Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

List of thumbnails

< >
221
221 (189)
222
222 (190)
223
223 (191)
224
224 (192)
225
225 (193)
226
226 (194)
227
227 (195)
228
228 (196)
229
229 (197)
230
230 (198)
< >
page |< < (208) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div542" type="section" level="2" n="93">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s15505" xml:space="preserve">
                <pb o="208" file="514.01.240" n="240" rhead="LIBER"/>
              ex hac figuratione F. </s>
              <s xml:id="echoid-s15506" xml:space="preserve">H. </s>
              <s xml:id="echoid-s15507" xml:space="preserve">E. </s>
              <s xml:id="echoid-s15508" xml:space="preserve">Rurſus imaginetur cardo in ſigno G. </s>
              <s xml:id="echoid-s15509" xml:space="preserve">a quo ad horizonta cadat perpendicularis
                <lb/>
              linea G. </s>
              <s xml:id="echoid-s15510" xml:space="preserve">i. </s>
              <s xml:id="echoid-s15511" xml:space="preserve">item & </s>
              <s xml:id="echoid-s15512" xml:space="preserve">tranſuer ſa ad centrum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s15513" xml:space="preserve">ſit G. </s>
              <s xml:id="echoid-s15514" xml:space="preserve">E. </s>
              <s xml:id="echoid-s15515" xml:space="preserve">hoc quoque modo alium habemus triangulum G.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s15516" xml:space="preserve">i. </s>
              <s xml:id="echoid-s15517" xml:space="preserve">E. </s>
              <s xml:id="echoid-s15518" xml:space="preserve">Aio eos, quibus ſublimis est cardo in puncto F. </s>
              <s xml:id="echoid-s15519" xml:space="preserve">acutiorem uocem habere ijs, quibus est idem cardo
                <lb/>
              in puncto G. </s>
              <s xml:id="echoid-s15520" xml:space="preserve">Traducatur igitur linea F. </s>
              <s xml:id="echoid-s15521" xml:space="preserve">H. </s>
              <s xml:id="echoid-s15522" xml:space="preserve">intra triangeulum maiorem G. </s>
              <s xml:id="echoid-s15523" xml:space="preserve">I. </s>
              <s xml:id="echoid-s15524" xml:space="preserve">E. </s>
              <s xml:id="echoid-s15525" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s15526" xml:space="preserve">ibi uocet ur M. </s>
              <s xml:id="echoid-s15527" xml:space="preserve">N. </s>
              <s xml:id="echoid-s15528" xml:space="preserve">
                <lb/>
              certum eſt lineam G. </s>
              <s xml:id="echoid-s15529" xml:space="preserve">i. </s>
              <s xml:id="echoid-s15530" xml:space="preserve">maiorem eſſe linea M. </s>
              <s xml:id="echoid-s15531" xml:space="preserve">N. </s>
              <s xml:id="echoid-s15532" xml:space="preserve">ſi ergo linea G. </s>
              <s xml:id="echoid-s15533" xml:space="preserve">i. </s>
              <s xml:id="echoid-s15534" xml:space="preserve">organi neruus eſſet, depreſſiorem,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s15535" xml:space="preserve">grauiorem ſonum redderet, quàm linea M. </s>
              <s xml:id="echoid-s15536" xml:space="preserve">N. </s>
              <s xml:id="echoid-s15537" xml:space="preserve">quæ angulo cum proxima ſit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s15538" xml:space="preserve">rdeo breuior, acutiorem
                <lb/>
              quo que ſonum facit. </s>
              <s xml:id="echoid-s15539" xml:space="preserve">Non minus ſi quis eſſet, cui cardo infra punctum F. </s>
              <s xml:id="echoid-s15540" xml:space="preserve">in meridiano A. </s>
              <s xml:id="echoid-s15541" xml:space="preserve">B. </s>
              <s xml:id="echoid-s15542" xml:space="preserve">C. </s>
              <s xml:id="echoid-s15543" xml:space="preserve">D. </s>
              <s xml:id="echoid-s15544" xml:space="preserve">
                <lb/>
              collocaretur acutius ſonaret, quàm cui, qui eſſet in puncto F. </s>
              <s xml:id="echoid-s15545" xml:space="preserve">Atque hæc ſumma est Vitruuianæ mentis. </s>
              <s xml:id="echoid-s15546" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Vocat autem Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s15547" xml:space="preserve">imum cardinem, polum oppoſitum ſeptentrionali, is, enim depreſſus, ille ſublinis est,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.240-01" xlink:href="note-514.01.240-01a" xml:space="preserve">10</note>
              ideo ſummus uocatur, a cardine autem ad cardinem traiecta linea dicitur axis, cuius extremum unum ſep-
                <lb/>
              tentrionalem, alerum meridianam partem oſtendit. </s>
              <s xml:id="echoid-s15548" xml:space="preserve">obliquam autem lineam intelligit tranſuerſam. </s>
              <s xml:id="echoid-s15549" xml:space="preserve">Cardo
                <lb/>
              uero ſeptentrionalis non eſt omnino ubi ſtella, quam tramontanam uocat, ſed aliquantum cardo ab ea distat,
                <lb/>
              ideo Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s15550" xml:space="preserve">dicit {Ad ſummum cardinem, qui eſt post ſtellas ſeptentrionum.</s>
