Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

List of thumbnails

< >
61
61 (29)
62
62 (30)
63
63 (31)
64
64 (32)
65
65 (33)
66
66 (34)
67
67 (35)
68
68 (36)
69
69 (37)
70
70 (38)
< >
page |< < (77) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div251" type="section" level="2" n="56">
            <p>
              <s xml:id="echoid-s7290" xml:space="preserve">
                <pb o="77" file="514.01.109" n="109" rhead="SECVNDVS"/>
              citq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7291" xml:space="preserve">eius uim, nec patitur ab eo ſibi cito noceri, propterq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7292" xml:space="preserve">pondus ab aqua non ſuſtinetur, ſed cum
                <lb/>
              portatur aut in nauibus, aut ſupra abiegnas rates collocatur.</s>
              <s xml:id="echoid-s7293" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s7294" xml:space="preserve">Pinus Tbeophraſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s7295" xml:space="preserve">larix eſt, ut notauit Hermolaus, Plinius quinto generi ſitus idem, eadem facies larix
                <lb/>
              uocatur, materia præstantior longe, incorrupta vis, humori contumax, rubens@ præterea & </s>
              <s xml:id="echoid-s7296" xml:space="preserve">odore acrior,
                <lb/>
              pluſculum huic erumpit liquoris, melleo colore atque lentiore, nunquam duraſcentis, laricis morbus eſt, ut te-
                <lb/>
              da fiat, larix nec ardet, nec carbonem facit, nec alio modo ignis ui conſumitur, quàm lapides: </s>
              <s xml:id="echoid-s7297" xml:space="preserve">larix item
                <lb/>
              uſtis radicibus non repullulat, bæc lib. </s>
              <s xml:id="echoid-s7298" xml:space="preserve">16. </s>
              <s xml:id="echoid-s7299" xml:space="preserve">cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s7300" xml:space="preserve">11. </s>
              <s xml:id="echoid-s7301" xml:space="preserve">ſed cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s7302" xml:space="preserve">40. </s>
              <s xml:id="echoid-s7303" xml:space="preserve">eiuſdem libri, larix inquit fæminam habet, quã
                <lb/>
              Græci vocant Aegida, mellei coloris, inuentum eſt pictorum tabellis immortale, nullisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7304" xml:space="preserve">ſciſſili rimis. </s>
              <s xml:id="echoid-s7305" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s7306" xml:space="preserve">cap.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s7307" xml:space="preserve">41. </s>
              <s xml:id="echoid-s7308" xml:space="preserve">Ampliſſima arbor ad hoc æui æstimatur Romæ uiſa, quam propter miraculum Tiberius Cæſar in eodem
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.109-01" xlink:href="note-514.01.109-01a" xml:space="preserve">10</note>
              Ponte naumachiario expoſuerat aduectam cum reliqua materia, durauitq; </s>
              <s xml:id="echoid-s7309" xml:space="preserve">ad Neronis Principis amphithea-
                <lb/>
              trum. </s>
              <s xml:id="echoid-s7310" xml:space="preserve">Fuit autem trabs è larice longa pedes centum & </s>
              <s xml:id="echoid-s7311" xml:space="preserve">viginti bipedali craßitudine æqualis, quo intelligeba-
                <lb/>
              tur uix credibilis reliqua altitudo faſtigium ad cacumen æſtimantibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s7312" xml:space="preserve">Quod vero Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s7313" xml:space="preserve">de larice dicat eam
                <lb/>
              non concipere ab igni flammas, mirum eſt, nam aut nos laricem non babemus, aut certe contra experientiã
                <lb/>
              loquutus eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s7314" xml:space="preserve">Arborem enim, quam nos laricem uocamus ardere maxime cernimus , niſi forte illud ſit totum
                <lb/>
              ſtipitem cum cortice, ut aliqui dicunt ſe obſeruaſſe craſſiori ſui parte, difficillime igni conſumi, ſed diſſectum,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s7315" xml:space="preserve">in paruas partes inciſum ardere, ſed durum est Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s7316" xml:space="preserve">non credere, qui etiam experimento comprob at, quod
                <lb/>
              dixit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7317" xml:space="preserve">illud quoque obſeruatum eſt flammas reijcere multas arbores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7318" xml:space="preserve">quaſi dedignari, ut ait Philander,
                <lb/>
              notat Hermo. </s>
              <s xml:id="echoid-s7319" xml:space="preserve">tam arborem, quàm reſinam laricem uocari.</s>
              <s xml:id="echoid-s7320" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s7321" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Ea</emph>
              autem materies quemadmodum ſit inuenta, eſt cauſa cognoſcere. </s>
              <s xml:id="echoid-s7322" xml:space="preserve">Diuus Cæſar cum exercitũ
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.109-02" xlink:href="note-514.01.109-02a" xml:space="preserve">20</note>
              habuiſſet circa Alpes, imperauiſſetq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7323" xml:space="preserve">municipijs præſtare commeatus, ibiq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7324" xml:space="preserve">eſſet caſtellum munitum,
                <lb/>
              quod uocabatur larignum, tunc qui in eo fuerunt naturali munitione confiſi noluerunt imperio pa-
                <lb/>
              rere; </s>
              <s xml:id="echoid-s7325" xml:space="preserve">itaque Imperator copias iuſsit admoueri. </s>
              <s xml:id="echoid-s7326" xml:space="preserve">Erat autem ante eius caſtelli portam turris ex hac
                <lb/>
              materia, alternis trabibus tranſuerſis, uti pyra inter ſe compoſita altè, ut poſſet de ſummo ſudibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7327" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Japidibus accedentes repellere. </s>
              <s xml:id="echoid-s7328" xml:space="preserve">Tunc uero cum animaduerſum eſt alia eos tela, præter ſudes non ha-
                <lb/>
              bere, neque poſſe longius a muro propter pondus iaculari, imperatum eſt faſciculos ex uirgis alliga-
                <lb/>
              tos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7329" xml:space="preserve">faces ardentes ad eam munitionem accedentes mittete. </s>
              <s xml:id="echoid-s7330" xml:space="preserve">Itaque celeriter milites congeſſerant.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s7331" xml:space="preserve">poſtquam flamma circa illam materiem uirgas comprehendiſſet, ad cœlum ſublata, effecit opinionẽ,
                <lb/>
              uti uideretur iam tota moles concidiſſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s7332" xml:space="preserve">Cum autem ea per ſe extincta eſſet, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7333" xml:space="preserve">requieta, turrisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7334" xml:space="preserve">in-
                <lb/>
              tacta apparuiſſet, admirans Cæſar iuſsit extra telorum miſsionem eos circumuallari, itaque timore
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.109-03" xlink:href="note-514.01.109-03a" xml:space="preserve">30</note>
              coacti oppidani cum ſe dedidiſſent, quæſitum, unde eſſent ea ligna, quæ ab igni non læderentur: </s>
              <s xml:id="echoid-s7335" xml:space="preserve">tunc ei
                <lb/>
              demonſtrauerunt eas arbores, quarum in his locis maximæ ſunt copiæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7336" xml:space="preserve">ideo id caſtellum larignum,
                <lb/>
              item materies larigna eſt appellata. </s>
              <s xml:id="echoid-s7337" xml:space="preserve">Hæc autem per Padum Rauennam deportatur, in Coloniam Fa-
                <lb/>
              neſtri, Piſauri, Anconæ, reliquisq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s7338" xml:space="preserve">, quæ ſunt in ea regione municipijs præbetur, cuius materiei ſi eſſet
                <lb/>
              facultas apportationibus ad urbem maxime haberentur in ædificijs utilitates, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7339" xml:space="preserve">ſi non in omnibus
                <lb/>
              certe tabulæ in ſubgrundijs, circum inſulas ſi eſſent ex ea collocatæ, ab traiectionibus incendiorũ ædi-
                <lb/>
              ficia periculo liberarentur, quod eæ nec flammam, nec carbonem poſſunt recipere, nec facere per ſe.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s7340" xml:space="preserve">Sunt autem hæ arbores folijs ſimilibus pini, materies earum prolixa, tractabilis ad inteſtinum opus,
                <lb/>
              non minus quàm ſapinea, habetq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7341" xml:space="preserve">reſinam liquidã mellis attici colore, quæ etiam medetur phthiſicis.</s>
              <s xml:id="echoid-s7342" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s7343" xml:space="preserve">Atque hæc ſatis de larice dicta ſint, cuius maximus est uſus Venetijs. </s>
              <s xml:id="echoid-s7344" xml:space="preserve">Hactenus autem Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s7345" xml:space="preserve">de materia
                <lb/>
              loquutus est, ea ſcilicet cuius præcipuus uſus in ædificijs. </s>
              <s xml:id="echoid-s7346" xml:space="preserve">Reliquam minutis operibus aptam prætermiſit, ſuã
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.109-04" xlink:href="note-514.01.109-04a" xml:space="preserve">40</note>
              cuique artificio relinquendo, ut prælum e ſapino atra potißimum fieri, funes ualidos e palmæ folijs, fuluam
                <lb/>
              cornum in uenabulis nitere inciſuris nodatam, arculas ex cupreſſu concinne effici, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7347" xml:space="preserve">alia huiuſmodi cernimus,
                <lb/>
              quia & </s>
              <s xml:id="echoid-s7348" xml:space="preserve">ex calidis igniaria fieri probamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s7349" xml:space="preserve">De ſingulis exploraiorum hoc uſus in caſtris, paſtorumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7350" xml:space="preserve">reperit,
                <lb/>
              quoniam ad excutiendum ignem non ſemper lapidis occaſio eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s7351" xml:space="preserve">Teritur igitur lignum ligno, ignemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7352" xml:space="preserve">concipit
                <lb/>
              attritu, accipienti materiæ aridi fomitis fungi, uel foliorum facillime conceptum, ſed nihil edera præſtantius
                <lb/>
              quæ teratur lauro, laurumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7353" xml:space="preserve">terat. </s>
              <s xml:id="echoid-s7354" xml:space="preserve">probatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7355" xml:space="preserve">uitis ſylueſtris alia, quàm labruſca, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7356" xml:space="preserve">ipſa ederæ modo ar-
                <lb/>
              borem ſcandens. </s>
              <s xml:id="echoid-s7357" xml:space="preserve">Frigidißima quæque aquatica, lentißima autem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7358" xml:space="preserve">ideo ſcutis faciendis aptiſſima, quorum
                <lb/>
              plaga contrahit ſe protinus, clauditq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7359" xml:space="preserve">ſuum uulnus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7360" xml:space="preserve">ob id contumacius tranſmittit ferrum. </s>
              <s xml:id="echoid-s7361" xml:space="preserve">in quo ſunt ge-
                <lb/>
              nere fici, ut ſalix, tilia, betulla, ſambucus, populus utraque. </s>
              <s xml:id="echoid-s7362" xml:space="preserve">leuißimæ ex his ſicuti & </s>
              <s xml:id="echoid-s7363" xml:space="preserve">ſalix, ideoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7364" xml:space="preserve">utilißimæ.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s7365" xml:space="preserve">
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.109-05" xlink:href="note-514.01.109-05a" xml:space="preserve">50</note>
              Omnes autem etiam ad cistas quæcunque flexibili crate conſtant, Habent & </s>
              <s xml:id="echoid-s7366" xml:space="preserve">candorem, rigoremq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s7367" xml:space="preserve">, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7368" xml:space="preserve">in
                <lb/>
              ſculpturis facilitatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s7369" xml:space="preserve">E cortice tiliæ fœminarum & </s>
              <s xml:id="echoid-s7370" xml:space="preserve">cunæ fiunt, atque ipſæ nauium longarum aſſeres, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7371" xml:space="preserve">ar-
                <lb/>
              culæ, menſurarumq; </s>
              <s xml:id="echoid-s7372" xml:space="preserve">nonnulla genera è ligno. </s>
              <s xml:id="echoid-s7373" xml:space="preserve">Nunc colligit ea de quibus dixit.</s>
              <s xml:id="echoid-s7374" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s7375" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">De</emph>
              ſingulis generibus, quibus proprietatibus natura rerum uideantur eſſe comparatæ, quibusq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s7376" xml:space="preserve">procreantur rationibus expoſui. </s>
              <s xml:id="echoid-s7377" xml:space="preserve">Inſequitur animaduerſio, quid ita, quod quæ in urbe ſupernas di-
                <lb/>
              citur abies, deterior eſt, quàm quæ infernas, quæ egregios in ædificijs ad diuturnitatem præſtat uſus,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s7378" xml:space="preserve">de his rebus, quemadmodum uid eantur elocorum proprietatibus habere uitia, aut uirtutes, uti
                <lb/>
              ſint conſiderantibus apertiora exponam.</s>
              <s xml:id="echoid-s7379" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s7380" xml:space="preserve">Situs plantarum maxime conſiderandus eſt, nam in arboribus (dicit) Plin. </s>
              <s xml:id="echoid-s7381" xml:space="preserve">animaduertunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s7382" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s7383" xml:space="preserve">alijs Aqui
                <lb/>
              loniæ partes robustiores ſunt in totum, deteriores ex humidis opacisq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s7384" xml:space="preserve">, ſpißiores ex apricis habentur.</s>
              <s xml:id="echoid-s7385" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">60</note>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>