7038LIBER
pe muros conantes ſcalas admouer infoſſa feriantur.
Foſſas amplas laudant.
uerum an ſiccæ, an aqua plenæ eſ
ſe debeant, aliqui dubitant, tutas enim abigne dicunt eſse aquoſas, & impedire acceſſum ad muros. Contraue-
ro ſiccas affirmant commodas eſſe, ut ciues armati exeant ex improuiſo in hoſtes, ſortias appellant. Cæterum
aquoſæ, uel emanantes aquas, & uiuas habent, uel aliunde profluentes, Viuæ, quæ ſunt tanquàm ibinaſcentes,
ab hoſtibus non poſſunt impediri, immo ſæpius hydraulicis, machinisq́; tam late diffunduntur, ut quàm longiſsi-
me hoſtes arceant, uel etiam lædant, obſeſſionesq́ diſſoluant. profluentes aquæ ſi profundæ ſunt, ſubmergunt, ſi
paruæimpediunt. nocent autem aquæ omnes murorum fundamentis, niſi diligentiſsime caueatur. Solent exal-
tera foſſæ parte murulumm, quem contraſcarpam nominant, construere. tum ut terrenum onus foſſæ imminens ſu-
stineatur, tum ut receſſus hotium impediatur, non enim facilis est aſcenſus retrocedenti hoſti, & foſſam egredi
uolenti, hæc atque alia hiuſmodi conſideranda ſunt muros munire uolentibus, de quibus copioſiſſime alios ex-
1110 cellentes uiros pertractre audio, quorum iudicio & experientiæ experientiæ multum deferri oportere cenſeo. Propugna
culi uero deſcriptio est infra poſita.
ſe debeant, aliqui dubitant, tutas enim abigne dicunt eſse aquoſas, & impedire acceſſum ad muros. Contraue-
ro ſiccas affirmant commodas eſſe, ut ciues armati exeant ex improuiſo in hoſtes, ſortias appellant. Cæterum
aquoſæ, uel emanantes aquas, & uiuas habent, uel aliunde profluentes, Viuæ, quæ ſunt tanquàm ibinaſcentes,
ab hoſtibus non poſſunt impediri, immo ſæpius hydraulicis, machinisq́; tam late diffunduntur, ut quàm longiſsi-
me hoſtes arceant, uel etiam lædant, obſeſſionesq́ diſſoluant. profluentes aquæ ſi profundæ ſunt, ſubmergunt, ſi
paruæimpediunt. nocent autem aquæ omnes murorum fundamentis, niſi diligentiſsime caueatur. Solent exal-
tera foſſæ parte murulumm, quem contraſcarpam nominant, construere. tum ut terrenum onus foſſæ imminens ſu-
stineatur, tum ut receſſus hotium impediatur, non enim facilis est aſcenſus retrocedenti hoſti, & foſſam egredi
uolenti, hæc atque alia hiuſmodi conſideranda ſunt muros munire uolentibus, de quibus copioſiſſime alios ex-
1110 cellentes uiros pertractre audio, quorum iudicio & experientiæ experientiæ multum deferri oportere cenſeo. Propugna
culi uero deſcriptio est infra poſita.
De diuiſione operum, quæ intra muros ſunt, & eorum diſpoſi-
tione, ut uentorum noxy flatus uitentur. # Cap. VI.
tione, ut uentorum noxy flatus uitentur. # Cap. VI.
MOenibus circundatis, ſequuntur intra murum arearum iduiſiones.
platearumq́;
, &
angi-
portuum ad cœli regionem directiones.
portuum ad cœli regionem directiones.
