Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

List of thumbnails

< >
221
221 (189)
222
222 (190)
223
223 (191)
224
224 (192)
225
225 (193)
226
226 (194)
227
227 (195)
228
228 (196)
229
229 (197)
230
230 (198)
< >
page |< < (293) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div734" type="section" level="2" n="137">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s22204" xml:space="preserve">
                <pb o="293" file="514.01.325" n="325" rhead="NONVS."/>
              Cuius reiratio priuatim reddenda eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s22205" xml:space="preserve">percuſſœ in qua diximus parte, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22206" xml:space="preserve">triangulo, Solis radio inbibentur
                <lb/>
              rectum agere curſum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22207" xml:space="preserve">ignea ui leuantur in ſublime: </s>
              <s xml:id="echoid-s22208" xml:space="preserve">hoc non protinus intelligi poteſt uiſu nostro, ideoq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s22209" xml:space="preserve">exiſtimantur stare, unde, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22210" xml:space="preserve">nomen accepit statio. </s>
              <s xml:id="echoid-s22211" xml:space="preserve">progreditur deinde eiuſdem radij uiolentia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22212" xml:space="preserve">retroire cogit
                <lb/>
              uapor repercuſſas. </s>
              <s xml:id="echoid-s22213" xml:space="preserve">Multo id magis in ueſpertino earum exortu, toto Sole aduerſo, cum in ſummas abſidas ex-
                <lb/>
              pelluntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s22214" xml:space="preserve">minimeq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s22215" xml:space="preserve">cernuntur, quoniam altißime abſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22216" xml:space="preserve">minimo feruntur motu, tanto minore cum hoc
                <lb/>
              in altißimis abſidunt euenit ſignis. </s>
              <s xml:id="echoid-s22217" xml:space="preserve">hunc locum exponit Zieglerus ita inquiens. </s>
              <s xml:id="echoid-s22218" xml:space="preserve">Priuſquam Plinianam ſenten-
                <lb/>
              tiã declaremus, exemplum ſumamus ab Aetna monte, ibi uapor ignis in terrœ imo conceptus emittit candentes
                <lb/>
              lapides, ita Sol stellas expellit, quœ inferioribus locis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22219" xml:space="preserve">terrœ uicinioribus reperiuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s22220" xml:space="preserve">Sed in hac parte hoc
                <lb/>
              prædicto exemplo deeſt, quoniam lapidibus eiectis nullus ab alto uapor eos cogit ad ima redire, quomam ſua ui
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.325-01" xlink:href="note-514.01.325-01a" xml:space="preserve">10</note>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s22221" xml:space="preserve">natura deorſum feruntur, ſed Sol iterum ſupraueniens uapore ſuo ſydera ad terram compellit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22222" xml:space="preserve">retroire
                <lb/>
              cogit uapor repercuſſas. </s>
              <s xml:id="echoid-s22223" xml:space="preserve">Huiuſmodi rationem inquit Plinius eſſe priuatam, boc est propriam ſuam, ut inquit
                <lb/>
              Ziegl. </s>
              <s xml:id="echoid-s22224" xml:space="preserve">ſed uidetur poſtea mirari, quod ſibi id Plinius arroget, quo multo ante a Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s22225" xml:space="preserve">traditum est. </s>
              <s xml:id="echoid-s22226" xml:space="preserve">Tanta
                <lb/>
              diuerſitas ſyderibus accidit, quoniam Solis radius alio tempore ſubintrat, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22227" xml:space="preserve">ea in altum eijcit, alio tempore
                <lb/>
              ſuprafertur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22228" xml:space="preserve">ea ad terram deprimit. </s>
              <s xml:id="echoid-s22229" xml:space="preserve">Quœ ſententia, inquit ille, multis & </s>
              <s xml:id="echoid-s22230" xml:space="preserve">euidentibus rationibus reſelli
                <lb/>
              poteſt, è quibus una est bœc quomodo fieri poteſt, ut Sol qui infra stellarum orbem poſitus est, ſtellis ſupraue-
                <lb/>
              viat, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22231" xml:space="preserve">expellat, cogatq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s22232" xml:space="preserve">redire, nam ſi omnes stellœ ſunica ſuperficie unius ſpbœrponerentur, Sol tamen
                <lb/>
              terrœ propior oriens, aut occidens, poſſet deducere ſtellam, quœ in ſublimi, ut in ſua ſtatione permaneret. </s>
              <s xml:id="echoid-s22233" xml:space="preserve">prœ
                <lb/>
              terea qui fiet, ut imaginemur cœleſtia corpora, quœ propria natura feruntur, ad Solis imperium expellantur?
