10977SECVNDVS
citq́;
eius uim, nec patitur ab eo ſibi cito noceri, propterq́;
pondus ab aqua non ſuſtinetur, ſed cum
portatur aut in nauibus, aut ſupra abiegnas rates collocatur.
portatur aut in nauibus, aut ſupra abiegnas rates collocatur.
Pinus Tbeophraſt.
larix eſt, ut notauit Hermolaus, Plinius quinto generi ſitus idem, eadem facies larix
uocatur, materia præstantior longe, incorrupta vis, humori contumax, rubens@ præterea & odore acrior,
pluſculum huic erumpit liquoris, melleo colore atque lentiore, nunquam duraſcentis, laricis morbus eſt, ut te-
da fiat, larix nec ardet, nec carbonem facit, nec alio modo ignis ui conſumitur, quàm lapides: larix item
uſtis radicibus non repullulat, bæc lib. 16. cap. 11. ſed cap. 40. eiuſdem libri, larix inquit fæminam habet, quã
Græci vocant Aegida, mellei coloris, inuentum eſt pictorum tabellis immortale, nullisq́; ſciſſili rimis. & cap.
41. Ampliſſima arbor ad hoc æui æstimatur Romæ uiſa, quam propter miraculum Tiberius Cæſar in eodem
1110 Ponte naumachiario expoſuerat aduectam cum reliqua materia, durauitq; ad Neronis Principis amphithea-
trum. Fuit autem trabs è larice longa pedes centum & viginti bipedali craßitudine æqualis, quo intelligeba-
tur uix credibilis reliqua altitudo faſtigium ad cacumen æſtimantibus. Quod vero Vitru. de larice dicat eam
non concipere ab igni flammas, mirum eſt, nam aut nos laricem non babemus, aut certe contra experientiã
loquutus eſt. Arborem enim, quam nos laricem uocamus ardere maxime cernimus , niſi forte illud ſit totum
ſtipitem cum cortice, ut aliqui dicunt ſe obſeruaſſe craſſiori ſui parte, difficillime igni conſumi, ſed diſſectum,
& in paruas partes inciſum ardere, ſed durum est Vitr. non credere, qui etiam experimento comprob at, quod
dixit, & illud quoque obſeruatum eſt flammas reijcere multas arbores, & quaſi dedignari, ut ait Philander,
notat Hermo. tam arborem, quàm reſinam laricem uocari.
uocatur, materia præstantior longe, incorrupta vis, humori contumax, rubens@ præterea & odore acrior,
pluſculum huic erumpit liquoris, melleo colore atque lentiore, nunquam duraſcentis, laricis morbus eſt, ut te-
da fiat, larix nec ardet, nec carbonem facit, nec alio modo ignis ui conſumitur, quàm lapides: larix item
uſtis radicibus non repullulat, bæc lib. 16. cap. 11. ſed cap. 40. eiuſdem libri, larix inquit fæminam habet, quã
Græci vocant Aegida, mellei coloris, inuentum eſt pictorum tabellis immortale, nullisq́; ſciſſili rimis. & cap.
41. Ampliſſima arbor ad hoc æui æstimatur Romæ uiſa, quam propter miraculum Tiberius Cæſar in eodem
1110 Ponte naumachiario expoſuerat aduectam cum reliqua materia, durauitq; ad Neronis Principis amphithea-
trum. Fuit autem trabs è larice longa pedes centum & viginti bipedali craßitudine æqualis, quo intelligeba-
tur uix credibilis reliqua altitudo faſtigium ad cacumen æſtimantibus. Quod vero Vitru. de larice dicat eam
non concipere ab igni flammas, mirum eſt, nam aut nos laricem non babemus, aut certe contra experientiã
loquutus eſt. Arborem enim, quam nos laricem uocamus ardere maxime cernimus , niſi forte illud ſit totum
ſtipitem cum cortice, ut aliqui dicunt ſe obſeruaſſe craſſiori ſui parte, difficillime igni conſumi, ſed diſſectum,
& in paruas partes inciſum ardere, ſed durum est Vitr. non credere, qui etiam experimento comprob at, quod
dixit, & illud quoque obſeruatum eſt flammas reijcere multas arbores, & quaſi dedignari, ut ait Philander,
notat Hermo. tam arborem, quàm reſinam laricem uocari.
Ea autem materies quemadmodum ſit inuenta, eſt cauſa cognoſcere.
