Vitruvius - De architectura libri decem

Scan	Original
61	29
62	30
63	31
64	32
65	33
66	34
67	35
68	36
69	37
70	38
71	39
72	40
73	41
74	42
75	43
76	44
77	45
78	46
79	47
80	48
81	49
82	50
83	51
84	52
85	53
86	54
87	55
88	56
89	57
90	58

204173LIBER aere fiunt, quoniam undequaque in orbem conuoluuntur, ſphæræ meritò dici poſſunt. Conueniunt tamen &
qui in aqua, & qui in aere ſunt, quoniam ſi non impediuntur, ſecundus a priori proxime tertius a ſecundo, &
quartus a tertio proficiſcuntur latioresq́; , & ampliores ſemper fiunt, donec ad certum finem perueniant
icta enim pars aeris, uel aquœ ulteriorem ſemper impellit, ſed leuiori impulſione, ita ut tandem impulſus ille
minus, & nihil ualeat. hinc eſt, quod Vitr. dicit.

Impidiuntur circulorum deſignationes in aqua, ne fiant perfectæ iniecto alio lapide extra circulos, ualidior
1110 enim ictus alias circulorum deſignationes facit, quœ priores diſrumpunt. ita impediuntur aeris icti orbes
alieno impulſu.

Cum uox in aere circumuoluatur, certe orbicularis forma theatro conueniet. nam ſi angulari forma thea-
tra eſſent conſtituta, non œqualiter uox terminationes ſuas efficeret, alĳ enim ideſt uiciniores clarius uocem
perciperent, alĳ tanquam remotiores impedirentur, & uocis deſignationes interminat æ in aere frangerentur.
Architecti igitur, qui & muſici, & phyſici eſſe debent, ſi nomen Architecti conſequi uelint, animaduerten-
2220 tes ad uocis motiones, & ſpeculatione numerorum, & experientia ſonorum (ita enim mathematicorum ca-
nonicam, & muſicam rationem intelligo ) theatrorum conformationes fecere, & ut locus magis reſonaret,
prœter orbicularem theatrorum formam, pr œter gradationes uno funiculo, ut linea in cacuminibus, & an-
gulis ab imo ad ſummam contactas, in ſummo quoq; contectas fecere porticus in theatrum apertas, retro pa-
rietibus cir cundatas, ut uox in eas amplitudines, tanquam in cauernas ſubintrando undique reſonaret.

Vti in organa in æneis laminis, aut corneis dieſi ad chordarum ſonituum claritatem perſiciunt,
ſic theatrorum per harmonicen ad augendam uocem, ratiocinationes ab antiquis ſunt conſtitutæ.

Quemadmodum ad chordarum rationem, & ad earum ſonum organa, quœ cannis, & tibĳs conficiuntur,
& alia inſtrumenta perficiuntur, ita harmonica ratione ad uocis claritatem, ut augumentum theatra ab anti-
quis conſtituta fuere: œque ac ſi diceret, ut dieſis, quœ minima eſt audibilis, & in muſicam rationem apta uox
principium organorum perficiendorum regulam illis dedit. Ita uocis naturam, & motionem ab Architectis
3330 comprehenſam illis theatrorum occaſionem faciendorum dediſſe, & theatra ad uocis rationem accommodaſ-
ſe. hac occaſione de harmonia loquetur Vitr. Oſtendetq́; quid ſit, quid de ea ſenſerit Ariſtoxenus, quot ſint
eius genera, quomodo partiantur, & qua ratione uocum diagraminata constituantur.

De Harmonia ſecundum Aristoxeni traditio-
nem. # Cap. IIII.

HArmonia autem eſt muſica literatura obſcura, & difficilis, maxime quidem, quibus Grę
cæ literæ non ſunt notæ, quam ſi uolumus explicare, neceſſe eſt etiam Græcis uerbis uti,
4440 quod nonnulla eorum latinas non habent appellationes. Itaque ut potero, quàm aper-
tiſsime ex Ariſtoxeni ſcripturis interpretabor, & eius diagramma ſubſcribã, finitionesq́;
fonituum deſignabo, uti qui diligentius attenderit, facilius perſpicere poſsit.

Ad muſicæ rationem ſpectat ſpeculari, uerſariq́; circa eos numeros, qui ad alios referuntur ſoni adiunctio-
ne, quare in duas partes prœcipue muſicen diuidemus, quarum alteram in ratione iudicĳ totam ponemus, de
qua parum loquitur Aristoxenus, tanquam de ea, quæ uim, & naturam, differentiam, & proprietatem pro-
portionum, & concentuum conſiderat, & diſcrimem inter ea ponit, quæ ob eorum ſubtilitatem ſenſum latere
ſolent. Alteram in exercitationem ſtatuimus tam uocum, quàm ſonorum dulci modulatione defatigatos mor-
talium ſenſus demulcentem, & animos ſuauitate uerborum delinitos ad præclara uitæ studia exhortantem,
quemadmodum in poetarum carminibus eſt uidere, quorum ratio non habetur in postremis muſicæ partibus.
5550 Muſica igitur ratio eſt, & exercitium natur æ harmonicæ. Naturam harmonicam uoco, quæ aptari ſimul po-
teſt numerorum ſuauium coniunctione. Ratio abſque ſenſuum ratione operari, id est ratiocinari non potest.
non enim iudicat de rebus non ante perceptis. Neceſſe est igitur utramque partem coniungere, ita ut ſtatim
ſenſus, mox ratio ſuo fungatur munere. Vnderecte a Boetio dicitur pulchrum eſſe ratione, & uia cognoſcere
quid ſit, & quid ferat illud, quod omnibus uiuentibus est commune. De ĳs uulgus non dubitat, torquentur
docti, delectantur periti. hinc ea muſica, quæ mentem, & aures oblectat, morali, & ſpeculatrici coniuncta
officio uidetur eſſe. Vt igitur ſonorum communio ad aures pertineat, & orbes illi aeris ab ictu uocis deſignati,
non impediti, ſuauiter uniantur, & ut mens ad conſiderationem cauſarum tantæ ſuauitatis uertatur, neceſſe
est principium illud habere, a quo uox aptitudinem ſumit, ut regi poſſit, ita, ut ſub harmoniæ rationem cadat,
& quo motionis genere feratur, & quaratione in perfectam ueniat compoſitionem, & ordinationem, quod
6660

Page concordance

Text layer

Text normalization

Search

Scan	Original
61	29
62	30
63	31
64	32
65	33
66	34
67	35
68	36
69	37
70	38
71	39
72	40
73	41
74	42
75	43
76	44
77	45
78	46
79	47
80	48
81	49
82	50
83	51
84	52
85	53
86	54
87	55
88	56
89	57
90	58

Scan	Original
61	29
62	30
63	31
64	32
65	33
66	34
67	35
68	36
69	37
70	38
71	39
72	40
73	41
74	42
75	43
76	44
77	45
78	46
79	47
80	48
81	49
82	50
83	51
84	52
85	53
86	54
87	55
88	56
89	57
90	58

Scan	Original
61	29
62	30
63	31
64	32
65	33
66	34
67	35
68	36
69	37
70	38
71	39
72	40
73	41
74	42
75	43
76	44
77	45
78	46
79	47
80	48
81	49
82	50
83	51
84	52
85	53
86	54
87	55
88	56
89	57
90	58