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s22234" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s22235" xml:space="preserve">imperium illud nec temperatum, ſed uiolentum ſit, undeperpetuo durare non poſſet? </s>
              <s xml:id="echoid-s22236" xml:space="preserve">Additur & </s>
              <s xml:id="echoid-s22237" xml:space="preserve">illud, non
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.325-02" xlink:href="note-514.01.325-02a" xml:space="preserve">20</note>
              oportere fortuitis expulſionibus eas res ſubijci, quæ ſine dubitatione ad orbiculares ambitus tanquam ad circi-
                <lb/>
              num referuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s22238" xml:space="preserve">Ideo & </s>
              <s xml:id="echoid-s22239" xml:space="preserve">Plinius, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22240" xml:space="preserve">Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s22241" xml:space="preserve">hoc loco ſatis conueniunt, caditq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s22242" xml:space="preserve">Vitruuij quœſtio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22243" xml:space="preserve">ſolutio iuxta
                <lb/>
              modos, quos ſupra poſuimus in ſeruanda motuum diuerſitate.</s>
              <s xml:id="echoid-s22244" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s22245" xml:space="preserve">Iouis autem inter Martis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22246" xml:space="preserve">Saturni circinationem currens, maiorem quàm Mars, minorem quàm
                <lb/>
              Saturnus peruolat curſum. </s>
              <s xml:id="echoid-s22247" xml:space="preserve">Item reliquæ ſtellæ, quo maiore abſunt ſpatio ab extremo cœlo, proxi-
                <lb/>
              mamq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s22248" xml:space="preserve">habent terræ circinationem, celerius percuere uidentur, quod quæ cunque earum minorem
                <lb/>
              circinationem peragens, ſæpius ſubiens præterit ſuperiorem. </s>
              <s xml:id="echoid-s22249" xml:space="preserve">Quemadodum ſi in rota, qua ſi figuli
                <lb/>
              utuntur, impoſitæ fuerint ſeptem formicæ, canalesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s22250" xml:space="preserve">totidem in rota facti ſint circũ centrum in imo,
                <lb/>
              accreſcentes ad extremum, in quibus hæ cogantur circinationem facere, uerſeturq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s22251" xml:space="preserve">rota in alteram
                <lb/>
              partem, neceſſe erit eas contra rotæ uerſationem nihil minus aduerſus itinera perficere, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22252" xml:space="preserve">quæ pro-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.325-03" xlink:href="note-514.01.325-03a" xml:space="preserve">30</note>
              ximum centrum habuerit celerius peruagari, quæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s22253" xml:space="preserve">extremum orbem rotæ peraget, etiam ſi æ que
                <lb/>
              celeriter ambulet, propter magnitudinẽ circinationis multo tardius perficere curſum. </s>
              <s xml:id="echoid-s22254" xml:space="preserve">Similiter aſtra
                <lb/>
              nitentia contra mundi curſum, ſuis itineribus perfic iunt circuitum, ſed cœli uerſatione redundatio-
                <lb/>
              nibus referuntur quotidiana temporis circulatione.</s>
              <s xml:id="echoid-s22255" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s22256" xml:space="preserve">Quod Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s22257" xml:space="preserve">hoc loco dicit facile, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22258" xml:space="preserve">pulcbrum est, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22259" xml:space="preserve">a posterioribus aptè uſurpatum, ad oſtendendam
                <lb/>
              aduerſi motus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22260" xml:space="preserve">contra, mundi curſum ſyderum uerſationem.</s>
              <s xml:id="echoid-s22261" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s22262" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Esse</emph>
              autem alias ſtellas tem peratas, alias feruentes, etiamq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s22263" xml:space="preserve">frigidas, hæc eſſe cauſa uidetur, quod
                <lb/>
              omnis ignis in ſuperiora loca habet ſcandentem flam mam, ergo Sol, æthera, qui eſt ſupra ſe, radijs
                <lb/>
              exurens efficit candentem, in quibus locis habet curſum Martis ſtella. </s>
              <s xml:id="echoid-s22264" xml:space="preserve">Itaque feruens ab ardore So-
                <lb/>
              lis efficitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s22265" xml:space="preserve">Saturni autem quod eſt proxima extremo mundo, tangitq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s22266" xml:space="preserve">congelatas cœli regiones,