Diuus Cæſar cum exercitũ
2220 habuiſſet circa Alpes, imperauiſſetq́; municipijs præſtare commeatus, ibiq́; eſſet caſtellum munitum,
quod uocabatur larignum, tunc qui in eo fuerunt naturali munitione confiſi noluerunt imperio pa-
rere; itaque Imperator copias iuſsit admoueri. Erat autem ante eius caſtelli portam turris ex hac
materia, alternis trabibus tranſuerſis, uti pyra inter ſe compoſita altè, ut poſſet de ſummo ſudibus, &
Japidibus accedentes repellere. Tunc uero cum animaduerſum eſt alia eos tela, præter ſudes non ha-
bere, neque poſſe longius a muro propter pondus iaculari, imperatum eſt faſciculos ex uirgis alliga-
tos, & faces ardentes ad eam munitionem accedentes mittete. Itaque celeriter milites congeſſerant.
poſtquam flamma circa illam materiem uirgas comprehendiſſet, ad cœlum ſublata, effecit opinionẽ,
uti uideretur iam tota moles concidiſſe. Cum autem ea per ſe extincta eſſet, & requieta, turrisq́; in-
tacta apparuiſſet, admirans Cæſar iuſsit extra telorum miſsionem eos circumuallari, itaque timore
3330 coacti oppidani cum ſe dedidiſſent, quæſitum, unde eſſent ea ligna, quæ ab igni non læderentur: tunc ei
demonſtrauerunt eas arbores, quarum in his locis maximæ ſunt copiæ, & ideo id caſtellum larignum,
item materies larigna eſt appellata. Hæc autem per Padum Rauennam deportatur, in Coloniam Fa-
neſtri, Piſauri, Anconæ, reliquisq́; , quæ ſunt in ea regione municipijs præbetur, cuius materiei ſi eſſet
facultas apportationibus ad urbem maxime haberentur in ædificijs utilitates, & ſi non in omnibus
certe tabulæ in ſubgrundijs, circum inſulas ſi eſſent ex ea collocatæ, ab traiectionibus incendiorũ ædi-
ficia periculo liberarentur, quod eæ nec flammam, nec carbonem poſſunt recipere, nec facere per ſe.
Sunt autem hæ arbores folijs ſimilibus pini, materies earum prolixa, tractabilis ad inteſtinum opus,
non minus quàm ſapinea, habetq́; reſinam liquidã mellis attici colore, quæ etiam medetur phthiſicis.
2220 habuiſſet circa Alpes, imperauiſſetq́; municipijs præſtare commeatus, ibiq́; eſſet caſtellum munitum,
quod uocabatur larignum, tunc qui in eo fuerunt naturali munitione confiſi noluerunt imperio pa-
rere; itaque Imperator copias iuſsit admoueri. Erat autem ante eius caſtelli portam turris ex hac
materia, alternis trabibus tranſuerſis, uti pyra inter ſe compoſita altè, ut poſſet de ſummo ſudibus, &
Japidibus accedentes repellere. Tunc uero cum animaduerſum eſt alia eos tela, præter ſudes non ha-
bere, neque poſſe longius a muro propter pondus iaculari, imperatum eſt faſciculos ex uirgis alliga-
tos, & faces ardentes ad eam munitionem accedentes mittete. Itaque celeriter milites congeſſerant.
poſtquam flamma circa illam materiem uirgas comprehendiſſet, ad cœlum ſublata, effecit opinionẽ,
uti uideretur iam tota moles concidiſſe. Cum autem ea per ſe extincta eſſet, & requieta, turrisq́; in-
tacta apparuiſſet, admirans Cæſar iuſsit extra telorum miſsionem eos circumuallari, itaque timore
3330 coacti oppidani cum ſe dedidiſſent, quæſitum, unde eſſent ea ligna, quæ ab igni non læderentur: tunc ei
demonſtrauerunt eas arbores, quarum in his locis maximæ ſunt copiæ, & ideo id caſtellum larignum,
item materies larigna eſt appellata. Hæc autem per Padum Rauennam deportatur, in Coloniam Fa-
neſtri, Piſauri, Anconæ, reliquisq́; , quæ ſunt in ea regione municipijs præbetur, cuius materiei ſi eſſet
facultas apportationibus ad urbem maxime haberentur in ædificijs utilitates, & ſi non in omnibus
certe tabulæ in ſubgrundijs, circum inſulas ſi eſſent ex ea collocatæ, ab traiectionibus incendiorũ ædi-
ficia periculo liberarentur, quod eæ nec flammam, nec carbonem poſſunt recipere, nec facere per ſe.
Sunt autem hæ arbores folijs ſimilibus pini, materies earum prolixa, tractabilis ad inteſtinum opus,
non minus quàm ſapinea, habetq́; reſinam liquidã mellis attici colore, quæ etiam medetur phthiſicis.
Atque hæc ſatis de larice dicta ſint, cuius maximus est uſus Venetijs.
