Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

List of thumbnails

< >
61
61 (29)
62
62 (30)
63
63 (31)
64
64 (32)
65
65 (33)
66
66 (34)
67
67 (35)
68
68 (36)
69
69 (37)
70
70 (38)
< >
page |< < (72) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div251" type="section" level="2" n="56">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6719" xml:space="preserve">
                <pb o="72" file="514.01.104" n="104" rhead="LIBER"/>
              alijs omnibus eiuſmodimaterijs inſatiabilis omnino, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6720" xml:space="preserve">omnis glutinis aſpernatrix ſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s6721" xml:space="preserve">Idem uitium eſſe omni-
                <lb/>
              bus lacbrimoſis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6722" xml:space="preserve">criſpis aiunt, ut omne genus glutinamenti abdicent. </s>
              <s xml:id="echoid-s6723" xml:space="preserve">Raſile itidem, atque denſum quodq́ue
                <lb/>
              lignum ægre cobæret glutino. </s>
              <s xml:id="echoid-s6724" xml:space="preserve">Quæ item diuerſa ſunt natura, uti est edera, laurus, tiliaq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s6725" xml:space="preserve">, quod calidæ ſint, cum
                <lb/>
              his quæ humectis locis naſcuntur: </s>
              <s xml:id="echoid-s6726" xml:space="preserve">quod eiuſmodi omnes frigidæ natura ſint, diu glutino non cohærent. </s>
              <s xml:id="echoid-s6727" xml:space="preserve">Vlmus,
                <lb/>
              fraxinus, morus, ceraſusq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s6728" xml:space="preserve">, quod ſiccæ ſint cum platano, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6729" xml:space="preserve">alno, quæ madidæ nat ura ſunt, non conueniunt.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s6730" xml:space="preserve">Quin & </s>
              <s xml:id="echoid-s6731" xml:space="preserve">tantum abfuit apud maiorcs, ut natura inter ſe non congruentia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6732" xml:space="preserve">contraria glutino connecterent: </s>
              <s xml:id="echoid-s6733" xml:space="preserve">vt
                <lb/>
              etiam ſimul non iugata, ſed hærentia uetuerint coagmentari. </s>
              <s xml:id="echoid-s6734" xml:space="preserve">hinc illud Vitruuij, quod æſculeos quidem axes
                <lb/>
              admonet quernis non iungendos. </s>
              <s xml:id="echoid-s6735" xml:space="preserve">Verum ut de ijs omnibus ſummatim & </s>
              <s xml:id="echoid-s6736" xml:space="preserve">comparatione quadam referam
                <lb/>
              apud omnes autbores conſtat, infœcundas arbores firmiores eſſe fertilibus, ſylueſtres & </s>
              <s xml:id="echoid-s6737" xml:space="preserve">manu, ferroq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s6738" xml:space="preserve">non cul-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.104-01" xlink:href="note-514.01.104-01a" xml:space="preserve">10</note>
              tas duriores eße domeſticis. </s>
              <s xml:id="echoid-s6739" xml:space="preserve">Nam ſyluestres quidem in morbos incidere, quibus interimant, negat Theoph. </s>
              <s xml:id="echoid-s6740" xml:space="preserve">do-
                <lb/>
              meſticas uero. </s>
              <s xml:id="echoid-s6741" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s6742" xml:space="preserve">maximè, quæ fructus ferant, grauiſſimis eſſe obnoxiasmorbis prædicant. </s>
              <s xml:id="echoid-s6743" xml:space="preserve">Et inter feraces
                <lb/>
              præcoques ſerotinis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6744" xml:space="preserve">dulces acutis eſſe imbecilliores, ſtatuunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6745" xml:space="preserve">inter acutas, atque aſperas ſolidiores pu-
                <lb/>
              tant eas, quæ fructus acerbiores, rarioresq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s6746" xml:space="preserve">edant. </s>
              <s xml:id="echoid-s6747" xml:space="preserve">Quæ alternis annis promunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6748" xml:space="preserve">quæ penitus ſteriles ſint
                <lb/>
              feracibus nodoſiores ſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6749" xml:space="preserve">iſtarum, quo quæq; </s>
