303271NONVS.
rum ad ſacoma appendit redemptori.
Isad tempus opus manufactum ſubtiliter regi approbauit, &
ad ſacoma pondus coronæ uiſus eſt præſtitiſſe. poſteaquam inditium eſt factum, dempto auro tan-
tundem argenti in id coronariũ, opus admixtum eſſe: indignatus Hiero ſe contemptum, neque inue-
niens qua ratione id furtum deprehenderet, rogauit Archimedem,uti in ſe ſumeret ſibi de eo cogita-
tionem. Tunc is cum haberet eius rei curam, caſu uenit in balneum, ibiq́; cum in ſolium deſcende-
ret, animaduertit quantum corporis ſui in eo inſideret, tantum aquæ extra ſolium effiuere. Itaque
cum eius rei rationem explicationis offendiſſet, non eſt moratus, ſed exiliuit gaudio motus de ſolio,&
nudus uadens domum uerſus ſigniſicabat clara uoce inueniſſe quod quæreret. Nam currens identi-
dem græcè clamabat Eurica, Eurica. Tum uero ex eo inuentionis congreſſu duas dicitur feciſſe maſ-
1110 ſas æ quo pondere, quo etiam fuerat corona,unam ex auro, alteram ex argento. Cum ita feciſſet, uas
amplum ad ſumma labra impleuit aqua, in quo demiſit argenteam maſſam, cuius quanta magnitudo
in uaſe depreſſa eſt, tantum aquæ effluxit, ita exempta maſſa, quanto minus factum fuerat refudit, ſex-
tario menſus, ut eodem modo quo prius fuerat, ad labra æ quaretur. Ita ex eo inuenit quantum ad
certum pondus argenti certa aquæ menſura reſponeret. cumid expertus eſſet, tum auream maſſam
ſimiliter pleno uaſe demiſit, & ea exempta, eadem ratione menſura addita, inuenit ex aqua non tan-
tum deſluxiſſe, ſed tantum minus, quantum minus magno corpore eodem pondere auri maſſa eſſet
quàm argenti. Poſtea uero repleto uaſe in eadem aqua ipſa corona demiſſa, inuenit plus aquæ deflu-
xiſſe in coronam, quàm in auream eodem pondere muſſam, & ita ex eo, quod plus defluxerat aquæ in
corona, quàm in maſſa, ratiocinatus, deprehendit argenti in auro mixtionem, & manifeſtum furtum
2220redemptoris.
ad ſacoma pondus coronæ uiſus eſt præſtitiſſe. poſteaquam inditium eſt factum, dempto auro tan-
tundem argenti in id coronariũ, opus admixtum eſſe: indignatus Hiero ſe contemptum, neque inue-
niens qua ratione id furtum deprehenderet, rogauit Archimedem,uti in ſe ſumeret ſibi de eo cogita-
tionem. Tunc is cum haberet eius rei curam, caſu uenit in balneum, ibiq́; cum in ſolium deſcende-
ret, animaduertit quantum corporis ſui in eo inſideret, tantum aquæ extra ſolium effiuere. Itaque
cum eius rei rationem explicationis offendiſſet, non eſt moratus, ſed exiliuit gaudio motus de ſolio,&
nudus uadens domum uerſus ſigniſicabat clara uoce inueniſſe quod quæreret. Nam currens identi-
dem græcè clamabat Eurica, Eurica. Tum uero ex eo inuentionis congreſſu duas dicitur feciſſe maſ-
1110 ſas æ quo pondere, quo etiam fuerat corona,unam ex auro, alteram ex argento. Cum ita feciſſet, uas
amplum ad ſumma labra impleuit aqua, in quo demiſit argenteam maſſam, cuius quanta magnitudo
in uaſe depreſſa eſt, tantum aquæ effluxit, ita exempta maſſa, quanto minus factum fuerat refudit, ſex-
tario menſus, ut eodem modo quo prius fuerat, ad labra æ quaretur. Ita ex eo inuenit quantum ad
certum pondus argenti certa aquæ menſura reſponeret. cumid expertus eſſet, tum auream maſſam
ſimiliter pleno uaſe demiſit, & ea exempta, eadem ratione menſura addita, inuenit ex aqua non tan-
tum deſluxiſſe, ſed tantum minus, quantum minus magno corpore eodem pondere auri maſſa eſſet
quàm argenti. Poſtea uero repleto uaſe in eadem aqua ipſa corona demiſſa, inuenit plus aquæ deflu-
xiſſe in coronam, quàm in auream eodem pondere muſſam, & ita ex eo, quod plus defluxerat aquæ in
corona, quàm in maſſa, ratiocinatus, deprehendit argenti in auro mixtionem, & manifeſtum furtum
2220redemptoris.
Ignis inter elementa leuißimus eſt, quoniam omnibus ſuperſtat.