                <lb/>
              uehementer eſt frigida. </s>
              <s xml:id="echoid-s22267" xml:space="preserve">Ex eo Iouis, cum inter uniuſque circuitiones habeat curſum, a refrigeratio-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.325-04" xlink:href="note-514.01.325-04a" xml:space="preserve">40</note>
              ne, caloreq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s22268" xml:space="preserve">eorum medio conuenientes, temperatiſsimosq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s22269" xml:space="preserve">uidetur habere effectus.</s>
              <s xml:id="echoid-s22270" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s22271" xml:space="preserve">Vt Arcbitectus pbiloſophatur Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s22272" xml:space="preserve">unde non eſt neceſſe, ut illi contra dicamus, certi cum ſimus, neque
                <lb/>
              calorem, neque frigus, neque affectionem uallam ad diuina illa corpora pertinere, quæ ignea putantur eſſe,
                <lb/>
              quoniam lucent, ſed uere nec pati, nec immutari poſſunt, neque propterea quod lucent, ignea ſunt putanda,
                <lb/>
              quoniam & </s>
              <s xml:id="echoid-s22273" xml:space="preserve">multa noctu lucent animantia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22274" xml:space="preserve">multa quæ inanima ſunt ſplendorem emittunt, in quibus nul-
                <lb/>
              lum ineſſe ignem cognoſcimus, arborum cortices, piſcium ſquamæ, oculi ferarum quarundam ſunt buiuſmo-
                <lb/>
              di. </s>
              <s xml:id="echoid-s22275" xml:space="preserve">Sed ſi ſydus aliquod frigens, aliquod calens, dicitur, non eſt ob aliam cauſam, niſi quo ea ineſt in his facul-
                <lb/>
              tas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22276" xml:space="preserve">uis, ut calorem, uel frigus inducere poſſint, unde influxus aliud non est, quàm occulta cœleſtium uls,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s22277" xml:space="preserve">qualitas, quæ nullius corpori mterpoſitione impediri potest. </s>
              <s xml:id="echoid-s22278" xml:space="preserve">colligit demum Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s22279" xml:space="preserve">quæ hactenus per-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.325-05" xlink:href="note-514.01.325-05a" xml:space="preserve">50</note>
              tractauit.</s>
              <s xml:id="echoid-s22280" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s22281" xml:space="preserve">Dezona duodecim ſignorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22282" xml:space="preserve">ſeptem aſtrorum, contrarioq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s22283" xml:space="preserve">eorum opere, ac curſu, quibus ra-
                <lb/>
              tionibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22284" xml:space="preserve">numeris tranſeunt ex ſignis in ſigna, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22285" xml:space="preserve">circuitum ſuum perſiciant, uti a præceptoribus
                <lb/>
              accepi, expoſui. </s>
              <s xml:id="echoid-s22286" xml:space="preserve">Nunc de creſcenti lumine Lunæ, diminutioneq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s22287" xml:space="preserve">uti traditum eſt nobis a maioribus,
                <lb/>
              dicam. </s>
              <s xml:id="echoid-s22288" xml:space="preserve">Beroſus quia Chaldeorum cititate, ſiue natione progreſſus in Aſia etiam diſciplinam patefe-
                <lb/>
              cit, ita eſt profeſſus. </s>
              <s xml:id="echoid-s22289" xml:space="preserve">Pilam eſſe ex dimidia parte candentem, relique habere cæruleo colore. </s>
              <s xml:id="echoid-s22290" xml:space="preserve">cum
                <lb/>
              autem curſum itineris ſui pergens ſubiret orbem Solis, tunc eam radijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s22291" xml:space="preserve">impetu caloris corripi,
                <lb/>
              conuertiq́ candentem propter eius proprietatem luminis ad lumen. </s>
              <s xml:id="echoid-s22292" xml:space="preserve">Cum autem ea euocata ad Solis
                <lb/>
              orbes ſuperiora ſpectet, tuncinferiotem partem eius, quod candens non ſit, propter aeris ſimilitudi-
                <lb/>
              nem obſcuram uideri, cum ad perpendiculum extet, ad eius radios totum lumen ad ſuperiorem ſpe-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.325-06" xlink:href="note-514.01.325-06a" xml:space="preserve">60</note>
              ciem retineri, (Ideſt totum eius ſic retineri lumen ut ſurſum ſpectet.) </s>
              <s xml:id="echoid-s22293" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s22294" xml:space="preserve">tunc eam uocari primam. </s>
              <s xml:id="echoid-s22295" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>