Vitruvius - De architectura libri decem

Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of contents

[1.30.] Q.

[1.31.] R.

[1.32.] S.

[1.33.] T.

[1.34.] V.

[1.35.] X.

[1.36.] Z.

[1.37.] Errata. primus numerus paginarum ſecundus linearum eſt.

[1.38.] FINIS.

[1.39.] Pauſaniac Finis

[1.40.] M. VITR V VII DE ARCHITETTVRA LIBER PRIMVS.

[1.41.] εx quibus rebus Architectura conſtet.#Cap. II.

[1.42.] De partibus Architecturæ in priuatorum & publicorum ædi-ficiorum distributionibus, & Gnomonices, & ma-chinationis. # Cap. III.

[1.43.] De electione locorum ſalubrium & quæ obſint ſalubritati & unde lumina capiantur. # Cap. IIII.

[1.44.] De fundamentis murorum & turrium. # Cap. V.

[1.45.] De diuiſione operum, quæ intra muros ſunt, & eorum diſpoſi-tione, ut uentorum noxy flatus uitentur. # Cap. VI.

[1.46.] De electione locorum ad uſum communem ciuitatis. # Cap. V II.

[1.47.] M. VITRVVII ARCHITECTVRA LIBER SECVNDVS. Proœmium.

[1.48.] De priſcorum hominum uita, & de initĳs humanitatis, atque tectorum, & incrementis eorum. # Cap. I.

[1.49.] De principĳs rerum ſecundum Philoſophorum opinio-nes. # Cap. II.

[1.50.] De lateribus. # Cap. III.

[1.51.] De Arena. # Cap. IIII.

[1.52.] De calce, & unde coquatur optima. # Cap. V.

[1.53.] De puluere puteolano. # Cap. VI.

[1.54.] Delapicidinis, earumque qualitatibus. # Cap. VII.

[1.55.] De generibus ſtructuræ, & earum qualitatibus, modis, locis. # Cap. VIII.

[1.56.] De materie cædenda, & de arborum quorundam proprietatibus. # Cap. IX.

[1.57.] De abiete ſupernate, & infernate cum Apenini deſcri-ptione. # Cap. X.

[1.58.] Finis ſecundi Libri.

[1.59.] M. VITRVVII DE ARCHITECTVRA LIBER TERTIVS.

231199QVINTVS. tam diftantibus, ut in eas bipedales tegulæ ſedere poſſint, altæ pedes duos, tegulæ illæimponantur, structæ cre-
ta, capillo ſubacta, ut ignem ferre poſſint. tegulæ pauimentum ſuſtinent, ſub quo erat bypocauſtum, &
ignis ab bypocausto per tubos intra parietum craßitudinem ad cellas uaporans aſcendebat, quod animaduer-
ſum eſt ex antiquis monumentis nuper inuentis, quorum formas libro ſequenti capite decimo collocauimus.
Stratis cellarum caldariorum, & tepidariorum pauimentis, concamerationes, & fornices faciendi ſunt. hi
uel contignatione, uel ſtructura fiunt. utriuſque generis præcepta dantur a Vitruuio, Structura utili or est,
& ignis uapori aptior. in contignatione imæ, mediæ, & ſummæ partes ſunt conſiderandæ, imæ figlino opere
faciendæ, mediæ ferreæſint, ut opus ſustineatur, ſummæ coagmentandæ argilla capillo ſubacta, ferrei arcus in
colligatione fiant tranſuerſarĳs ferreis laminis decuſſatis, & clatratis. arcus hi uncinis ferreis contignatio-
1110 bus applicentur, & ad eas ſuſpendantur, diſtent autem inter ſe tantum, ut ſupra duos arcus eapita duarum
tegularum ſedere poſſint, & bæc pars media erit, ſupra autem fiet tanquam ruderatio quædam ex argilla, &
creta figulorum pilis ſubacta. Cœlum uerò, quod imminet pauimento, testa cum calce trulliſſetur, & tectorio
uel albario opere poliatur. & ſi hæ concamerationes duplices fuerint, idest una ſupra aliam, antequã ad con-
tignationem deuenias, melius erit, & tutius contignatio a uapore ſeruabitur.

Magnitvdines autem balnearum uidentur fieripro copia hominum. ſint autem ita compoſi-
tæ. Quanta longitudo fuerit, tertia dempta latitudo ſit, pręter ſcholam labri, & aluei, labrum utique
ſub lumine faciendum uidetur, ne ſtantes circum ſuis umbris obſcurent locum. Scholas autem labro
rum ita ſieri oportet ſpatioſas, ut cum priores occupauerint loca, circumſpectantes reliqui rectè ſtare
poſsint. Aluei autem latitudo inter parietem, & pluteum, ne minus ſit pedes ſenos, ut gradus inſe-
rior inde auferat, & puluinus duos pedes.