Terra grauiſſima, quoniam om-
nibus ſubſtat. are, aquaq́; non abſolutè, ſed reſpectu grauia, & leuia, elementa ſunt. are enim aquæ
ſupertertur, igni fubiacet; aqua terræ ſuperlabitur, aeri deprimitur. Non minus res, quæ ex elemen-
tis componuntur, motum eorum conſequuntur, ita ut quæ maiorem ignis, uel aeris portionem habent
ſuperuolent, quæ uerò aqua, & terreno abundant, deorſum ferantur. præterea elementum omne in
ſede a natura ſibi constita, quieſcit, aqua in aqua, aer in aere moratur. Ratio bæ non reſpi-
cit ponderis quantitatem, ſed ſeciem grauitatis, aliud enim eſtdicere trabem magnam plus ponderis ha-
bere tenui plumbi lamna, aliud plumbum eſſe ligno grauius. nam & ſi trabs quantitate & mole ſua pondere
præstet,leuior tamen eſtplumbo ſecundum grauitatis formam,nam lignum in aqua ſupernatat,plnmbum uero
3330 ad fundum delabitur. Vt igitur grauitatis ſpeciem cognoſcamus, neceſſe eſt moles perfectorum corporum
æquales ſumere, quæ ſi pondere æquo inueniantur, dicemus eas eſſe ſpecie æquè graui. Sed ſi altera maius ha-
bebit pondus, etiam aſſirmare poterimus corpus illius ſpecie grauius altero eſſe. Cape tantum marmoreæ
molis, quantum ligneæ, aut aqueæaio quatenus ad magnitudinem ſpectat, ymarmor plus habere ponderis, quā
lignum, uel aqua, lignum leuiſsimnm, quoniam aquæſuperſtat, marmor grauißimum, quoniam in aqua de-
ſcendit. ideo poteſt concludi aquam marmore leuiorem, ligno ſpecie eſſe grauiorem. V nde fit ut corporut di-
uerſorum, & æqualis ponderis illud erit mole maius, quod ſpecie leuius erit. binc est quod ex maßis duabus,
quarum altera ex auro ſit, altera ex argento, licet æquo ſint pondere, argentea tamen maſſa maior erit mole,
quàm ea, quæ ex auro facta fuerit. Ex buiuſmodi ſpeculatione adiutus Archimedes furtum eius deprehendit,
qui auream coronam Hieroni syracuſarum Regipro uoto faciendam ſumpſerat, nam maſſam ex auro in vaſe
aqua pleno collcauit, nota uitq́; quantum aquæ e uaſe effluxerat, postea & maſſamex argento æqualis pon-
4440 deris in vas iterum plenum aqua demiſit, aduertitq́; ſimiliter quantum aquæ ex vaſe deſluxerit, cumque ui-
diſſet plus aquæ ex argenteæ maſſæ iniectione defluxiſſe, auream coronam in eodem uaſe pleno collocauit, ſen-
titq́ plus aquæ, quàm ex aureæ maſſæ impoſitione effuſum, unde collegit furtum ineſſe. & ex regula trium pro-
portionum comprehendit etiam furti quantitatem. Occaſio & ingreſſus ad eam rationem inuentendam fuit
aqua exſlio, hoc est labro,& uaſe in quo lauabature,effluens ad magnitudinem ſuicorporis, ideo ea uolupta-
te,& letitia permotus, quam rerum pulchrarum inuentio facit, ut ait Vitr. lib. primo,nudus accurrens cla-
mabatingeminans græca uoce Eurica. Eurica. hocelſt inueni,inueni. Quod uero Vitr. dixit { manu pretio lo-
cauit faciendam} intelligendum eſt quod nos dicimus pro manufactura. pretium enim esst quod æſtimationis,
emptionisue cauſa cons̃ tituitur, dictum aperitis ( ut ait Varro ) quod hiſolum poſſunt facere rectè: ſi quid
datum pro opera, aut opere, merces a merendo. Quod manufactum, & datum; pro eo, manu pretium a ma-
5550 nibus & pretio. Corollarium ſi quid additumpræterquam quod debitum, eius uocabulum fictum a corollis,
quod hæ, cum placuerant actores in ſcena daruſolitæ erant. Redemptor quis ſit dixi libro ſeptimo. Sacoma
autem æquipondium, aut quod lanci trutinæ ſurſum additur, ut grauion fiat æqualis. Apud Arist. in Mech.
eſt ſicomaptin, idest æquilibrium facere.