Supra capite huius libri tertio Vitr.
dixit, ubi de publicorum operum distributionibus locu-
2220 tus est. #Hæc autem ita fieri debent, ut habeatur ratio firmitatis, utilitatis, uenuſtatis. Fir-
mitatis erit ratio habita, cum fuerit fundamentorum ad ſoidum depreſſio, & ex quaque materia copiarum
ſine auaritia diligens electio. ac de ſirmitate loquutus eſt capite ſuperiori. postea inquit. Vitilitatis autem
emendata, & ſine impeditione uſu locorum diſpoſitio, & ad regiones ſui cuiusque generis apta, & commo-
da diſtributio. Hoc igitur capite utilitatem exequitur, diuiditq́; opera, quæ intra muros ſunt; nam de utili-
tate uniuerſali capite quarto, ubi egit de locorum ſalubritate, multa ſatis diſſeruit. De venuſtate autem,
quæ ſpecies operis grata, & elegans, membrorumq́; commenſusinſtas habens ſymmetriarum rationes, pa-
rum quid in mœnibus circumdandis est dictum, atque id propterea factum eſt, ut intelligamus muros, propu-
gnacula, & huiuſmodi opera, quæ ad edfenſionem pertinent, ſeueritatem potius quandam quàm pulchritu-
dinem præſeferre debere, in quare animaduertenda eſt noſtrarum hominum ignorans diligentia, & inutilis in
3330 muris, portis, & propugnaculis construcendis ſumptuum effuſio. Cæ terum ſtudioſiſsime in reliquis uemuſtas
quæitur a Vitr. ut patet cum ad ea opera peruenis, quæ ad religionem, & opportunitatem ſpectant, in qui-
bus etiam & firmitatis, & utilitatis ratio non negligitur, quod pater intertio, quarto, & quinto libro. Simi-
li forma in priuatis etiam ædificiorum rationibus ofſeruatur, ut est manifeſtum ſexto libro, ac demum paſ-
ſim firmit as, utilitas, & uenuſtas exigitur. Hoc igitur caput ad utilitatem ſpectat, & ad diſpoſitionem ope-
rum, quæ intra muros finun: , ut uentorum noxij flatus uitentur. Nam eſt aliud diſppſitionis genus, quod ad
decorum pertinet, de quo ſequenti capite dicetur, ubi agitur de electione locorum ad uſum communem ciuita-
tis. immo est ipſa uera diſpoſitio, quæ est rerum apta collocatio, elegansq́ in compoſitionibus effectus operis
cum qualitate. Quod igitur pertinet ad præſens inſtitutum eſt, quod Vitru. partitur opera, quæ intra muros
fiunt, ut utilitatis rationem habeat, quærit enim qua ratione areæ, plateæ, uici, dirigantur, ut noxij uento-
4440 rum flatus uitari poſsint. qua occaſione ductus de uentis eorumq́; ui, & natura loquitur, ac primum diffinit
uentum, mox unde naſcatur exemplis, & ratione oſtendit. inde uentorum effectus in corporibus expoinit. Vi-
tiaq́; enumerat quæ cum difficultate curantur in regionibus uentis expoſitis. Ac demum de numero, nomi-
nibusq́ uentorum multa dicit. Docetq́; qua ratione regiones uentorum explorentur, quomodo meridies in-
ueſtigetur, & quod primum intendebat, quomodo dirigantur plateæ, & uiæ, ut uentos noxios arceamus. Nos
ſingula ordine declarabimus, inquit igitur.