2220

Nunc agit de loco, in quo lauabantur bomines, eiusq́; ſymmetrias declarat. Magnitudines igitur balnea-
rum pro copia bominum fieri uidentur, ſed proportione illa conſtare debent, quæ tantum Vitruuio placet, ideſt
ſeſquialtera, tertia enim pars longitudini demitur, reliquæ duæ latitudini dantur. Labrum ſeu alueus lapidea,
uel structilis foſſa erat balnearum. Schola autem labri. uel aluei erat tanquam margo labri, ubi lauaturi
præſtolabantur, & ſpectantes eos, qui prius locum occupauerant, ſtabant. uult igitur labrum ſub lumine po-
ni, ne stantes cir cum ſuis umbris obſcurent lucem. Aluei autem, & labri, quod idem eſt, latitudo ſit pedes
ſex, ex quibus duos pedes gradus inferior, per quem in labrum deſcendebatur, & puluinus auferebat, & re-
linquebantur quatuor pedes inter parietem, & pluteum, uel podium.

Laconicvm ſudationesq́; ſunt coniungendæ tepidario, eæq́; quàm latæ fuerint, tantam altitudi-
nem habeant ad imam curuaturam hemiſphærij, mediumq́; lumen in hemiſphærio relinquatur, ex eoq́;
3330 clypeum æneum catenis pendeat, per cuius reductiones, & demiſsiones perficietur ſudationis tempera-
tura. ipſumq́; ad circinum oportere fieri uidetur, ut æqualiter a medio flammæ, ua porisq́; uis per cur-
uaturæ rotundationes peruagetur.

Laconicum locus erat ſudationibus dedicatus, ita dicitur, quod Lacedæmonĳ in eiuſmodi ſudatorĳs exer-
cebantur. erant autem tanquam turriculæ cameratæ in hemiſphærium, ut patet ex diagrammate. Sudatoria
dici poſſunt ab effectu, & ſphæriſteria a forma. Clypeo æneo in medio ubi lumen erat relictum tegeba,
ſed clypeus reductus interim, uel demiſſus ſudationes temperabat. erat ſub turriculæ uel laconici pa@@mento
concamer atio, ut recte dicit Phil. ubi ſuccendebatur ignis, quaqua uerſum uero in parietibus ad imam hemi-
ſphærĳ curuaturam ſtructiles, fictiles ue canales, per quos flammæ, uaporisq́; uis deferebatur, ut autem æqua
liter per curuaturæ rotundationes uapor peruagari poſſet, clypeus ad circinum fiebat. Cellæ tepidariæ, ſudato-
4440 ria cella, & laconicum coniungebatur, ex diametro altitudo eius ſumebatur uſque ad imam curuaturam, ideſt
ad hemiſphærĳ incumbam, uel impoſituram.

De palæſtrarum ædiificatione, & xyſtis.#Cap.#XI.

N Vnc mihi uidetur (tametſi non ſint Italicæ conſuetudinis ) palæſtrarum ædificationes tra-
dere explicatè, & quemadmodum apud Græcos conftituantur monſtrare. Conſtituun-
tur autem in tribus porticibus exedræ ſpatioſæ, habentes ſedes, in quibus Philoſophi,
Rhetores, reliquiq́; qui ſtudijs delectantur, ſedentes diſputare poſsint. In palæſtris pe-
5550 riſtylia quadrata, ſiue oblonga, ita ſunt facienda, uti duorum ſtadiorum habeant ambulationis circui-
tionem, quod Græci uocant, diaulon, ex quibus tres porticus ſimplices diſponuntur, quartaq́; quæ ad
6868[Handwritten note 68] meridianas regiones eſt conuerſa, duplex, uti cum tempeſtates uentoſæ ſunt, non poſsit aſpergo in
interiorem partem peruenire. In duplici autem porticu collo centur hæc membra. Ephæbeum in me-
dio, ( hoc autem eſt exedra ampliſsima cum ſedibus, quæ tertia parte longior ſit, quàm lata ) ſub dex-
tro coriceum, deinde proxime coniſterium, a coniſterio in uerſura porticus frigida lauatio, quam
Græci Lutron uocitant. ad ſiniſtram Ephæbei elæotheſium, proxime autem elæotheſium ſrigidariũ,
ab eoq́; iter in propigneum in uerſura porticus, proxime autem introrſus è regione frigidarij colloce-
tur concamerata ſudatio, longitudine dup lex quàm latitudine, quæ habeat in uerſuris ex una parte la-
conicum ad eundem modum, uti ſupra ſcriptum eſt, compoſitum. Ex aduerſo laconici caldam laua-
6660

Text layer

Text normalization

Search