Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

List of thumbnails

< >
221
221 (189)
222
222 (190)
223
223 (191)
224
224 (192)
225
225 (193)
226
226 (194)
227
227 (195)
228
228 (196)
229
229 (197)
230
230 (198)
< >
page |< < (271) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div713" type="section" level="2" n="134">
            <p>
              <s xml:id="echoid-s20218" xml:space="preserve">
                <pb o="271" file="514.01.303" n="303" rhead="NONVS."/>
              rum ad ſacoma appendit redemptori. </s>
              <s xml:id="echoid-s20219" xml:space="preserve">Isad tempus opus manufactum ſubtiliter regi approbauit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s20220" xml:space="preserve">
                <lb/>
              ad ſacoma pondus coronæ uiſus eſt præſtitiſſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s20221" xml:space="preserve">poſteaquam inditium eſt factum, dempto auro tan-
                <lb/>
              tundem argenti in id coronariũ, opus admixtum eſſe: </s>
              <s xml:id="echoid-s20222" xml:space="preserve">indignatus Hiero ſe contemptum, neque inue-
                <lb/>
              niens qua ratione id furtum deprehenderet, rogauit Archimedem,uti in ſe ſumeret ſibi de eo cogita-
                <lb/>
              tionem. </s>
              <s xml:id="echoid-s20223" xml:space="preserve">Tunc is cum haberet eius rei curam, caſu uenit in balneum, ibiq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s20224" xml:space="preserve">cum in ſolium deſcende-
                <lb/>
              ret, animaduertit quantum corporis ſui in eo inſideret, tantum aquæ extra ſolium effiuere. </s>
              <s xml:id="echoid-s20225" xml:space="preserve">Itaque
                <lb/>
              cum eius rei rationem explicationis offendiſſet, non eſt moratus, ſed exiliuit gaudio motus de ſolio,& </s>
              <s xml:id="echoid-s20226" xml:space="preserve">
                <lb/>
              nudus uadens domum uerſus ſigniſicabat clara uoce inueniſſe quod quæreret. </s>
              <s xml:id="echoid-s20227" xml:space="preserve">Nam currens identi-
                <lb/>
              dem græcè clamabat Eurica, Eurica. </s>
              <s xml:id="echoid-s20228" xml:space="preserve">Tum uero ex eo inuentionis congreſſu duas dicitur feciſſe maſ-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.303-01" xlink:href="note-514.01.303-01a" xml:space="preserve">10</note>
              ſas æ quo pondere, quo etiam fuerat corona,unam ex auro, alteram ex argento. </s>
              <s xml:id="echoid-s20229" xml:space="preserve">Cum ita feciſſet, uas
                <lb/>
              amplum ad ſumma labra impleuit aqua, in quo demiſit argenteam maſſam, cuius quanta magnitudo
                <lb/>
              in uaſe depreſſa eſt, tantum aquæ effluxit, ita exempta maſſa, quanto minus factum fuerat refudit, ſex-
                <lb/>
              tario menſus, ut eodem modo quo prius fuerat, ad labra æ quaretur. </s>
              <s xml:id="echoid-s20230" xml:space="preserve">Ita ex eo inuenit quantum ad
                <lb/>
              certum pondus argenti certa aquæ menſura reſponeret. </s>
              <s xml:id="echoid-s20231" xml:space="preserve">cumid expertus eſſet, tum auream maſſam
                <lb/>
              ſimiliter pleno uaſe demiſit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s20232" xml:space="preserve">ea exempta, eadem ratione menſura addita, inuenit ex aqua non tan-
                <lb/>
              tum deſluxiſſe, ſed tantum minus, quantum minus magno corpore eodem pondere auri maſſa eſſet
                <lb/>
              quàm argenti. </s>
              <s xml:id="echoid-s20233" xml:space="preserve">Poſtea uero repleto uaſe in eadem aqua ipſa corona demiſſa, inuenit plus aquæ deflu-
                <lb/>
              xiſſe in coronam, quàm in auream eodem pondere muſſam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s20234" xml:space="preserve">ita ex eo, quod plus defluxerat aquæ in
                <lb/>
              corona, quàm in maſſa, ratiocinatus, deprehendit argenti in auro mixtionem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s20235" xml:space="preserve">manifeſtum furtum
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.303-02" xlink:href="note-514.01.303-02a" xml:space="preserve">20</note>
              redemptoris.</s>
              <s xml:id="echoid-s20236" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s20237" xml:space="preserve">Ignis inter elementa leuißimus eſt, quoniam omnibus ſuperſtat. </s>
              <s xml:id="echoid-s20238" xml:space="preserve">Terra grauiſſima, quoniam om-
                <lb/>
              nibus ſubſtat. </s>
              <s xml:id="echoid-s20239" xml:space="preserve">are, aquaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s20240" xml:space="preserve">non abſolutè, ſed reſpectu grauia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s20241" xml:space="preserve">leuia, elementa ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s20242" xml:space="preserve">are enim aquæ
                <lb/>
              ſupertertur, igni fubiacet; </s>
              <s xml:id="echoid-s20243" xml:space="preserve">aqua terræ ſuperlabitur, aeri deprimitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s20244" xml:space="preserve">Non minus res, quæ ex elemen-
                <lb/>
              tis componuntur, motum eorum conſequuntur, ita ut quæ maiorem ignis, uel aeris portionem habent
                <lb/>
              ſuperuolent, quæ uerò aqua, & </s>
              <s xml:id="echoid-s20245" xml:space="preserve">terreno abundant, deorſum ferantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s20246" xml:space="preserve">præterea elementum omne in
                <lb/>
              ſede a natura ſibi constita, quieſcit, aqua in aqua, aer in aere moratur. </s>
              <s xml:id="echoid-s20247" xml:space="preserve">Ratio bæ non reſpi-
                <lb/>
              cit ponderis quantitatem, ſed ſeciem grauitatis, aliud enim eſtdicere trabem magnam plus ponderis ha-
                <lb/>
              bere tenui plumbi lamna, aliud plumbum eſſe ligno grauius. </s>
              <s xml:id="echoid-s20248" xml:space="preserve">nam & </s>
              <s xml:id="echoid-s20249" xml:space="preserve">ſi trabs quantitate & </s>
              <s xml:id="echoid-s20250" xml:space="preserve">mole ſua pondere
                <lb/>
              præstet,leuior tamen eſtplumbo ſecundum grauitatis formam,nam lignum in aqua ſupernatat,plnmbum uero
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.303-03" xlink:href="note-514.01.303-03a" xml:space="preserve">30</note>
              ad fundum delabitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s20251" xml:space="preserve">Vt igitur grauitatis ſpeciem cognoſcamus, neceſſe eſt moles perfectorum corporum
                <lb/>
              æquales ſumere, quæ ſi pondere æquo inueniantur, dicemus eas eſſe ſpecie æquè graui. </s>
              <s xml:id="echoid-s20252" xml:space="preserve">Sed ſi altera maius ha-
                <lb/>
              bebit pondus, etiam aſſirmare poterimus corpus illius ſpecie grauius altero eſſe.</s>
              <s xml:id="echoid-s20253" xml:space="preserve">Cape tantum marmoreæ
                <lb/>
              molis, quantum ligneæ, aut aqueæaio quatenus ad magnitudinem ſpectat, ymarmor plus habere ponderis, quā
                <lb/>
              lignum, uel aqua, lignum leuiſsimnm, quoniam aquæſuperſtat, marmor grauißimum, quoniam in aqua de-
                <lb/>
              ſcendit. </s>
              <s xml:id="echoid-s20254" xml:space="preserve">ideo poteſt concludi aquam marmore leuiorem, ligno ſpecie eſſe grauiorem. </s>
              <s xml:id="echoid-s20255" xml:space="preserve">V nde fit ut corporut di-
                <lb/>
              uerſorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s20256" xml:space="preserve">æqualis ponderis illud erit mole maius, quod ſpecie leuius erit. </s>
              <s xml:id="echoid-s20257" xml:space="preserve">binc est quod ex maßis duabus,
                <lb/>
              quarum altera ex auro ſit, altera ex argento, licet æquo ſint pondere, argentea tamen maſſa maior erit mole,
                <lb/>
              quàm ea, quæ ex auro facta fuerit. </s>
              <s xml:id="echoid-s20258" xml:space="preserve">Ex buiuſmodi ſpeculatione adiutus Archimedes furtum eius deprehendit,
                <lb/>
              qui auream coronam Hieroni syracuſarum Regipro uoto faciendam ſumpſerat, nam maſſam ex auro in vaſe
                <lb/>
              aqua pleno collcauit, nota uitq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s20259" xml:space="preserve">quantum aquæ e uaſe effluxerat, postea & </s>
              <s xml:id="echoid-s20260" xml:space="preserve">maſſamex argento æqualis pon-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.303-04" xlink:href="note-514.01.303-04a" xml:space="preserve">40</note>
              deris in vas iterum plenum aqua demiſit, aduertitq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s20261" xml:space="preserve">ſimiliter quantum aquæ ex vaſe deſluxerit, cumque ui-
                <lb/>
              diſſet plus aquæ ex argenteæ maſſæ iniectione defluxiſſe, auream coronam in eodem uaſe pleno collocauit, ſen-
                <lb/>
              titq́ plus aquæ, quàm ex aureæ maſſæ impoſitione effuſum, unde collegit furtum ineſſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s20262" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s20263" xml:space="preserve">ex regula trium pro-
                <lb/>
              portionum comprehendit etiam furti quantitatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s20264" xml:space="preserve">Occaſio & </s>
              <s xml:id="echoid-s20265" xml:space="preserve">ingreſſus ad eam rationem inuentendam fuit
                <lb/>
              aqua exſlio, hoc est labro,& </s>
              <s xml:id="echoid-s20266" xml:space="preserve">uaſe in quo lauabature,effluens ad magnitudinem ſuicorporis, ideo ea uolupta-
                <lb/>
              te,& </s>
              <s xml:id="echoid-s20267" xml:space="preserve">letitia permotus, quam rerum pulchrarum inuentio facit, ut ait Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s20268" xml:space="preserve">lib. </s>
              <s xml:id="echoid-s20269" xml:space="preserve">primo,nudus accurrens cla-
                <lb/>
              mabatingeminans græca uoce Eurica. </s>
              <s xml:id="echoid-s20270" xml:space="preserve">Eurica. </s>
              <s xml:id="echoid-s20271" xml:space="preserve">hocelſt inueni,inueni. </s>
              <s xml:id="echoid-s20272" xml:space="preserve">Quod uero Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s20273" xml:space="preserve">dixit { manu pretio lo-
                <lb/>
              cauit faciendam} intelligendum eſt quod nos dicimus pro manufactura. </s>
              <s xml:id="echoid-s20274" xml:space="preserve">pretium enim esst quod æſtimationis,
                <lb/>
              emptionisue cauſa cons̃ tituitur, dictum aperitis ( ut ait Varro ) quod hiſolum poſſunt facere rectè: </s>
              <s xml:id="echoid-s20275" xml:space="preserve">ſi quid
                <lb/>
              datum pro opera, aut opere, merces a merendo. </s>
              <s xml:id="echoid-s20276" xml:space="preserve">Quod manufactum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s20277" xml:space="preserve">datum; </s>
              <s xml:id="echoid-s20278" xml:space="preserve">pro eo, manu pretium a ma-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.303-05" xlink:href="note-514.01.303-05a" xml:space="preserve">50</note>
              nibus & </s>
              <s xml:id="echoid-s20279" xml:space="preserve">pretio. </s>
              <s xml:id="echoid-s20280" xml:space="preserve">Corollarium ſi quid additumpræterquam quod debitum, eius uocabulum fictum a corollis,
                <lb/>
              quod hæ, cum placuerant actores in ſcena daruſolitæ erant. </s>
              <s xml:id="echoid-s20281" xml:space="preserve">Redemptor quis ſit dixi libro ſeptimo. </s>
              <s xml:id="echoid-s20282" xml:space="preserve">Sacoma
                <lb/>
              autem æquipondium, aut quod lanci trutinæ ſurſum additur, ut grauion fiat æqualis. </s>
              <s xml:id="echoid-s20283" xml:space="preserve">Apud Arist. </s>
              <s xml:id="echoid-s20284" xml:space="preserve">in Mech.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s20285" xml:space="preserve">eſt ſicomaptin, idest æquilibrium facere.</s>
              <s xml:id="echoid-s20286" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s20287" xml:space="preserve">Transferatur mens ad Architæ Tarentini, & </s>
              <s xml:id="echoid-s20288" xml:space="preserve">Eratoſthenis Cirenæi cogitata. </s>
              <s xml:id="echoid-s20289" xml:space="preserve">Hi enim multa, & </s>
              <s xml:id="echoid-s20290" xml:space="preserve">
                <lb/>
              grata a mathematicis rebus hominibus inuenerunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s20291" xml:space="preserve">Itaque cum in Cæteris inuentionibus fuerint gra-
                <lb/>
              ti, in eius rei concertationibus maxime ſunt ſuſpecti. </s>
              <s xml:id="echoid-s20292" xml:space="preserve">Alius enim alia ratione explicare curauit, quod
                <lb/>
              Delo imperauerat reſponſis Apollo, utiaræ eius, quantum haberet quadratorum, id duplicaretur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s20293" xml:space="preserve">
                <lb/>
              ita fore, ut hi, qui eſſent in ea inſula, tunc religione liberarentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s20294" xml:space="preserve">Itaque Architas hemicylindrorum.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s20295" xml:space="preserve">
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.303-06" xlink:href="note-514.01.303-06a" xml:space="preserve">60</note>
              deſcriptionibus, Erathoſtenes organica Meſolabi ratione idem explicauerunt.</s>
              <s xml:id="echoid-s20296" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>