              <s xml:id="echoid-s6750" xml:space="preserve">breuior, eò difficilior: </s>
              <s xml:id="echoid-s6751" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s6752" xml:space="preserve">ſteriles magis creſcunt quàm fer-
                <lb/>
              tiles. </s>
              <s xml:id="echoid-s6753" xml:space="preserve">Addunt & </s>
              <s xml:id="echoid-s6754" xml:space="preserve">eas, quæ in propatulo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6755" xml:space="preserve">nullis neque montibus tectæ, neque ſyluis, ſed crebris uentis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6756" xml:space="preserve">
                <lb/>
              tempeſtatibus agitatæ creuerint firmiores illas quidem, craßioresq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s6757" xml:space="preserve">eſſe, ſed breuiores, nodoſioresq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s6758" xml:space="preserve">, quàm
                <lb/>
              quæ in conualle, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6759" xml:space="preserve">loco a ventis tuto excreuerint. </s>
              <s xml:id="echoid-s6760" xml:space="preserve">Tum & </s>
              <s xml:id="echoid-s6761" xml:space="preserve">arbores ortæ in locis humidis, atque opacis mol-
                <lb/>
              liores putant, quàm quæ in apricis, atque ſiccis coaluerint. </s>
              <s xml:id="echoid-s6762" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s6763" xml:space="preserve">quæ ad boream naſcantur aptiores eſſe, quàm
                <lb/>
              quæ a borea ad auſtrum declinent: </s>
              <s xml:id="echoid-s6764" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s6765" xml:space="preserve">quæ locis a ſua natura ſint alienis natæ, non ſecus, atque abortiuas
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.104-02" xlink:href="note-514.01.104-02a" xml:space="preserve">20</note>
              reſpuunt: </s>
              <s xml:id="echoid-s6766" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s6767" xml:space="preserve">meridianas quidem prædurasfore, ſedmedullis contorqueri, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6768" xml:space="preserve">minus coæquabiles præſtare ſe
                <lb/>
              ad opus exequendum. </s>
              <s xml:id="echoid-s6769" xml:space="preserve">Præerea aridas natura, atque ad creſcendum tardas robuſtiores eſſe, quàm quæ laxæ,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s6770" xml:space="preserve">fœcundæ ſint. </s>
              <s xml:id="echoid-s6771" xml:space="preserve">Namque in his fœmineam, in his uero alteris maſculinam eſſe naturam putabat Varro.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s6772" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s6773" xml:space="preserve">candida quæq; </s>
              <s xml:id="echoid-s6774" xml:space="preserve">ligna minus eſſe denſa, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6775" xml:space="preserve">magis trac̃tabilia, quàm quibus color quiuis infuſus ſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s6776" xml:space="preserve">Et pon-
                <lb/>
              deroſa quidem omnis materia ſpißior, duriorq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s6777" xml:space="preserve">leui eſt: </s>
              <s xml:id="echoid-s6778" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s6779" xml:space="preserve">quo quæque leuior, eò est fragilior; </s>
              <s xml:id="echoid-s6780" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s6781" xml:space="preserve">quo criſpior
                <lb/>
              eò aſtructior. </s>
              <s xml:id="echoid-s6782" xml:space="preserve">tum quibus natura dederit, ut diutius inuita uigeant. </s>
              <s xml:id="echoid-s6783" xml:space="preserve">dediſſe etiam, ut abſciſſæ tardius corrum-
                <lb/>
              pantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s6784" xml:space="preserve">omni etiam in ligno, quo minus medullæ ineſt, eo natura illi acrior, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6785" xml:space="preserve">robuſtior eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s6786" xml:space="preserve">Quæ partes ad
                <lb/>
              medullam proximiores ſunt duriores eæ quidem cæteris, ac denſiores ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s6787" xml:space="preserve">Quæ cortici propinquiores ſunt,
                <lb/>
