234202LIBER
Eae autem ſtructuræ, quæ in aqua ſunt ſuturæ, uidentur ſic eſſe faciendæ, uti portetur puluis, à
regionibus, quæ ſunt a Cumis continuatæ ad promontorium Mineruæ, isq́; miſceatur, ut in mortario
duo ad unum reſpondeant, deinde tuncin coloco, qui deſinitus erit, arcæ ſtipitibus robuſteis, & ca-
tenis incluſæ in a quam demittendæ, diſtinendæq́; ſirmiter. Deinde inter eas ex tráſtillis inferior pars
fub aqua exæquanda, & purganda, & cæmentis ex mortario materia mixta ( quemadmodũ ſupra ſcri-
ptum eſt ) ibi congerendum, donicum compleatur ſtructuræ ſpatium, quod fuerit inter arcas. Hoc
autem munus naturale habent ea loca, quæ ſupra ſeripta ſunt.
regionibus, quæ ſunt a Cumis continuatæ ad promontorium Mineruæ, isq́; miſceatur, ut in mortario
duo ad unum reſpondeant, deinde tuncin coloco, qui deſinitus erit, arcæ ſtipitibus robuſteis, & ca-
tenis incluſæ in a quam demittendæ, diſtinendæq́; ſirmiter. Deinde inter eas ex tráſtillis inferior pars
fub aqua exæquanda, & purganda, & cæmentis ex mortario materia mixta ( quemadmodũ ſupra ſcri-
ptum eſt ) ibi congerendum, donicum compleatur ſtructuræ ſpatium, quod fuerit inter arcas. Hoc
autem munus naturale habent ea loca, quæ ſupra ſeripta ſunt.
Puteolani pulueris uſus boc loco mire expetendus, de quo ſecundo uolumine plura.
nam quæ in aqua fiunt
structuræ ex mixtione eius pulueris in foſſa, quam mortarium dicunt, bene ſubigendo partium duarum, &
unius calcis æternæ habentur. postea arcæ, quas nostri catarractas uocant, ita ſunt faciendæ. Dolentur
1110 planè trabes ex robore, & ab uno capite ad aliud excauentur ſulci, aut canaliculi tam lati, uti in eos ta-
bularum capita immitti poſſint. tabulæ eæ æquæ magnitudinis, & craſſitudinis eſſe debent, ut in canales im-
mitti poſſint & confingi æquis ſpatijs inter ſe diſtantes, trabes autem non ſolum a capitibus, ſed etiam inter
mediam altitudinem tabularum ponendæ ſunt, ita ut bene coniungi, ac contineri poſſint, earum tabularum
commiſſuræ obturandæ, & concatenandæ ſunt, poſtea oneribus deorſum ad fundum demittendæ, immobili-
ter, & firmiter diſtinendæ, deinde ſpatium, quod inter huiuſmodi arcas continebitur exinanietur, & explana-
bitur ijs machinis, de quibus libro decimo agitur, ibi palificationibus innixi ab ijs demittemus iam præpara-
tam materiem ad ſtructuram cum lapidibus permixtam, & ad firmitatem in aqua ſtrues hoc modo, cum im-
petus aquæ non te impediet.
structuræ ex mixtione eius pulueris in foſſa, quam mortarium dicunt, bene ſubigendo partium duarum, &
unius calcis æternæ habentur. postea arcæ, quas nostri catarractas uocant, ita ſunt faciendæ. Dolentur
1110 planè trabes ex robore, & ab uno capite ad aliud excauentur ſulci, aut canaliculi tam lati, uti in eos ta-
bularum capita immitti poſſint. tabulæ eæ æquæ magnitudinis, & craſſitudinis eſſe debent, ut in canales im-
mitti poſſint & confingi æquis ſpatijs inter ſe diſtantes, trabes autem non ſolum a capitibus, ſed etiam inter
mediam altitudinem tabularum ponendæ ſunt, ita ut bene coniungi, ac contineri poſſint, earum tabularum
commiſſuræ obturandæ, & concatenandæ ſunt, poſtea oneribus deorſum ad fundum demittendæ, immobili-
ter, & firmiter diſtinendæ, deinde ſpatium, quod inter huiuſmodi arcas continebitur exinanietur, & explana-
bitur ijs machinis, de quibus libro decimo agitur, ibi palificationibus innixi ab ijs demittemus iam præpara-
tam materiem ad ſtructuram cum lapidibus permixtam, & ad firmitatem in aqua ſtrues hoc modo, cum im-
petus aquæ non te impediet.
Sinavtem propter fluctus, autimpetus aperti pelagi’deſtinatæ arcæ non potuerint contineri,
2220 tunc ab ipſa terra ſiue crepidine puluinus quàm firmiſsime ſtruatur. Isq́; puluinus exæquata ſtruatur
planitie, minus quam dimidiæ partis, reliauom, quod eſt proxime littus, proclinatum latus habeat.
