouiſſe templum dicit æreum Concordiæ, ſi forte populum tum diſſi-
dentem conciliare poſſet. Sed cum pecuniam non poſſet a populo exigere, ut ædem conſtrueret, ex fœneratori-
5550 bus mulcta ædiculam eam fecit. Quare non eſt dubitandum, quin hoc nomen reperiatur. Sed quid ad rem ?
puto ego de baſilica ea Vitr. loquutũ fuiſſe, quæ in foro Iulio, ubi Cæſar ſteterat ædiſicata erat, ibi enim ther-
marum ueſtigia reſtant, & quædam Aquilij memoria, Aquilius enim iudex erat, de cuius domo, apud Cicer-
leges. & nos inſcriptionem uidimus, in qua mentio fasta eſt Aquilij in foro Iulio, ideo codicibus illis aſſenti-
mur in quibus legitur in uilla Aquilianæ, & non in Iulia. Hæc nos coniecturari poſſumus, ſed cum authoritate
repertum ſit calcidica eſſe magna, & ampla quædam ædificia, credere poſſumus non male eſſe legendum { Cal-
cidica } id est loca ampla, in qua magiſtratus conueniebant more Calcidenſium ædificata.
gio omnia huiuſmodi membra deſcribere, ut ea quæ forum constituunt, ſuis locis diſponantur. nam Vitru. ca-
pite huius uoluminis tertio inquit. { Cum forum constitutum fuerit } tractauerat enim de ærario, curia, car-
cere, & baſilica. unde cum uellet ad theatrorum deſignationem peruenire, dixit ea uerba. { Cum igitur
forum conſtitutum fuerit, } Baſilicæ nomen ( ſi uelimus interpretari ) regiam ſigniſicat, in ea ius dicebatur
ſub tecto, magnaq́; in ea rerum negotia tractabantur. legitur apud Plutarchum Paulum Aemilium magnifi-
centiſſimam baſilicam construxiſſe, ac nonaginta ex noſtris millia aureorum in ea expendiſſe. putant hodie
nonnulli eam fuiſſe inter ſancti Adriani, & Faustinæ templa. iubet ergo Vitr. Baſilicarum loca diſponi apud
forum, immo eſſe foris coniuncta, locis quàm calidiſſimis, redditq́; rationem, ut per hyemem ſine moleſtia
2220 tempeſtatum ſe conferre in eas negotiatores poſſint. Intelligit autem calida loca a ſeptentrione, & Aquilone
auerſa, quemadmodum ipſe decimo huius uoluminis capite declarat. Conſtituta area, in qua baſilica ſit
collocanda, ad ſymmetrias peruenit. Baſilica neſcio quid cum æde ſacra commune habere debet, non tamen
æquali dignitate construenda. Litigantium, notariorum, ſcriptorumq́; copijs inſeruiendum eſt, ideo ampla,
libera, luminoſa, porticibus, tribunalibus abundare oportet. Latitudo non minus quàm ex tertia, nec ma-
gis quàm ex dimidia longitudinis constet, idest non ſint minores baſilicæ in latitudine ſeſquialtera, nec maiores
dupla proportione cum longitudine, ea tamen conditione, ut libera area ſit, nec ulla alia ratione impedita. tunc
enim loci natura coget ſymmetriam commutari, quod quando euenerit, obſeruabimus maiorem proportionem
quàm fieri poteſt, dandam eſſe. nam ſi ſeſquiquartam, & ſeſquitertiam dare poſſumus, eligemus ſeſquitertiam,
& it a de alijs. Cum uero libera erit area, obſeruabimus eas proportiones, quas Vitr. dixit, unde uidetur error
3330 eorum, qui tripla proportione constare baſilicarum longitudines ad latitudinem dixere. nam cum Vitr. dixit
non minus quàm ex tertia, ſi triplam intelligeremus, eſſet contra illud quod dixit, ne plus quàm ex dimidia. nam