2220 tus est. #Hæc autem ita fieri debent, ut habeatur ratio firmitatis, utilitatis, uenuſtatis. Fir-
mitatis erit ratio habita, cum fuerit fundamentorum ad ſoidum depreſſio, & ex quaque materia copiarum
ſine auaritia diligens electio. ac de ſirmitate loquutus eſt capite ſuperiori. postea inquit. Vitilitatis autem
emendata, & ſine impeditione uſu locorum diſpoſitio, & ad regiones ſui cuiusque generis apta, & commo-
da diſtributio. Hoc igitur capite utilitatem exequitur, diuiditq́; opera, quæ intra muros ſunt; nam de utili-
tate uniuerſali capite quarto, ubi egit de locorum ſalubritate, multa ſatis diſſeruit. De venuſtate autem,
quæ ſpecies operis grata, & elegans, membrorumq́; commenſusinſtas habens ſymmetriarum rationes, pa-
rum quid in mœnibus circumdandis est dictum, atque id propterea factum eſt, ut intelligamus muros, propu-
gnacula, & huiuſmodi opera, quæ ad edfenſionem pertinent, ſeueritatem potius quandam quàm pulchritu-
dinem præſeferre debere, in quare animaduertenda eſt noſtrarum hominum ignorans diligentia, & inutilis in
3330 muris, portis, & propugnaculis construcendis ſumptuum effuſio. Cæ terum ſtudioſiſsime in reliquis uemuſtas
quæitur a Vitr. ut patet cum ad ea opera peruenis, quæ ad religionem, & opportunitatem ſpectant, in qui-
bus etiam & firmitatis, & utilitatis ratio non negligitur, quod pater intertio, quarto, & quinto libro. Simi-
li forma in priuatis etiam ædificiorum rationibus ofſeruatur, ut est manifeſtum ſexto libro, ac demum paſ-
ſim firmit as, utilitas, & uenuſtas exigitur. Hoc igitur caput ad utilitatem ſpectat, & ad diſpoſitionem ope-
rum, quæ intra muros finun: , ut uentorum noxij flatus uitentur. Nam eſt aliud diſppſitionis genus, quod ad
decorum pertinet, de quo ſequenti capite dicetur, ubi agitur de electione locorum ad uſum communem ciuita-
tis. immo est ipſa uera diſpoſitio, quæ est rerum apta collocatio, elegansq́ in compoſitionibus effectus operis
cum qualitate. Quod igitur pertinet ad præſens inſtitutum eſt, quod Vitru. partitur opera, quæ intra muros
fiunt, ut utilitatis rationem habeat, quærit enim qua ratione areæ, plateæ, uici, dirigantur, ut noxij uento-
4440 rum flatus uitari poſsint. qua occaſione ductus de uentis eorumq́; ui, & natura loquitur, ac primum diffinit
uentum, mox unde naſcatur exemplis, & ratione oſtendit. inde uentorum effectus in corporibus expoinit. Vi-
tiaq́; enumerat quæ cum difficultate curantur in regionibus uentis expoſitis. Ac demum de numero, nomi-
nibusq́ uentorum multa dicit. Docetq́; qua ratione regiones uentorum explorentur, quomodo meridies in-
ueſtigetur, & quod primum intendebat, quomodo dirigantur plateæ, & uiæ, ut uentos noxios arceamus. Nos
ſingula ordine declarabimus, inquit igitur.
Mœnibus circumdatis ſequuntnr intra muram arearum diuiſiones, platearumq́;
, &
angiportuum
ad cœli regionem directiones.
ad cœli regionem directiones.
Angiportus uicus eſt, uel uici caput angustum.
Vulpianus portum apellat, concluſum locum quo im-
portantur merces, & inde exportantur, eqq́; nibilominus ſtatio est concluſa, atque munita, inde angipor-
5550 tum dictum est.
portantur merces, & inde exportantur, eqq́; nibilominus ſtatio est concluſa, atque munita, inde angipor-
5550 tum dictum est.
Dirigentvr autem hæe rectè, ſiexcluſi erunt ex angiportis uenti prudenter, qui ſi frigidi ſunt,
lædunt, ſi calidi, uitiant, ſi humidi nocent.
lædunt, ſi calidi, uitiant, ſi humidi nocent.
Nocent humidi, intus enim eorum humiditas est nocumento, calidi uitiant, corrumpunt enim &
deſtruunt,
frigidi uero lædunt, extra enim frigus corpora lædit. recte igitur uſus eſt his tribus uerbis Vitru. læe-
re, uitiare, nocere.
frigidi uero lædunt, extra enim frigus corpora lædit. recte igitur uſus eſt his tribus uerbis Vitru. læe-
re, uitiare, nocere.
Qvareuitandum uidetur hoc uitium, &
aduertendum ne fiat, quod in multis ciuitatibus uſu
ſolet uenire.
ſolet uenire.
Quis non fugiet aduerſa?
etiam ſine præcepto?
ſed quia multi ignorant quod nocet, lædit, &
uitiat, ideo
præcipitur, ut ea uitia noſcamus, ut poſtea fugiamus. Noſcuntur autem ex effectibus, unde dicit.
6660præcipitur, ut ea uitia noſcamus, ut poſtea fugiamus. Noſcuntur autem ex effectibus, unde dicit.