Deinde ad ipſam a quam, & latera puluino circiter ſeſquipedales margines ſtruantur æquilibros ei pla-
nitiæ, quæ ſupra ſcripta eſt. Tunc proclinatio ea impleatur arena, & exæquetur cum margine inpla-
nitia puluini. Deinde inſupeream exæquationem pila quàm magna conſtituta fuerit, ibi ſtruatur,
eaq́; cum erit extructa, relinquatur ne minus quàm duos menſes, ut ſicceſcat. Tunc autem ſuccida-
tur margo, quæ ſuſtinet arenam. Ita arena fluctibus ſubruta efficiet in mare pilæ præcipitationem.
Hac ratione quotieſcunque opus fuerit, in aquam poterit eſſe progreſſus.
2220 tunc ab ipſa terra ſiue crepidine puluinus quàm firmiſsime ſtruatur. Isq́; puluinus exæquata ſtruatur
planitie, minus quam dimidiæ partis, reliauom, quod eſt proxime littus, proclinatum latus habeat.
Deinde ad ipſam a quam, & latera puluino circiter ſeſquipedales margines ſtruantur æquilibros ei pla-
nitiæ, quæ ſupra ſcripta eſt. Tunc proclinatio ea impleatur arena, & exæquetur cum margine inpla-
nitia puluini. Deinde inſupeream exæquationem pila quàm magna conſtituta fuerit, ibi ſtruatur,
eaq́; cum erit extructa, relinquatur ne minus quàm duos menſes, ut ſicceſcat. Tunc autem ſuccida-
tur margo, quæ ſuſtinet arenam. Ita arena fluctibus ſubruta efficiet in mare pilæ præcipitationem.
Hac ratione quotieſcunque opus fuerit, in aquam poterit eſſe progreſſus.
Vt brachium in mare protenſum efficias paulatim a ripa ſtructura eſt incohanda, ſcamnumq́;
efficies, pul-
uinum uocat Vitr. quod partim in plano ſedeat, partim ſit proclinatum. pars proclinata uerſus littus eſt fa-
3330 cienda, circa ſcamnum margines facito a captite uerſus mare, & a lateribus æquilibres illi ſcamno, pendentemq́;
partem arena complebis, donec planam partem exæquaueris. Supra ſcamnum pilam eriges craſſam ex iam
dicta materie, quam per duos menſes exſiccari permittes. Succides inde marginem, uide bisq́; arenam ex ſuc-
ciſione dilapſam ſubrui, pilamq́; paulatim collapſam in mare demum præcipitari, & partem littori proximam
implere, atque ita cum progreſſus in mare uolueris facere, ſcamnis, marginibus, & pilis, eo modo quo dictũ
eſt, extructis, & demiſſis, opus egregium, & firmum efficies in his locis, in quibus puteolanus non deeſt.
uinum uocat Vitr. quod partim in plano ſedeat, partim ſit proclinatum. pars proclinata uerſus littus eſt fa-
3330 cienda, circa ſcamnum margines facito a captite uerſus mare, & a lateribus æquilibres illi ſcamno, pendentemq́;
partem arena complebis, donec planam partem exæquaueris. Supra ſcamnum pilam eriges craſſam ex iam
dicta materie, quam per duos menſes exſiccari permittes. Succides inde marginem, uide bisq́; arenam ex ſuc-
ciſione dilapſam ſubrui, pilamq́; paulatim collapſam in mare demum præcipitari, & partem littori proximam
implere, atque ita cum progreſſus in mare uolueris facere, ſcamnis, marginibus, & pilis, eo modo quo dictũ
eſt, extructis, & demiſſis, opus egregium, & firmum efficies in his locis, in quibus puteolanus non deeſt.
In quibus autem locis puluis non naſcitur, his rationibus erit faciendum, uti arcæ duplices, rela-
tis tabulis, & catenis colligatæ in eo loco, qui ſinitus erit, conſtituantur, & inter deſtinatas creta me-
ronibus ex ulua paluſtri factis calcetur. cum ita bene calcatum, & quàm denſiſsimè fuerit, tunc co-
chleis, rotis, tympanis collocatis, locus, qui in ea ſeptione ſinitus ſuerit, exinaniatur, ſicceturq́; , &
4440 tunc ſtructura, & cæmentis, calce, & arena compleatur. Sin autem mollis locus erit palis uſtulatis
alneis, aut oleagineis, aut robuſteis conſigatur, & carbonibus compleatur, quemadmodum in theatro
rum, & muri fundatio nibus eſt ſcriptum. Deinde tunc quadrato ſaxo murus ducatur iuncturis quàm
longiſsimis, uti maxime medij lapides coagmentis contineantur. Tunc qui locus erit inter murum,
ruderatione ſiue ſtructura compleatur. ita erit, uti poſsit turris inſuper ædificari.