nibus ſubſtat. are, aquaq́; non abſolutè, ſed reſpectu grauia, & leuia, elementa ſunt. are enim aquæ
ſupertertur, igni fubiacet; aqua terræ ſuperlabitur, aeri deprimitur. Non minus res, quæ ex elemen-
tis componuntur, motum eorum conſequuntur, ita ut quæ maiorem ignis, uel aeris portionem habent
ſuperuolent, quæ uerò aqua, & terreno abundant, deorſum ferantur. præterea elementum omne in
ſede a natura ſibi constita, quieſcit, aqua in aqua, aer in aere moratur. Ratio bæ non reſpi-
cit ponderis quantitatem, ſed ſeciem grauitatis, aliud enim eſtdicere trabem magnam plus ponderis ha-
bere tenui plumbi lamna, aliud plumbum eſſe ligno grauius. nam & ſi trabs quantitate & mole ſua pondere
præstet,leuior tamen eſtplumbo ſecundum grauitatis formam,nam lignum in aqua ſupernatat,plnmbum uero
3330 ad fundum delabitur. Vt igitur grauitatis ſpeciem cognoſcamus, neceſſe eſt moles perfectorum corporum
æquales ſumere, quæ ſi pondere æquo inueniantur, dicemus eas eſſe ſpecie æquè graui. Sed ſi altera maius ha-
bebit pondus, etiam aſſirmare poterimus corpus illius ſpecie grauius altero eſſe. Cape tantum marmoreæ
molis, quantum ligneæ, aut aqueæaio quatenus ad magnitudinem ſpectat, ymarmor plus habere ponderis, quā
lignum, uel aqua, lignum leuiſsimnm, quoniam aquæſuperſtat, marmor grauißimum, quoniam in aqua de-
ſcendit. ideo poteſt concludi aquam marmore leuiorem, ligno ſpecie eſſe grauiorem. V nde fit ut corporut di-
uerſorum, & æqualis ponderis illud erit mole maius, quod ſpecie leuius erit. binc est quod ex maßis duabus,
quarum altera ex auro ſit, altera ex argento, licet æquo ſint pondere, argentea tamen maſſa maior erit mole,
quàm ea, quæ ex auro facta fuerit. Ex buiuſmodi ſpeculatione adiutus Archimedes furtum eius deprehendit,
qui auream coronam Hieroni syracuſarum Regipro uoto faciendam ſumpſerat, nam maſſam ex auro in vaſe
aqua pleno collcauit, nota uitq́; quantum aquæ e uaſe effluxerat, postea & maſſamex argento æqualis pon-
4440 deris in vas iterum plenum aqua demiſit, aduertitq́; ſimiliter quantum aquæ ex vaſe deſluxerit, cumque ui-
diſſet plus aquæ ex argenteæ maſſæ iniectione defluxiſſe, auream coronam in eodem uaſe pleno collocauit, ſen-
titq́ plus aquæ, quàm ex aureæ maſſæ impoſitione effuſum, unde collegit furtum ineſſe. & ex regula trium pro-
portionum comprehendit etiam furti quantitatem. Occaſio & ingreſſus ad eam rationem inuentendam fuit
aqua exſlio, hoc est labro,& uaſe in quo lauabature,effluens ad magnitudinem ſuicorporis, ideo ea uolupta-
te,& letitia permotus, quam rerum pulchrarum inuentio facit, ut ait Vitr. lib. primo,nudus accurrens cla-
mabatingeminans græca uoce Eurica. Eurica. hocelſt inueni,inueni. Quod uero Vitr. dixit { manu pretio lo-
cauit faciendam} intelligendum eſt quod nos dicimus pro manufactura. pretium enim esst quod æſtimationis,
emptionisue cauſa cons̃ tituitur, dictum aperitis ( ut ait Varro ) quod hiſolum poſſunt facere rectè: ſi quid
datum pro opera, aut opere, merces a merendo. Quod manufactum, & datum; pro eo, manu pretium a ma-
5550 nibus & pretio. Corollarium ſi quid additumpræterquam quod debitum, eius uocabulum fictum a corollis,
quod hæ, cum placuerant actores in ſcena daruſolitæ erant. Redemptor quis ſit dixi libro ſeptimo. Sacoma
autem æquipondium, aut quod lanci trutinæ ſurſum additur, ut grauion fiat æqualis. Apud Arist. in Mech.
eſt ſicomaptin, idest æquilibrium facere.
Transferatur mens ad Architæ Tarentini, &
Eratoſthenis Cirenæi cogitata.
Hi enim multa, &
grata a mathematicis rebus hominibus inuenerunt. Itaque cum in Cæteris inuentionibus fuerint gra-
ti, in eius rei concertationibus maxime ſunt ſuſpecti. Alius enim alia ratione explicare curauit, quod
Delo imperauerat reſponſis Apollo, utiaræ eius, quantum haberet quadratorum, id duplicaretur, &
ita fore, ut hi, qui eſſent in ea inſula, tunc religione liberarentur. Itaque Architas hemicylindrorum.
6660 deſcriptionibus, Erathoſtenes organica Meſolabi ratione idem explicauerunt.
grata a mathematicis rebus hominibus inuenerunt. Itaque cum in Cæteris inuentionibus fuerint gra-
ti, in eius rei concertationibus maxime ſunt ſuſpecti. Alius enim alia ratione explicare curauit, quod
Delo imperauerat reſponſis Apollo, utiaræ eius, quantum haberet quadratorum, id duplicaretur, &
ita fore, ut hi, qui eſſent in ea inſula, tunc religione liberarentur. Itaque Architas hemicylindrorum.
6660 deſcriptionibus, Erathoſtenes organica Meſolabi ratione idem explicauerunt.
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib