10876LIBER
Tertium aceris genus carpinum nonnulli dixere.
unde Plin.
tertium genus Zygiam rubentem fiſſililigno, cor-
tice liuido, & ſcabro. Hoc alij proprij generis eſſe malunt: & latini carpinum appellant.
tice liuido, & ſcabro. Hoc alij proprij generis eſſe malunt: & latini carpinum appellant.
Non minus eſt admirandum de cupreſſu, &
pinu, quod eæ habentes humoris abundantiã, æquãq́;
cæterorum mixtionem propter humoris ſatietatem in operibus ſolent eſſe panda: ſed in uetuſtatem
ſine uitijs conſeruantur, quod is liquor, qui ineſt penitus in corporibus earum habet amarum ſaporẽ,
qui propter acritudinem non patitur penetrare cariem, neque eas beſtiolas, quæ ſunt nocentes. ideoq́;
quæ ex his generibus opera conſtituuntur, permanent ad æternam diuturnitatem.
cæterorum mixtionem propter humoris ſatietatem in operibus ſolent eſſe panda: ſed in uetuſtatem
ſine uitijs conſeruantur, quod is liquor, qui ineſt penitus in corporibus earum habet amarum ſaporẽ,
qui propter acritudinem non patitur penetrare cariem, neque eas beſtiolas, quæ ſunt nocentes. ideoq́;
quæ ex his generibus opera conſtituuntur, permanent ad æternam diuturnitatem.
Cupreſſus in metæ modum aſcendit:
aduena:
ex difficillime naſcentium fuit, ut de qua uerboſius ſæpiusq́;
quàm de omnibus alijs prodiderit Cato: natu moroſa, fructu ſuperuacua, baccis torua, folio amara, odore uio-
1110 lenta, ac ne umbra quidem gratioſἀ materie rara, ut pene fruticoſi generis, Diti ſacra, & ideo funebri ſigno
ad domos poni ſolita, sterilis famina diu, ſed metæ aſpectu, quæ in fastigio ei conuoluta est, grata, distinguen-
dis pinorum ordinibus, facilem ſe tonſili culturæ præbens, hiſtoriales picturas tenui folio breuiq́; , & uirenti
ſuperueſtiens. Contra mas ſpargit extra ſe ramos, deputaturq́; & accipit vitem: vterque ſexus in perticas,
aſſeresq́; admittitur amputatione ramorum, qui tertio decimo anno ſingulis denarijs uenirent, proinde filia-
rum dotem plantaria ueteres appellauerunt. in Aenaria ſucciſa regerminat: in Creta quocunque loco quis
mouerit ſolum, niſi ſeratur alia, hæc ſponte gignitur in idæis, albiſque montibus etiam non appellato eo proſi-
lit, ibiq́; ſummis iugis, ubiniues nunquam abſunt plurima. Alibi non niſi in tepore prouenit, magno altri-
cis fastidio, ac labore. Pinus cæditur vere, ubi cortex tantum detrahendus eſt ad operum rotunda, nam ad
quadrata, ubi germinatio deſierit, & ſi validior quæratur, etiam ubi fructum excoxerit, ex pinu nauigiorum
2220 rotunda fiunt, & onerarijs carinæ, quanquam nec ex quercu negligunt, ſed illa triremibus idonea magis eſt.
Differt a pinu picea, quod pinguior, ac tenuior folio eſt, quodq́; minus alta, minusq́; recta, quàm pinus aſſurgat,
præterea conum minorem, & magis algentem. Nucleos quoque reſina perfuſos obtinet. Vtrique folium ca-
pillamenti modo prætenui ac breui ſeta villoſum, craſſiore duraq́; ceu cupreſſus materies candida, & abieti
ſimilior. Pinus uſtis radicibus non repullulat, picea repullulat. Picea nauigijs expetita in Cypro præſtantior
etiam quam pinus. Eadem & ad fubricas cæteras: malleos grandiores ſcandulas, cupas & ad alia ſecamenta
utilis; celerius tamen, quàm abies corrumpitur, ſed ex ommbus reſinam ferentibus ſcandulas e pino firmiſſi-
mas eſſe constat. ex cæteris faciles omnino, ſed imbecilles. Pinaster nihil aliud eſt, quàm pinus ſylueſtris mi-
ra altitudine, & a medio ramoſa. Pinus fœminam habet, quam Græci uocant Aegida mellei coloris, pictorũ
tabellis immortalem, nullisq́; fiſſilem rimis, proximum medullæ Cor pinus a Theoph. nominatum, quæ in abie-
te luſſon appellatur, Theophrasto pinus, & larix idem cenſetur.
3330quàm de omnibus alijs prodiderit Cato: natu moroſa, fructu ſuperuacua, baccis torua, folio amara, odore uio-
1110 lenta, ac ne umbra quidem gratioſἀ materie rara, ut pene fruticoſi generis, Diti ſacra, & ideo funebri ſigno
ad domos poni ſolita, sterilis famina diu, ſed metæ aſpectu, quæ in fastigio ei conuoluta est, grata, distinguen-
dis pinorum ordinibus, facilem ſe tonſili culturæ præbens, hiſtoriales picturas tenui folio breuiq́; , & uirenti
ſuperueſtiens. Contra mas ſpargit extra ſe ramos, deputaturq́; & accipit vitem: vterque ſexus in perticas,
aſſeresq́; admittitur amputatione ramorum, qui tertio decimo anno ſingulis denarijs uenirent, proinde filia-
rum dotem plantaria ueteres appellauerunt. in Aenaria ſucciſa regerminat: in Creta quocunque loco quis
mouerit ſolum, niſi ſeratur alia, hæc ſponte gignitur in idæis, albiſque montibus etiam non appellato eo proſi-
lit, ibiq́; ſummis iugis, ubiniues nunquam abſunt plurima. Alibi non niſi in tepore prouenit, magno altri-
cis fastidio, ac labore. Pinus cæditur vere, ubi cortex tantum detrahendus eſt ad operum rotunda, nam ad
quadrata, ubi germinatio deſierit, & ſi validior quæratur, etiam ubi fructum excoxerit, ex pinu nauigiorum
2220 rotunda fiunt, & onerarijs carinæ, quanquam nec ex quercu negligunt, ſed illa triremibus idonea magis eſt.
Differt a pinu picea, quod pinguior, ac tenuior folio eſt, quodq́; minus alta, minusq́; recta, quàm pinus aſſurgat,
præterea conum minorem, & magis algentem. Nucleos quoque reſina perfuſos obtinet. Vtrique folium ca-
pillamenti modo prætenui ac breui ſeta villoſum, craſſiore duraq́; ceu cupreſſus materies candida, & abieti
ſimilior. Pinus uſtis radicibus non repullulat, picea repullulat. Picea nauigijs expetita in Cypro præſtantior
etiam quam pinus. Eadem & ad fubricas cæteras: malleos grandiores ſcandulas, cupas & ad alia ſecamenta
utilis; celerius tamen, quàm abies corrumpitur, ſed ex ommbus reſinam ferentibus ſcandulas e pino firmiſſi-
mas eſſe constat. ex cæteris faciles omnino, ſed imbecilles. Pinaster nihil aliud eſt, quàm pinus ſylueſtris mi-
ra altitudine, & a medio ramoſa. Pinus fœminam habet, quam Græci uocant Aegida mellei coloris, pictorũ
tabellis immortalem, nullisq́; fiſſilem rimis, proximum medullæ Cor pinus a Theoph. nominatum, quæ in abie-
te luſſon appellatur, Theophrasto pinus, & larix idem cenſetur.
Item cedrus, &
iuniperus eaſdem habent uirtutes, &
utilitates, ſed quemadmodum ex cupreſſu,
& pinu reſina, ſic ex cedro oleum, quod cedrium dicitur, naſcitur, quo reliquæ res cum ſunt unctæ
(uti etiam libri) a tineis, & a carie non læduntur. Arboris autem eius folia ſunt ſimilia cupreſſeæ ſo-
liaturæ, materies uena directa. Epheſi in æ de ſimula chrum Dianæ, & etiam lacunaria ex ea, & ibi, & in
cæteris nobilibus fanis propter æternitatem ſunt facta. Naſcuntur autem hæ arbores maxime Cretæ &
A phricæ, & nonnullis Syriæ regionibus.
& pinu reſina, ſic ex cedro oleum, quod cedrium dicitur, naſcitur, quo reliquæ res cum ſunt unctæ
(uti etiam libri) a tineis, & a carie non læduntur. Arboris autem eius folia ſunt ſimilia cupreſſeæ ſo-
liaturæ, materies uena directa. Epheſi in æ de ſimula chrum Dianæ, & etiam lacunaria ex ea, & ibi, & in
cæteris nobilibus fanis propter æternitatem ſunt facta. Naſcuntur autem hæ arbores maxime Cretæ &
A phricæ, & nonnullis Syriæ regionibus.
Plinius not as iuniperi, cedriq́;
confundit, &
ut Hermolaus in Cor.
fortaſſe uerius, quàm priores, cedri ſum
ma genera duo facit maius, & minus: maioris iterum duo. quæ floret, fructum non fert, quæ fructifera eſt, non
floret, & in ea antecedentem fructum occupat nouus. E cedro ſimulachra Dijs præcipuè, ſicut in cupreſſo,
loto, buxo, atque etiamnum oleaginis radicibus minora. optima naui gijs Syriæ, Pheniciæq́; . Nam Syriacæ in
4440 montibus natæ tanta craßitudo fertur, ut homines terni caudicem amplecti nequeant. Cedria uero modo cedri
pix, modo cedri reſina uocatur. Ecedro magna, quæ cedrelate dicitur, nibilq́; laliud est, ſi propriè loquen-
dum ſit, quam cruda cedri lachrima: Cedrium uero ſuccus cedri eſt, e teda eius conciſa furnis, qui primus aquæ
modo fluxerit in canali; Nam ſequens liquor pix iam non cedrium est: Sed confundunt authores, nunc pro re-
ſina nunc pro ſudore tedarum, nunc pro pice cedriam, & cedrium uocantes, interim pro oleo cedrino, quod
cedrolæum ex malis cedri, (ut ait Plin.) appellant. omnibus enim ijs, quanquam diuerſis, eadem tamen na-
tura ineſt. Columella cedrinum liquorem uocauit: libri cedrio inuncti a tineis, & carie uindicantur. Damnat
uſum Plin. propter ancipitem eius proprietatem, uiuentia perimendi, perempta cuſtodiendi. Cuius tamen ratio
præclare Galeno redditur, quia tametſi adurat, ita ut ordine quarto calfacientium, cenſeri meruerit, inter om-
5550 nia tamen erodentia medicamenta, quæ Græci ſeptica & ſeptas cognominant, infirmiſſimum eſſe conſtet; pro-
inde uiuentibus appoſitum uitali calore adiuncto, ſumit uires, & quaſi accenditur, atque ita iugulat, ſed de-
functis additum putredinem tantum, & vitioſos humores exterit, & abſumit, quibus detractis incor-
rupta ſeruantur. Calenus, & Paulus non cedriam, ſed cedream uocabunt. Iunipero eadem virtus quæ
cedro.
ma genera duo facit maius, & minus: maioris iterum duo. quæ floret, fructum non fert, quæ fructifera eſt, non
floret, & in ea antecedentem fructum occupat nouus. E cedro ſimulachra Dijs præcipuè, ſicut in cupreſſo,
loto, buxo, atque etiamnum oleaginis radicibus minora. optima naui gijs Syriæ, Pheniciæq́; . Nam Syriacæ in
4440 montibus natæ tanta craßitudo fertur, ut homines terni caudicem amplecti nequeant. Cedria uero modo cedri
pix, modo cedri reſina uocatur. Ecedro magna, quæ cedrelate dicitur, nibilq́; laliud est, ſi propriè loquen-
dum ſit, quam cruda cedri lachrima: Cedrium uero ſuccus cedri eſt, e teda eius conciſa furnis, qui primus aquæ
modo fluxerit in canali; Nam ſequens liquor pix iam non cedrium est: Sed confundunt authores, nunc pro re-
ſina nunc pro ſudore tedarum, nunc pro pice cedriam, & cedrium uocantes, interim pro oleo cedrino, quod
cedrolæum ex malis cedri, (ut ait Plin.) appellant. omnibus enim ijs, quanquam diuerſis, eadem tamen na-
tura ineſt. Columella cedrinum liquorem uocauit: libri cedrio inuncti a tineis, & carie uindicantur. Damnat
uſum Plin. propter ancipitem eius proprietatem, uiuentia perimendi, perempta cuſtodiendi. Cuius tamen ratio
præclare Galeno redditur, quia tametſi adurat, ita ut ordine quarto calfacientium, cenſeri meruerit, inter om-
5550 nia tamen erodentia medicamenta, quæ Græci ſeptica & ſeptas cognominant, infirmiſſimum eſſe conſtet; pro-
inde uiuentibus appoſitum uitali calore adiuncto, ſumit uires, & quaſi accenditur, atque ita iugulat, ſed de-
functis additum putredinem tantum, & vitioſos humores exterit, & abſumit, quibus detractis incor-
rupta ſeruantur. Calenus, & Paulus non cedriam, ſed cedream uocabunt. Iunipero eadem virtus quæ
cedro.
Larix uero qui non eſt notus, niſi his municipibus, qui ſunt circa ripam fluminis Padi, &
littora
maris Adriatici, non ſolum ob ſucci uehementi amaritate ab carie, aut a tinea non nocetur, ſed etiam
flammam ab igni non recipit, nec ipſe poteſt per ſe ardere, niſi (uti ſaxum in fornace ad calcem co-
quendam ) alijs lignis uratur: nec tamen tunc flammam recipit, nec carbonem remittit, ſed longo ſpa-
tio tarde comburitur, quod eſt minima ignis, & aeris e principijs temperatura. Humore autem, &
terreno eſt materia ſpiſse ſolidata, & non habens ſpatia foraminum, qua poſsit ignis penetrare, reij-
6660
maris Adriatici, non ſolum ob ſucci uehementi amaritate ab carie, aut a tinea non nocetur, ſed etiam
flammam ab igni non recipit, nec ipſe poteſt per ſe ardere, niſi (uti ſaxum in fornace ad calcem co-
quendam ) alijs lignis uratur: nec tamen tunc flammam recipit, nec carbonem remittit, ſed longo ſpa-
tio tarde comburitur, quod eſt minima ignis, & aeris e principijs temperatura. Humore autem, &
terreno eſt materia ſpiſse ſolidata, & non habens ſpatia foraminum, qua poſsit ignis penetrare, reij-
6660