Hactenus autem Vitru.
de materia
loquutus est, ea ſcilicet cuius præcipuus uſus in ædificijs. Reliquam minutis operibus aptam prætermiſit, ſuã
4440 cuique artificio relinquendo, ut prælum e ſapino atra potißimum fieri, funes ualidos e palmæ folijs, fuluam
cornum in uenabulis nitere inciſuris nodatam, arculas ex cupreſſu concinne effici, & alia huiuſmodi cernimus,
quia & ex calidis igniaria fieri probamus. De ſingulis exploraiorum hoc uſus in caſtris, paſtorumq́; reperit,
quoniam ad excutiendum ignem non ſemper lapidis occaſio eſt. Teritur igitur lignum ligno, ignemq́; concipit
attritu, accipienti materiæ aridi fomitis fungi, uel foliorum facillime conceptum, ſed nihil edera præſtantius
quæ teratur lauro, laurumq́; terat. probatur, & uitis ſylueſtris alia, quàm labruſca, & ipſa ederæ modo ar-
borem ſcandens. Frigidißima quæque aquatica, lentißima autem, & ideo ſcutis faciendis aptiſſima, quorum
plaga contrahit ſe protinus, clauditq́; ſuum uulnus, & ob id contumacius tranſmittit ferrum. in quo ſunt ge-
nere fici, ut ſalix, tilia, betulla, ſambucus, populus utraque. leuißimæ ex his ſicuti & ſalix, ideoq́; utilißimæ.
5550 Omnes autem etiam ad cistas quæcunque flexibili crate conſtant, Habent & candorem, rigoremq́; , & in
ſculpturis facilitatem. E cortice tiliæ fœminarum & cunæ fiunt, atque ipſæ nauium longarum aſſeres, & ar-
culæ, menſurarumq; nonnulla genera è ligno. Nunc colligit ea de quibus dixit.
loquutus est, ea ſcilicet cuius præcipuus uſus in ædificijs. Reliquam minutis operibus aptam prætermiſit, ſuã
4440 cuique artificio relinquendo, ut prælum e ſapino atra potißimum fieri, funes ualidos e palmæ folijs, fuluam
cornum in uenabulis nitere inciſuris nodatam, arculas ex cupreſſu concinne effici, & alia huiuſmodi cernimus,
quia & ex calidis igniaria fieri probamus. De ſingulis exploraiorum hoc uſus in caſtris, paſtorumq́; reperit,
quoniam ad excutiendum ignem non ſemper lapidis occaſio eſt. Teritur igitur lignum ligno, ignemq́; concipit
attritu, accipienti materiæ aridi fomitis fungi, uel foliorum facillime conceptum, ſed nihil edera præſtantius
quæ teratur lauro, laurumq́; terat. probatur, & uitis ſylueſtris alia, quàm labruſca, & ipſa ederæ modo ar-
borem ſcandens. Frigidißima quæque aquatica, lentißima autem, & ideo ſcutis faciendis aptiſſima, quorum
plaga contrahit ſe protinus, clauditq́; ſuum uulnus, & ob id contumacius tranſmittit ferrum. in quo ſunt ge-
nere fici, ut ſalix, tilia, betulla, ſambucus, populus utraque. leuißimæ ex his ſicuti & ſalix, ideoq́; utilißimæ.
5550 Omnes autem etiam ad cistas quæcunque flexibili crate conſtant, Habent & candorem, rigoremq́; , & in
ſculpturis facilitatem. E cortice tiliæ fœminarum & cunæ fiunt, atque ipſæ nauium longarum aſſeres, & ar-
culæ, menſurarumq; nonnulla genera è ligno. Nunc colligit ea de quibus dixit.
De ſingulis generibus, quibus proprietatibus natura rerum uideantur eſſe comparatæ, quibusq́;
procreantur rationibus expoſui. Inſequitur animaduerſio, quid ita, quod quæ in urbe ſupernas di-
citur abies, deterior eſt, quàm quæ infernas, quæ egregios in ædificijs ad diuturnitatem præſtat uſus,
& de his rebus, quemadmodum uid eantur elocorum proprietatibus habere uitia, aut uirtutes, uti
ſint conſiderantibus apertiora exponam.
procreantur rationibus expoſui. Inſequitur animaduerſio, quid ita, quod quæ in urbe ſupernas di-
citur abies, deterior eſt, quàm quæ infernas, quæ egregios in ædificijs ad diuturnitatem præſtat uſus,
& de his rebus, quemadmodum uid eantur elocorum proprietatibus habere uitia, aut uirtutes, uti
ſint conſiderantibus apertiora exponam.
Situs plantarum maxime conſiderandus eſt, nam in arboribus (dicit) Plin.
animaduertunt.
&
alijs Aqui
loniæ partes robustiores ſunt in totum, deteriores ex humidis opacisq́; , ſpißiores ex apricis habentur.
6660loniæ partes robustiores ſunt in totum, deteriores ex humidis opacisq́; , ſpißiores ex apricis habentur.
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib