Vitruvius - De architectura libri decem

Scan	Original
61	29
62	30
63	31
64	32
65	33
66	34
67	35
68	36
69	37
70	38
71	39
72	40
73	41
74	42
75	43
76	44
77	45
78	46
79	47
80	48
81	49
82	50
83	51
84	52
85	53
86	54
87	55
88	56
89	57
90	58

208176LIBER in nouem. numeri uero trium tonorum ſunt 729, 648, 512. ducendo 81, 72, 64, per nouem, & 643
per octo, & ita toni cum numeris continenter efficiuntur, in quibus maioris ad minus comparatio ſemper est
ſeſquioctaua. Ditonus autem eſt ſpatium a linea ad lineam ſpatio unico interiecto, modo hemitonium non inter
iaceat. oblect. it quidem ſed non eſt cbſoluta conſonantia, & a noſtris tertia maior nominatur, quemadmodum
eſt ab ut, ad mi, ſcandendo, uel a mi, ad ut, deſcendendo. Trihemitonium, quod est ſeſquitonum, uocant, est
ſpatium toni, & hemitonĳ minoris, quemadmodum ab re, ad fa, aſcendendo; & a fa, ad re, ſi deſcendas. ad au-
res etiam cum ſuauitate peruenit, ſed nondum concentum facit: a noſtris tertia minor appellatur, eſtq́; ſpatiũ
a linea ad lineam hemitonio intercepto. Conueniunt omnia ſupra dicta interualla, quia muſicæ deſeruiunt.
Tonus, & hemitonium tetrachordorum coniunctionibus tanquam fundamenta ſubſternuntur. Trithemito-
nium, & ditonus, quia delectant, & quoniam in generum diuiſiones incidunt. Delectant etiam alĳ ſoni, qui
1110 tamen conſonantias abſolutas minime reddunt. constat enim proportione ſuprapartiente, cuiuſmodi ſunt &
iam dicti trihemitonium, & ditonus. item & quæ ſexta maior a noſtris dicitur, hemitonio, & diapente con-
stans, id eſt additione hemitonĳ ad ſeſquialteram, quæ ſit cum a quaque linea ad tertium ſpatium aſcendimus,
continens duo hemitonia uel dieſes, & tres tonos, quemadmodum ab mi, ad fa, ſi per ſextam modulentur.
Eſt etiam iucundus tonus cum diapente, a quaque linea ad tertium ſpatium progrediens, unico hemitonio in-
tercepto, tonis quatuor incidentibus, quemadmodum ab ut, ad la, per ſextam modulari, quam ſextam maio-
rem uocant. Oblectat etiam ſeptima minor duabus dieſibus, & quatuor tonis comprehenſa, quemadmodum
ab ut, ad mi, ab uno ſpatio ad quartum, uel ab una linea ad quartam progrediens. Sunt & alia interualla.
exercentibus nota, qualia ſunt nona, decima, undecima, & duodecima a nostris dicta, quorum incunditas
exercitio potius, quàm regulis cognoſcitur. Sed hæc ſatis ad intellectnm eorum, quæ a Vitruuio dicuntur. in-
2220 quit enim Vitru.

71[Figure 71]EXEMPLVM MONOCHORDI.Vniſonum
Tonus
Semitonium
Ditonus
Semiditonus
Tuo no33304440

{In tribus generibus diſſimiles eſſe tetrachordorum diſpoſitones} ratio eſt quoniam diuerſis rerum qualitati-
tibus corum temperamenta applicantur, & ideas referunt diuerſas uel magnarum, uel mediocrium, uel infir-
marum rerum. In ſingulis tetrachordis quatuor ſonitus, aut gradus uocis continentur, tribus autem inter-
uallis ſingula conſtant, & inter imum, & ſummum gradum ſeſquitertia proportio, & comparatio habetur,
& in omnibus eſt eadem ratio extremorum, ſed interualla media dißimilibus diſpoſitionibus conſtituuntur in
ſingulis. Nam harmonicum tetracbordum a dimidia dieſi, ad dimidiam ſcandit, inde ad ditonum, quæ ſimul
poſita duos tonos, & hemitonium minus, uel dieſim unam continent. in quibus ſeſquitertia proportio habetur.
Sed chromaticum primum interuallum hemitonĳ vel dieſeos, ſecundum bemitonĳ uel apotomes, tertium trihe-
5550 mitonĳ, quæ omniatonos duos, & dieſim unam referunt, quemadmodum, ſpatia harmonici generis referebat.
Similiter diatonicum primo interuallo tonum, ſecundo item tonum, tertio dieſim continet, & ipſum quoque duo-
bus tonis, & dieſi ordinatur. Atque hoc illud eſt, quod Vitr. dicit. {Ita in tribus generibus tetrachorda
cx duobus tonis, & hemitonio ſunt peræquata} extremis enim conueniunt, ſed medĳs differunt. Armonicum
genus, quod Vitr. harmoniam uocat, ex parte graui, & ima, ad acuta, & elatum ſcandit in ſui tetrachordi
diſpoſitione a dimidia dieſi. in qua ponitur primum interuallum, ad aliam dimidiam, in qua ſecundum eſt inter-
uallum, inde ad ditonum, in qua tertium eſt interuallum. Intelligebat Ariſto xenum dimidium uerum, ſed ita
non eſt (ut dixi) claudit ergo tetrachordum huiuſmodi concentum illum, quem diateſſaron Græci, noſtri quar-
tam uocænt. Ordinatio igitur, & ſcala harmonici tetrachordi conſtituta, uoce ima, & graui ſcandit a pro-
portione ſeſquiquadrageſima quinta, ad ſeſquiuigeſimam tertiam, & inde ad ſeſquiquartam terminatur, deſcen
6660

Page concordance

Text layer

Text normalization

Search

Scan	Original
61	29
62	30
63	31
64	32
65	33
66	34
67	35
68	36
69	37
70	38
71	39
72	40
73	41
74	42
75	43
76	44
77	45
78	46
79	47
80	48
81	49
82	50
83	51
84	52
85	53
86	54
87	55
88	56
89	57
90	58

Scan	Original
61	29
62	30
63	31
64	32
65	33
66	34
67	35
68	36
69	37
70	38
71	39
72	40
73	41
74	42
75	43
76	44
77	45
78	46
79	47
80	48
81	49
82	50
83	51
84	52
85	53
86	54
87	55
88	56
89	57
90	58

Scan	Original
61	29
62	30
63	31
64	32
65	33
66	34
67	35
68	36
69	37
70	38
71	39
72	40
73	41
74	42
75	43
76	44
77	45
78	46
79	47
80	48
81	49
82	50
83	51
84	52
85	53
86	54
87	55
88	56
89	57
90	58