              <s xml:id="echoid-s15551" xml:space="preserve">} Labrum autem uocat orbem,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s15552" xml:space="preserve">circuli extremi marginem. </s>
              <s xml:id="echoid-s15553" xml:space="preserve">unde lbarum ſeptentrionale, & </s>
              <s xml:id="echoid-s15554" xml:space="preserve">labrum meridianum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s15555" xml:space="preserve">labrum orientis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s15556" xml:space="preserve">
                <lb/>
              labrum occidentis pro partibus illis intelligere poſſemus, quæ eas cœli piagas in horizonte regerunt.</s>
              <s xml:id="echoid-s15557" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s15558" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Itaqve</emph>
              quod eſt ſpatium proximum imo cardini ab axis linea in meridianis finibus, ſub eo loco,
                <lb/>
              quæ ſunt nationes, propter breuitatem altitudinis ad mundum, ſonitum uocis faciunt tenuem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s15559" xml:space="preserve">acu-
                <lb/>
              tiſsimum, uti in organo chorada, quæ eſt proxima angulo.</s>
              <s xml:id="echoid-s15560" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s15561" xml:space="preserve">Chorda angulo proxima breuior est, ideo intenta magis cum fit, facit acutiſſimum ſonum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s15562" xml:space="preserve">est ex ijs,
                <lb/>
              quæ netes uocantur, ut ex quinto libro facile dignoſci potest.</s>
              <s xml:id="echoid-s15563" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">20</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s15564" xml:space="preserve">Secvndvm eam autem, reliquæ ad mediam Græciam tremiſsiores eſſiciunt in nationibus ſono-
                <lb/>
              rum ſcanſiones.</s>
              <s xml:id="echoid-s15565" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s15566" xml:space="preserve">Græce ſublimior cum fiat cardo, nationes eius remißiores habent uocis ſonos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s15567" xml:space="preserve">quo magis quis ſcandit,
                <lb/>
              eo grauior eius uocis ſonitus efficitur, ita ut paulatim ad chordarum ſimilitudinem uoces quoque augeantur,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s15568" xml:space="preserve">decreſcant. </s>
              <s xml:id="echoid-s15569" xml:space="preserve">atque hoc eſt, quod dicit Vitr.</s>
              <s xml:id="echoid-s15570" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s15571" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Item</emph>
              a medio in ordinẽ creſcendo ad extremos ſeptentriones ſub altitudine cœli nationum ſpiri.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s15572" xml:space="preserve">tus ſonitibus grauioribus ab natura rerum exprimuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s15573" xml:space="preserve">Ita uidetur mundi conceptio tota, propter
                <lb/>
              inclinationem, conſonantiſsime per Solis temperaturam ad harmoniam eſſe compoſita. </s>
              <s xml:id="echoid-s15574" xml:space="preserve">Igitur quæ
                <lb/>
              nationes ſunt inter axis meridiani cardinem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s15575" xml:space="preserve">ſeptentrionalis medio poſitæ, uti in diagrammate mu-
                <lb/>
              fico, medianæ uocis ſonitum habent in ſermone; </s>
              <s xml:id="echoid-s15576" xml:space="preserve">quæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s15577" xml:space="preserve">progredientibus ad ſeptentriones ſunt natio-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.240-03" xlink:href="note-514.01.240-03a" xml:space="preserve">30</note>
              nes, quod altiores habent diſtantias ad mundum, ſpiritus uocis habentes humore repletos, ad hypa-
                <lb/>
              tas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s15578" xml:space="preserve">proslambanomenona natura rerum ſonitu grauiore coguntur, uti cadem ratione medio pro-
                <lb/>
              gredientibus ad meridiem gentes, paranetarum acutiſsimam ſonitu uocis perſiciunt tenuitatem .</s>
              <s xml:id="echoid-s15579" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s15580" xml:space="preserve">Humiditas ſonum grauem facit. </s>
              <s xml:id="echoid-s15581" xml:space="preserve">ij quibus cardo ſeptentrionalis magis extollitur, ob Solis distantiam, ma
                <lb/>
              gis humida ſunt temperatura, quam qui ſub meridiano axe habitant, ergo grauiorem uocem illisreddere a
                <lb/>
              natura rerum coguntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s15582" xml:space="preserve">Ordine autem ratio hæc procedit, ut in organo a nete ad proſlambanomenon per
                <lb/>
              medias temperate proceditur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s15583" xml:space="preserve">e conuerſo, ita in mundo a meridie ad ſeptentr ionem progredientibus gra-
                <lb/>
              uior, a ſeptentrione ad meridiem acutior redditur ſonus. </s>
              <s xml:id="echoid-s15584" xml:space="preserve">Quod uero humida grauiorem ſonum reddant, quàm
                <lb/>
              ſicca, probat Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s15585" xml:space="preserve">ut nihil dubitari poßimus, quin uera ſint ea, quæ dixit.</s>
              <s xml:id="echoid-s15586" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s15587" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Hoc</emph>
              autem uerum eſſe ex humidis naturæ locis grauiora fieri, & </s>
              <s xml:id="echoid-s15588" xml:space="preserve">ex ſeruidis acutiora, licet ita expe-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.240-04" xlink:href="note-514.01.240-04a" xml:space="preserve">40</note>
              riendo animaduertere. </s>
              <s xml:id="echoid-s15589" xml:space="preserve">Calices duo in una fornace æque cocti, æquoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s15590" xml:space="preserve">pondere, ad crepitumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s15591" xml:space="preserve">uno
                <lb/>
              ſonitu ſumantur, ex his unus in aquam demittatur, poſtea ex aqua eximatur, tunc utrique tangantur.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s15592" xml:space="preserve">Cum enim ita factum fuerit, largiter inter eos ſonitus diſcrepabit, æquoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s15593" xml:space="preserve">pondere non poterunt eſ-
                <lb/>
              ſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s15594" xml:space="preserve">Ita & </s>
              <s xml:id="echoid-s15595" xml:space="preserve">hominum Corpora uno generc ſigurationis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s15596" xml:space="preserve">una mundi cõiunctione concepta, alia propter
                <lb/>
              regionis ardorem acutum ſpiritum aeris exprimunt tactu, alia propter humoris a bundantiam grauif-
                <lb/>
              fimas effundunt ſonorum qualitates.</s>
              <s xml:id="echoid-s15597" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s15598" xml:space="preserve">Probauit iam ſatis ex humore ſonum uo cis immuitari. </s>
              <s xml:id="echoid-s15599" xml:space="preserve">quoniam uerò ad mundi conſtitutionem, alia quo que
                <lb/>
              permixtione humoris, alijs conditionibus immutantur, non contentus his, quæ dixit, ad alios effectus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s15600" xml:space="preserve">
                <lb/>
              rationes tranſit, ut Romanis ſuis blandiatur, ut uidebitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s15601" xml:space="preserve">Quæ omnm facillima funt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s15602" xml:space="preserve">aliàs a Ptolemæo re-
                <lb/>
              petita in ſuæ compoſitionis libro ſecundo.</s>
              <s xml:id="echoid-s15603" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">50</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s15604" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Item</emph>
              propter tenuitatem cœli, meridianæ nationes ex acuto feruore mentc expeditius, celeriusq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s15605" xml:space="preserve">mouentur ad conſiliorum cogitationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s15606" xml:space="preserve">Septentrional es autem gentes infuſæ craſsitudine cœli, pro-
                <lb/>
              pter obſtantiam aeris humore reſrigeratæ ſtupentes habent mentes. </s>
              <s xml:id="echoid-s15607" xml:space="preserve">Hoc autem ita eſſe a ſerpenti-
                <lb/>
              bus licet aſpicere, quæ per calorem, cum exhauſtam habent humoris refrigerationem, tunc acerrime
                <lb/>
              mouentur, per brumalia autem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s15608" xml:space="preserve">hyberna tempora mutatione cæli reſrigeratæ, immotæ ſunt ſtupo
                <lb/>
              re: </s>
              <s xml:id="echoid-s15609" xml:space="preserve">ita non eſt mirand um ſiacutiores efficit calidus aer hominum mentes, refrigeratus autem contra
                <lb/>
              tardiores. </s>
              <s xml:id="echoid-s15610" xml:space="preserve">Cum ſint autem meridianæ nationes animis acutiſsimis, infinitaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s15611" xml:space="preserve">ſolertia conſiliorum,
                <lb/>
              ſimul ad fortitudinem ingrediuntur, ibi ſuccumbunt, quod habent exuctas ab Sole animorum uirtu-
                <lb/>
              tes. </s>
              <s xml:id="echoid-s15612" xml:space="preserve">Qui uerò reſrigeratis naſcuntur regionibus; </s>
              <s xml:id="echoid-s15613" xml:space="preserve">ad armorum uehementiã paratiores ſunt, magnisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s15614" xml:space="preserve">
                <lb/>
              uiribus ruunt ſine timore, ſed tarditate animi ſine conſiderantia irruentes, ſine ſolertia, ſuis conſilijs
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.240-06" xlink:href="note-514.01.240-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>