              neruo tenaciore ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s6788" xml:space="preserve">Etenim in arboribus, ueluti in animante pro cute eſſe ſtatuunt extremum corticem, pro
                <lb/>
              carne id, quod ad cutem ſubest, pro oſſe id, quod ad medullam circum obuoluitur; </s>
              <s xml:id="echoid-s6789" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s6790" xml:space="preserve">nodos in plantis perſimi-
                <lb/>
              les eſſe neruis putabat Ariſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s6791" xml:space="preserve">Ligni partem omnium peſſimam alburnum deputant, cum alias ob res, tum quod
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.104-03" xlink:href="note-514.01.104-03a" xml:space="preserve">30</note>
              teredmibus infenſa ſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s6792" xml:space="preserve">Adde his, quod partes materiæ, quæ dum ſtaret arbor ad Solem in meridie uerge-
                <lb/>
              bant, aridiores erunt cæteris, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6793" xml:space="preserve">graciliores, tenuioresq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s6794" xml:space="preserve">: tamen denſiores, habebuntq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s6795" xml:space="preserve">medullam iſta ex par-
                <lb/>
              te cortici uiciniorem: </s>
              <s xml:id="echoid-s6796" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s6797" xml:space="preserve">quæ item partes telluri, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6798" xml:space="preserve">radicibus fuere finitimæ ſtabunt illæ quidem cæteris gra-
                <lb/>
              uiores. </s>
              <s xml:id="echoid-s6799" xml:space="preserve">Huius ſignum quòd aquis ægre adnatabunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s6800" xml:space="preserve">Et arboris cuiuſque pars media criſpior, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6801" xml:space="preserve">maculæ uti-
                <lb/>
              cumq; </s>
              <s xml:id="echoid-s6802" xml:space="preserve">ſint, quo radicibus adiunctiores eo anfractiores. </s>
              <s xml:id="echoid-s6803" xml:space="preserve">intimas tamen quaſque partes ſupernatibus conſtan-
                <lb/>
              tiores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6804" xml:space="preserve">commodiores ducunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s6805" xml:space="preserve">Verum in arborum generibus comperio aliquas, de quibus optimi ſcriptores
                <lb/>
              longè miranda referant. </s>
              <s xml:id="echoid-s6806" xml:space="preserve">Nam uitem quidem ſæculorum æternitatem ſuperare affirmant. </s>
              <s xml:id="echoid-s6807" xml:space="preserve">Iouis ſimulachrum
                <lb/>
              factum ex uite in vrbe Populonia ad Cæſaris tempora conſpiciebatur ſæculis permultis incorruptum, neque
                <lb/>
              ulli eſſe ligno naturam penitus æterniorem omnes prædicant. </s>
              <s xml:id="echoid-s6808" xml:space="preserve">In Arriana Indorum regione haberi uites tam
                <lb/>
              craſſas ait Strabo, ut eius truncos homines uix amplexentur bini. </s>
              <s xml:id="echoid-s6809" xml:space="preserve">Apud Vticam tectum ex cedro stetiſſe an-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.104-04" xlink:href="note-514.01.104-04a" xml:space="preserve">40</note>
              nos mille ducentos octo & </s>
              <s xml:id="echoid-s6810" xml:space="preserve">ſeptuaginta tradidere. </s>
              <s xml:id="echoid-s6811" xml:space="preserve">In Hiſpania templo Dianæ trabes ex iunipero ab anno du-
                <lb/>
              centefimo ante excidium Troiæ uſque ad Hannibalem dur aſſe teſtantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s6812" xml:space="preserve">Atqui cedro quidem mira est natu-
                <lb/>
              ra, ſi (uti ferunt) una bæc arbos clauum non tenet. </s>
              <s xml:id="echoid-s6813" xml:space="preserve">In montibus qui ad Eenacum ſunt abietis genus regnat,
                <lb/>
              quo ſi feceris uas, ni prius oleo perunxeris, non continebit uinum. </s>
              <s xml:id="echoid-s6814" xml:space="preserve">Hactenus de Arboribus. </s>
              <s xml:id="echoid-s6815" xml:space="preserve">Nunc ad Vit.</s>
              <s xml:id="echoid-s6816" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s6817" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Materia</emph>
              cædenda eſt a primo autumno ad id tempus, quod erit antequam flare incipiat Fa-
                <lb/>
              nonius. </s>
              <s xml:id="echoid-s6818" xml:space="preserve"># Hoc est a Septembri ad Februarium, poſt quem menſem Zephirus ſpirat.</s>
              <s xml:id="echoid-s6819" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s6820" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Vere</emph>
              enim omnes arbores fiunt prægnantes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6821" xml:space="preserve">omnes ſuę proprietatis uirtutem efferunt in fron
                <lb/>
              des, anniuerſariosq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s6822" xml:space="preserve">fructus. </s>
              <s xml:id="echoid-s6823" xml:space="preserve">Cum ergo inanes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6824" xml:space="preserve">humidæ temporum neceſsitate fuerint, uanæ fiunt
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s6825" xml:space="preserve">raritatibus imbecillæ.</s>
              <s xml:id="echoid-s6826" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6827" xml:space="preserve">Cauſam reddit cur eo tempore cædendæ ſint àrbores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6828" xml:space="preserve">non uere: </s>
              <s xml:id="echoid-s6829" xml:space="preserve">Quia vere uirtus omnis in frondes emit-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.104-05" xlink:href="note-514.01.104-05a" xml:space="preserve">50</note>
              titur, truncus uero, cuius uſus requiritur, inanis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6830" xml:space="preserve">imbecillus redditur. </s>
              <s xml:id="echoid-s6831" xml:space="preserve">quod probat a ſimili.</s>
              <s xml:id="echoid-s6832" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s6833" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Vti</emph>
              etiam corpora muliebria cum conceperint, a fœtu ad partum non iudicantur integra, neque
                <lb/>
              in, uenalibus ea, cum ſunt prægnantia, præſtantur ſana; </s>
              <s xml:id="echoid-s6834" xml:space="preserve">ideo quod in corpore præſeminatio creſcẽs,
                <lb/>
              ex omnibus cibi poteſtatibus detrahit alimentum in ſe, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6835" xml:space="preserve">quo firmior eſſicitur ad maturitatem par-
                <lb/>
              tus, eo minus patitur eſſe ſolidum id ipſum, ex quo procreatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s6836" xml:space="preserve">Itaque edito ſœtu, quod prius in aliud
                <lb/>
              genus incrementi detrahebatur, cum ad:</s>
              <s xml:id="echoid-s6837" xml:space="preserve">
                <unsure/>
              diſparationem procreationis eſt liberatum, inanibus & </s>
              <s xml:id="echoid-s6838" xml:space="preserve">pa-
                <lb/>
              tentibus uenis in ſe recipit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6839" xml:space="preserve">lambendo; </s>
              <s xml:id="echoid-s6840" xml:space="preserve">ſuccum etiam ſolideſcit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6841" xml:space="preserve">reddit in priſtinam naturæ
                <lb/>
              firmitatem.</s>
              <s xml:id="echoid-s6842" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6843" xml:space="preserve">Palleſcit mulier cum uterum gerit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6844" xml:space="preserve">multis malis obnoxia est: </s>
              <s xml:id="echoid-s6845" xml:space="preserve">defectus ſæpe ſentit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6846" xml:space="preserve">multa patitur,
                <lb/>
              imbecillisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s6847" xml:space="preserve">quodam modo constat. </s>
              <s xml:id="echoid-s6848" xml:space="preserve">Si vero Vulpianus iuriſconſultus aliter ſentire uidetur pand. </s>
              <s xml:id="echoid-s6849" xml:space="preserve">lib. </s>
              <s xml:id="echoid-s6850" xml:space="preserve">21. </s>
              <s xml:id="echoid-s6851" xml:space="preserve">hoc
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.104-06" xlink:href="note-514.01.104-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>