267235SEPTIMVS.
ſcentibus, aut pandatione ſidentibus contignationibus.
Item mixtione axium diuerſorum lignorum, quorum
alia ſua natura humore percepto torquentur, alia in ſua firmitate permanent; fieri ſolet, ut altera ſubſidente,
altera durante inæqualiter pondus ſustineatur: quare ijs uitijs medendum est, primo ne dextra, ac ſinistra
in pauimentis rimæ fiant ob areſcentes, aut pandantes contignationes permanente ſtructuræ ſoliditate. Nam ſi
quo loco aut paries, aut trabs ualde robustior cæteris ſubiecta ſit, eo loci findetur pauimentum, atque uitia-
bitur. Curandum igitur eſt, ut oſſa quibus ſustinetur, uiribus ſint ualida, & inter ſe coæqualia, deinde ne
miſceantur axes diuerſi generis lignorum. Et ſi neceſſitas coegerit, prouideatur, ut axes, quod damnum fa-
cere poßunt, cum torquentur tenuiores, & ſubtiliores ſecentur, nam ita minus ualebunt & facilius clauis.
continebuntur, tanto magis ſi tranſuerſi, atque directi duplici tabularum ordine ponantur; deinde in ſingulis
1110 tignis extremis partibus axis bini claui figantur, uti nulla ex parte poſſint ſe torquendo anguli excitare. Ita
igitur prouiſum erit, ut perpetuo tenore ſolũ exæquatũ sternatur, & coaxatio temperetur, mox filice aut palea
sternenda eſt coaxatio ne ligna a calce uitientur. Calx enim ( ut aliàs dictum est ) materiem uitiare ſolet;
inde rudiori ſaxo ſtatumen, hoc est primum stratum struatur, ſaxum autem non minus eſſe debet, quam quod
poſſit manum implere. Poſtquam igitur ſtatuminatum fuerit tunc ruder andum eſt. Rudus duplex est nouũ,
& uetus: nouum fit ex ſaxis contuſis, ſiue testis fractis, & glarea cum calce. Vetus fit ex pauimentis iam
dirutis. Si ergo rudus nouum erit ad tres partes una calcis miſceatur; ſi uetus, quod rediuiuum dicitur a
Vitr. ideſt e ueteri renouatũ quinque ad duum mixtiones habeant reſponſum. Inducto rudere uectibus, & ba-
culis ligneis, pinſantũ eſt crebiter, ut ſolidetur, claſſes uero pinſantium immittendæ, quæ non minores, quàm
denum hominum faciendæ, quas antiqui decurias appellabant, & maxime probabant, quod is numeri mo-
2220 dus in opere commodiſſime cuſtodiretur, nec præeuntis monitoris diligentiam multitudo confunderet, ut ait
Columella. Altitudo ruderis, uel craſſitudo ita pinſatione crebra ſolidata, ſit non minus nouem pollicibus. Ita
enim dodr antem intelligo, uncias pollices in pedem eſſe dixi, pedem in uncias duodecim diuiſum ostendens.
Solidato ruderi nucleus inducendus idest anima, & medium corium inter rudus, & pauimentum, quod ſit
105[Figure 105]Pauimentorum genera.Filandri.
Anticum.33304440 ex tſsta contuſa & temperata ad tres eius partes una calcis appoſita, cuius nuclei uel pultis craßitudo non
ſit minor ſenis digitis. Inducto nucleo tanquam ſtrato, pauimenti ratio eſt habenda. Pauimentum multis
modis ſtruebant. Nam primo picta ſuerant, & uerſicoloriruderatione facta. (Secretum enim marmor colla
caſei albumine oui ſubacta, & calce adhibita, coloribus intinctum uarijs ad libitum formisq́; ligneis, quibus
uolueris incluſum efficiet opus pauimenti coloratum, & depictũ) post picturam pauimentorũ lapidibus ſterni
cœperunt, lapides autẽ, autẽ in paruas cruſtas ſecabantur, & ſic ſectiles dicebantur, qui cum uarietate colorum
componerentur, opus faciebant, quod nos Muſaycum uocamus, alij amuſcatum, uel muſicum: aut quadrata
grandiori forma conſtabant lapides, & ita teßeræ uocabantur. ſecabantur uero lapides uarijs modis, alij
5550 enimſcutulari, hoc est rotunda figura, alij triangulari, alij tetragona, nonulli etiam fauorum hoc eſt cellarũ
apium modo hexagoni fielant, componebantur item in pauimentis accuratißima & exquiſitißima diligentia
lapilli parui, & minuti, ita ut piſcium, & aliarum rerum eſſigies, uarijs coloribus penitus imitarentur. Ex
Alberto autẽ Durero haberi poſſunt uariæ figurationes pauimentorum, itemq́; ex primario templo Senis, pictu
ras & Venetijs, Romæ in antiquis ruinis, alibiq́; magna opera, & precioſorum lapidum ſtrata pauimenta
uidere poſſumus, quæ diligentiam ueterum commendant. In omnibus autem pauimentis struendis ea dili-
gentia adhibenda eſt, ut nulli extent anguli, æqualia ſint coagmenta, plana omnium directio, quod fiet, ſi ita
fricentur, cum ſectilia ſint, ut nulli gradus in ſcutulis, aut trigonis, aut quadratis, ſeu fauis extent, & ſupra
nucleum ſint prius ad regulam, & libellam exacta pauimenta, uelſi teſſeris ſtruantur omnes habeant angu-
los æquales. Quoniam uero & teſtacea pauimenta ſiebant in ſpicæmodum exacta, quæ constabant arena,
6660
alia ſua natura humore percepto torquentur, alia in ſua firmitate permanent; fieri ſolet, ut altera ſubſidente,
altera durante inæqualiter pondus ſustineatur: quare ijs uitijs medendum est, primo ne dextra, ac ſinistra
in pauimentis rimæ fiant ob areſcentes, aut pandantes contignationes permanente ſtructuræ ſoliditate. Nam ſi
quo loco aut paries, aut trabs ualde robustior cæteris ſubiecta ſit, eo loci findetur pauimentum, atque uitia-
bitur. Curandum igitur eſt, ut oſſa quibus ſustinetur, uiribus ſint ualida, & inter ſe coæqualia, deinde ne
miſceantur axes diuerſi generis lignorum. Et ſi neceſſitas coegerit, prouideatur, ut axes, quod damnum fa-
cere poßunt, cum torquentur tenuiores, & ſubtiliores ſecentur, nam ita minus ualebunt & facilius clauis.
continebuntur, tanto magis ſi tranſuerſi, atque directi duplici tabularum ordine ponantur; deinde in ſingulis
1110 tignis extremis partibus axis bini claui figantur, uti nulla ex parte poſſint ſe torquendo anguli excitare. Ita
igitur prouiſum erit, ut perpetuo tenore ſolũ exæquatũ sternatur, & coaxatio temperetur, mox filice aut palea
sternenda eſt coaxatio ne ligna a calce uitientur. Calx enim ( ut aliàs dictum est ) materiem uitiare ſolet;
inde rudiori ſaxo ſtatumen, hoc est primum stratum struatur, ſaxum autem non minus eſſe debet, quam quod
poſſit manum implere. Poſtquam igitur ſtatuminatum fuerit tunc ruder andum eſt. Rudus duplex est nouũ,
& uetus: nouum fit ex ſaxis contuſis, ſiue testis fractis, & glarea cum calce. Vetus fit ex pauimentis iam
dirutis. Si ergo rudus nouum erit ad tres partes una calcis miſceatur; ſi uetus, quod rediuiuum dicitur a
Vitr. ideſt e ueteri renouatũ quinque ad duum mixtiones habeant reſponſum. Inducto rudere uectibus, & ba-
culis ligneis, pinſantũ eſt crebiter, ut ſolidetur, claſſes uero pinſantium immittendæ, quæ non minores, quàm
denum hominum faciendæ, quas antiqui decurias appellabant, & maxime probabant, quod is numeri mo-
2220 dus in opere commodiſſime cuſtodiretur, nec præeuntis monitoris diligentiam multitudo confunderet, ut ait
Columella. Altitudo ruderis, uel craſſitudo ita pinſatione crebra ſolidata, ſit non minus nouem pollicibus. Ita
enim dodr antem intelligo, uncias pollices in pedem eſſe dixi, pedem in uncias duodecim diuiſum ostendens.
Solidato ruderi nucleus inducendus idest anima, & medium corium inter rudus, & pauimentum, quod ſit
105[Figure 105]Pauimentorum genera.Filandri.
Anticum.33304440 ex tſsta contuſa & temperata ad tres eius partes una calcis appoſita, cuius nuclei uel pultis craßitudo non
ſit minor ſenis digitis. Inducto nucleo tanquam ſtrato, pauimenti ratio eſt habenda. Pauimentum multis
modis ſtruebant. Nam primo picta ſuerant, & uerſicoloriruderatione facta. (Secretum enim marmor colla
caſei albumine oui ſubacta, & calce adhibita, coloribus intinctum uarijs ad libitum formisq́; ligneis, quibus
uolueris incluſum efficiet opus pauimenti coloratum, & depictũ) post picturam pauimentorũ lapidibus ſterni
cœperunt, lapides autẽ, autẽ in paruas cruſtas ſecabantur, & ſic ſectiles dicebantur, qui cum uarietate colorum
componerentur, opus faciebant, quod nos Muſaycum uocamus, alij amuſcatum, uel muſicum: aut quadrata
grandiori forma conſtabant lapides, & ita teßeræ uocabantur. ſecabantur uero lapides uarijs modis, alij
5550 enimſcutulari, hoc est rotunda figura, alij triangulari, alij tetragona, nonulli etiam fauorum hoc eſt cellarũ
apium modo hexagoni fielant, componebantur item in pauimentis accuratißima & exquiſitißima diligentia
lapilli parui, & minuti, ita ut piſcium, & aliarum rerum eſſigies, uarijs coloribus penitus imitarentur. Ex
Alberto autẽ Durero haberi poſſunt uariæ figurationes pauimentorum, itemq́; ex primario templo Senis, pictu
ras & Venetijs, Romæ in antiquis ruinis, alibiq́; magna opera, & precioſorum lapidum ſtrata pauimenta
uidere poſſumus, quæ diligentiam ueterum commendant. In omnibus autem pauimentis struendis ea dili-
gentia adhibenda eſt, ut nulli extent anguli, æqualia ſint coagmenta, plana omnium directio, quod fiet, ſi ita
fricentur, cum ſectilia ſint, ut nulli gradus in ſcutulis, aut trigonis, aut quadratis, ſeu fauis extent, & ſupra
nucleum ſint prius ad regulam, & libellam exacta pauimenta, uelſi teſſeris ſtruantur omnes habeant angu-
los æquales. Quoniam uero & teſtacea pauimenta ſiebant in ſpicæmodum exacta, quæ constabant arena,
6660