Vitruvius - De architectura libri decem

Scan	Original
51	19
52	20
53	21
54	22
55	23
56	24
57	25
58	26
59	27
60	28
61	29
62	30
63	31
64	32
65	33
66	34
67	35
68	36
69	37
70	38
71	39
72	40
73	41
74	42
75	43
76	44
77	45
78	46
79	47
80	48

7341PRIMVS. unde Sol oriri, & occidere ſolet quatuor anni temporibus, huiuſmodi autem partes ſunt, triplex ortus, æqui-
noctialis, de quo dictum est,Hybernus, & æstiuus; & triplex occaſus ſimili ratione dictus. item meridies,
& Septentrio iam poſitis partibus. Vnde octo ſunt venti ſecundum hanc diſtinctionem. hinc Vitr. inquit.

Sed qui diligentius perquiſiuerunt, tradiderunt eos eſſe octo, maxime quidem Andronicus Cyr-
rheſtes. Qui etiam exemplum collocauit Athenis turrim marmoream octogonon, & in ſingulis late-
ribus octogoni, ſingulorum uentorum imagines exculptas, contra ſuos cuiuſque flatus deſignauit.
ſupraq́; eam turrim marmoream metam perfecit, & inſuper Tritonem æreum collocauit dextra ma-
nu uirgam porrigentem, & ita eſt machinatus, uti uento circumageretur, & ſemper contra flatum
conſiſteret, ſupraq́; imaginem flantis uenti indicem uirgam teneret. Itaque ſunt collocati inter Sola-
1110 num, & Auſtrum ab Oriente hyberno, Eurus: inter Auſtrum & Fauonium ab occidente hyberno,
Affricus. inter Fauoniũ, & Septentrionem, Caurus, quem plures uocãt Corum, inter Septentrionem,
& Solanum, Aquilo. Hoc modo uidetur eſſe expreſſum, uti capiatur numerus, & nomina, & par-
tes, unde flatus uentorum certi ſpirent.

Hanc diſtinctionem capit Vitr. tanquam diligentius animaduerſam, exemplumq́; Andronici ponit, qui
Athenis turrim marmoream octo laterum conſtruxit, & in ſingulis lateribus ſingulas uentorum imagines
exculptas collocauit, & ſupra turrim uolubilem Tritonem æreum poſuit, ut flante uento facile uerteretur.
quod noſtris temporibus obſeruatum paſſim uidemus, ut ſciamus, qua parte quis ſpiret uentus. Alia diſtin-
ctio uentorum penes authores reperitur, multi enim a duodecim ſigniferi partibus duodecim ventos enume-
rant. partes autem ſigniferi ſigna uocantur, ſub quibus Sol progrediens uim habet commouendorum uento-
2220 rum. ſed hæc diſtinctio Aſtrologorum propria eſt. Cæterum ſi uelimus etiam nautarum rationem habere, aliã
quoque ventorum diſtinctionem inueniemus, commoditate enim & uſu nauigantes, duo & triginta uento-
rum nomina poſuere. eaq́; in pixide ſua collocarunt. hanc nos hic deſcripſimus, ut quæ dicta ſunt facilius per-
cipiantur: ſiuero aliqua alia uentorum diſtinctio reperiatur, quemadmodum inferius eos uigintiquatuor ali-
qui faciunt, id alio atque alio fine, & propoſito factum eſſe intelligendum eſt. Sed inconſtans adhuc vento-
rum appellatio uideripoteſt, quoniam meridionales venti nobis qui ſunt, polares oppoſitæ parti habentur, &
econtra. nam uenti qui a Septentione flant, meridiani ſunt illis, quibus alius uertex eleuatur: mutatur
etiam uentorum qualitas, & qui nobis frigidi ſunt, alĳs calidi habentur. Item ſi a loco unde ueniunt ſuman-
tur ventorum nomina, incerta nomenclatura ſumetur, nam qui nobis lybicus dicitur, quod ab Lybia ueniat,
& occiduus & orientalis aliquibus orbis incolis habetur, quapropter ĳ venti, qui a particulari ſitu ſumuntur,
3330 non uidentur habere rectam & uniuer ſalem ſuorum nominum diſtinctionem. Vnde aliqui uoluere communio-
ri & certiori quadam ratione, occiduos orientales, dexteros, ac ſiniſtros uocare ventos.