tis tabulis, & catenis colligatæ in eo loco, qui ſinitus erit, conſtituantur, & inter deſtinatas creta me-
ronibus ex ulua paluſtri factis calcetur. cum ita bene calcatum, & quàm denſiſsimè fuerit, tunc co-
chleis, rotis, tympanis collocatis, locus, qui in ea ſeptione ſinitus ſuerit, exinaniatur, ſicceturq́; , &
4440 tunc ſtructura, & cæmentis, calce, & arena compleatur. Sin autem mollis locus erit palis uſtulatis
alneis, aut oleagineis, aut robuſteis conſigatur, & carbonibus compleatur, quemadmodum in theatro
rum, & muri fundatio nibus eſt ſcriptum. Deinde tunc quadrato ſaxo murus ducatur iuncturis quàm
longiſsimis, uti maxime medij lapides coagmentis contineantur. Tunc qui locus erit inter murum,
ruderatione ſiue ſtructura compleatur. ita erit, uti poſsit turris inſuper ædificari.
Diſtributionis est copias rerum parare ſecundum uſum, ſi quid uerò deest, ad alias copias quærendas, &
comparandas eundum eſt. Ita ferè ubique Vitr. ad diſtributionem oculos uertit, quemadmodum etiam hoc
loco, ubi puteolanus puluis ad ſtructur as in aqua faciendas non habetur, docet quomodo faciendum ſit.
Præparentur igirur tabulæ, ex quibus arcæ faciendæ ſunt, & arcæ duplices ſint, tabulæ uero committantur
recte inter ſe, & in loco ad fabricandum destinato catenis colligatæ retine antur, inter eas ar cas conijciendi
5550 ſunt ſacci ex paluſtri ulua conſuti, creta pleni, ad exugendum bumorem, tunc calcatis denſiſſime peronibus,
machinis ad hauriendam aquam aptis, de quibus decimo libro agitur, locus ille arcis circumſeptus exinania-
tur, & ſtructuræ cæmentitia compleatur, iactis prius fundamentis craßioribus, quàm murus, qui ſupra fu-
turus ſit, modo ſolum ſolidum, & terrenum ſit, nam ſi mollis, lutoſusq́; fuerit, palificationes faciendæ ſunt.
ut aliàs docuit. cætera facilia ſunt in V itruuio. Nunc de Naualibus agendum eſt, ut nihil opportunũ deſidera-
ripoſſit.
comparandas eundum eſt. Ita ferè ubique Vitr. ad diſtributionem oculos uertit, quemadmodum etiam hoc
loco, ubi puteolanus puluis ad ſtructur as in aqua faciendas non habetur, docet quomodo faciendum ſit.
Præparentur igirur tabulæ, ex quibus arcæ faciendæ ſunt, & arcæ duplices ſint, tabulæ uero committantur
recte inter ſe, & in loco ad fabricandum destinato catenis colligatæ retine antur, inter eas ar cas conijciendi
5550 ſunt ſacci ex paluſtri ulua conſuti, creta pleni, ad exugendum bumorem, tunc calcatis denſiſſime peronibus,
machinis ad hauriendam aquam aptis, de quibus decimo libro agitur, locus ille arcis circumſeptus exinania-
tur, & ſtructuræ cæmentitia compleatur, iactis prius fundamentis craßioribus, quàm murus, qui ſupra fu-
turus ſit, modo ſolum ſolidum, & terrenum ſit, nam ſi mollis, lutoſusq́; fuerit, palificationes faciendæ ſunt.
ut aliàs docuit. cætera facilia ſunt in V itruuio. Nunc de Naualibus agendum eſt, ut nihil opportunũ deſidera-
ripoſſit.
His perfectis naualiorum ea erit ratio, ut conſtituantur ſpectantia maxime ad ſeptentrionem.
ná
meridianæ regiones propter cœſtus, cariem, tineam, teredines, reliquasq; beſtiarum nocentium gene-
ra procreant, alendoq́; conſeruant. eaq́; ædificia minime ſunt materianda propter incendia. De ma-
gnitudinibus autem finitio nulla debet eſſe, ſed faciunda ad maximum nauium modum, uti & ſi maio-
6660
meridianæ regiones propter cœſtus, cariem, tineam, teredines, reliquasq; beſtiarum nocentium gene-
ra procreant, alendoq́; conſeruant. eaq́; ædificia minime ſunt materianda propter incendia. De ma-
gnitudinibus autem finitio nulla debet eſſe, ſed faciunda ad maximum nauium modum, uti & ſi maio-
6660