plus est tripla, quàm dimidia. Si uero adhuc amplior, ut dupla proportione, ædiſicare baſilicã poßimus, tunc in
extremis chalcidica constituantur. Albertus non Chalcidica, ſed cauſidica legit, & putat fuiſſe ambulationes
ſecundũ tribunal tranſuerſas, ubi rhetores, & cauſidici uerſarentur, quæ formam T literæ efficerent. hoc non
placet. Alij legunt chalcidica. unde apud ſextũ Pompeium Philander ait ſe legiſſe chalcidicum genus eſſe ædiſi-
cij, ab urbe Chalcide dictum. Arnobius lib. 4. contra gentes. Scribuntur Dij ueſtri in triclinijs cæleſtibus,
atque in chalcidicis aureis cœnitare, potare, & ad ultimum fidibus, & uocum modulatione mulceri. hæc ſatis
placent, quando non liceat nobis uerbum mutare, & ita, ut a Lacedæmonijs Laconicum, ita a Chalcidenſibus,
chalcidicum dici. Alij legunt chalcidica ſimiliter, & interpretantur officinam, ubi pecunia cuditur, quam
4440 nos cæcam dicimus. Erant enim apud antiquos triumuiri pecuniæ cudendæ, quos in æreis nummis ita ſcriptos
obſeruabimus A. A. A. F. F. ideſt auro, argento, ære, flando, feriundo. cumq́; coniuncta foris ea mem-
bra eſſe debeant, ſcilicet ærarium, curia, carcer, & baſilica, ut ſequenti capite ostendetur, non abſurdum ui-
detur officinam eam, ſi locus patitur, prope baſilicam constituendam. legunt alij Chalciæca, & eandem offici-
nam intelligunt, quam dixi, & nullam ponunt differentiam inter Chalcidica, & Chalciæca. Nulli dubium eſt,
quin reperiatur hoc nomen Chalciæca. Primo enim uolumine Thucyd. inquit. Petebant etiam Athenienſes
a Lacedæmonijs, ut aliam quoque offenſionem illatam templo Mineruæ Chalciæcæ diluerent. Minerua enim
a templo ære facto, aut a ſtatua ærea ita uocabatur. Sed quis ex ære templa dixerit extructa ? Aio Romæ fuiſ-
ſe locum hoſpitio datum legationibus, qui Græcoſtaſis dicebatur, a Græcis, tanquam a digniori gente denomi-
natum, quo loco Plin. Flaminium uouiſſe templum dicit æreum Concordiæ, ſi forte populum tum diſſi-
dentem conciliare poſſet. Sed cum pecuniam non poſſet a populo exigere, ut ædem conſtrueret, ex fœneratori-
5550 bus mulcta ædiculam eam fecit. Quare non eſt dubitandum, quin hoc nomen reperiatur. Sed quid ad rem ?
puto ego de baſilica ea Vitr. loquutũ fuiſſe, quæ in foro Iulio, ubi Cæſar ſteterat ædiſicata erat, ibi enim ther-
marum ueſtigia reſtant, & quædam Aquilij memoria, Aquilius enim iudex erat, de cuius domo, apud Cicer-
leges. & nos inſcriptionem uidimus, in qua mentio fasta eſt Aquilij in foro Iulio, ideo codicibus illis aſſenti-
mur in quibus legitur in uilla Aquilianæ, & non in Iulia. Hæc nos coniecturari poſſumus, ſed cum authoritate
repertum ſit calcidica eſſe magna, & ampla quædam ædificia, credere poſſumus non male eſſe legendum { Cal-
cidica } id est loca ampla, in qua magiſtratus conueniebant more Calcidenſium ædificata.
Colvmnae Baſilicarum tam altæ, quàm porticus latæ fuerint, faciendæ uidentur.
# Quanta est
latitudo porticus a columnis ad parietes, tam altæ columnæ ſunt faciendæ. ſed quæret aliquis de latitudine por-
ticus quanta eſſe deb et, Reſpondetur.
6660latitudo porticus a columnis ad parietes, tam altæ columnæ ſunt faciendæ. ſed quæret aliquis de latitudine por-
ticus quanta eſſe deb et, Reſpondetur.