Qvod cum ita exploratum habeatur,ut inueniantur regiones, & ortus eorum, ſic erit ratiocinan-
dum. # Inuenta linea meridianæ a Gnomone directo, facile inueniuntur puncta, & regiones, a qui-
bus uenti oriuntur. quare Vitr. huiuſmodi lineæ inuentionem quærit hoc loco. inquit igitur.

Collocetvr ad libellam marmoreum amuſium medijs mœnibus, aut locus ita expoliatur ad re-
gulam & Iibellam, ut amuſium non deſideretur, ſupraq́; eius loci centrum medium, collocetur æneus
Gnomon, indagator umbræ, qui Græce σκiαθήρας dicitur. Huius antemeridiana circiter horam quin
tam, ſumenda eſt extrema Gnomonis umbra, & puncto ſignanda. Deinde circino diducto ad pun-
ctum, quod eſt Gnomonis umbræ longitudinis ſignum, ex eoq́; a centro circumagenda linea rotun-
4440 dationis: itemq́; obſeruanda poſtmeridiana iſtius Gnomonis creſcens umbra, & cum tetigerit circi-
nationis lineam, & fecerit parem antemeridianæ umbræ poſtmeridianam, ſignanda puncto. Ex his
duobus ſignis circino decuſſatim deſcribendum, & per decuſſationem & medium centrum linea per-
ducenda ad extremum, ut habeatur meridiana & ſeptentrionalis regio.

Inuenta linea meridianæ umbræ in plano æquato, facile regiones uentorum omnium inueniuntur. Quare
Vitr. facile, & ſcite admodum meridianam lineam docet inuenire. In medio igitur urbis collocari iubet pla-
nam, & deformatam marmoream tabulam, regula, & libella penitus exæquatam, & læuigatam, quam uo
cat Amuſſium, Amuſſis enim fabrorum, & lapicidarum regula, qua ad dirigenda ligna, læuigandaq; ſaxa
utuntur, in cuius medio ad perpendiculum æreum ſtylum figit, quem Gnomonem uocat, quia directus ſuper pla
no angulum rectum facit: hunc etiam umbræ indagatorem ab effectu nominat, quod & Græci fecere, σκiαθήρας
appellantes. Lucente Sole obſeruat longitudinem umbræ, quam Gnomon iacit per horam antemeridiem, ſex
5550 tam enim horam meridianam faciehant antiqui, cum ſemper in duodecim partes diem diuidebant: quinta igi-
tur hora erat proxima antemeridianam. Sed nihil refert, etiam ſi ab hora quarta fiat obſeruatio, niſi forte
commodius quinta hora capiatur, breuior enim tunc umbra cernitur, altiorem partem occupante Sole. ob-
ſeruata igitur Gnomonis umbræ extremitate hora quinta, ſignataq́; in Amuſſio extrahitur Gnomon, & loco
eius centrum circini ponitur, diductoq́; altero crure ad ſignum extremæ unbræ deſcribitur orbis, postmodum
Onomon eodem priori loco directus ponitur, & expectandum eſt donec umbra extrema eiuſdem Gnomonis poſt
meridiem circmationis lineam tangat, ſignandumq́; iterum & in eadem circinatione extremum umbræ, atq; ita
duo ſigna habentur,alterum umbræ antemeridianæ horæ quintæ, alterum umbræ postmeridianæ horæ ſeptimæ.
nam cum ſol æquabiliter ab ortu, uſq; ad meridiem aſcendat, & eodem ordine ac tempore a meridie ad occaſum
6660 deſcendat,neceſſe est ut eodem ſpatio a quinta ad ſextam aſcendat,quo a ſexta ad ſeptimã deſcendit:

Page concordance

Text layer

Text normalization

Search

Scan	Original
51	19
52	20
53	21
54	22
55	23
56	24
57	25
58	26
59	27
60	28
61	29
62	30
63	31
64	32
65	33
66	34
67	35
68	36
69	37
70	38
71	39
72	40
73	41
74	42
75	43
76	44
77	45
78	46
79	47
80	48

Scan	Original
51	19
52	20
53	21
54	22
55	23
56	24
57	25
58	26
59	27
60	28
61	29
62	30
63	31
64	32
65	33
66	34
67	35
68	36
69	37
70	38
71	39
72	40
73	41
74	42
75	43
76	44
77	45
78	46
79	47
80	48

Scan	Original
51	19
52	20
53	21
54	22
55	23
56	24
57	25
58	26
59	27
60	28
61	29
62	30
63	31
64	32
65	33
66	34
67	35
68	36
69	37
70	38
71	39
72	40
73	41
74	42
75	43
76	44
77	45
78	46
79	47
80	48