Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of Notes

< >
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
< >
page |< < (55) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div192" type="section" level="2" n="50">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s4927" xml:space="preserve">
                <pb o="55" file="514.01.087" n="87" rhead="SECVNDVS."/>
              integri uiderentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s4928" xml:space="preserve">Sed illud animaduertendum est apud Plinium legi diodoron, quo utimur longum ſeſquipe-
                <lb/>
              de, latum pede. </s>
              <s xml:id="echoid-s4929" xml:space="preserve">nam ſi quemadmodum tetradoron dicitur a quatuor, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4930" xml:space="preserve">pentadorm a quinque palmis, ita dio
                <lb/>
              doron uel didoron dicendum eſt a duobus palmis. </s>
              <s xml:id="echoid-s4931" xml:space="preserve">certe non erit in Plinio legendum ſeſquipedc, nec cum Vi-
                <lb/>
              truuio legendum erit longum pede, latum ſemipede . </s>
              <s xml:id="echoid-s4932" xml:space="preserve">Sed ſi quis conſideret tetradoron eſſe quoquo uerſus pal-
                <lb/>
              morum quatuor, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4933" xml:space="preserve">pentadoron palmorum quinque, forte dubitare poterit, cur non & </s>
              <s xml:id="echoid-s4934" xml:space="preserve">didoron eſſe debeat quo
                <lb/>
              quo uerſus palmorum duorum, quæ res forte ſuſpectam eſſe, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4935" xml:space="preserve">Plinianam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4936" xml:space="preserve">Vitruuianam lectionem faciet.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s4937" xml:space="preserve">Sed ego cum Vitruuio Plinium corrigi uellem. </s>
              <s xml:id="echoid-s4938" xml:space="preserve">Satis autem erat a latitudine laterem didoron appellari, erant
                <lb/>
              enim ſemipedali latitudine, id eſt duorum palmorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4939" xml:space="preserve">ab ea huiuſmodi laterum genera nominata ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s4940" xml:space="preserve"># Et
                <lb/>
              cum non inueniantur in ædificijs ea laterum genera, de quibus Plinius, ſed ea de quibus Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s4941" xml:space="preserve">agit in Plinio, le-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.087-01" xlink:href="note-514.01.087-01a" xml:space="preserve">10</note>
              gerem longum pede, latum ſemipede, ut cum Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s4942" xml:space="preserve">conſentiret. </s>
              <s xml:id="echoid-s4943" xml:space="preserve">Illa autem Plinij uerba, { quo utimur; </s>
              <s xml:id="echoid-s4944" xml:space="preserve">} re-
                <lb/>
              ſpondent uerbis illis Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s4945" xml:space="preserve">{ quo nostri utuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s4946" xml:space="preserve">}</s>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s4947" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Est</emph>
              autem in Hiſpania ulteriore Calentum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4948" xml:space="preserve">in Gallijs Maſsilia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4949" xml:space="preserve">in Aſia Pitane, ubi lateres cũ
                <lb/>
              ſunt ducti, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4950" xml:space="preserve">arefacti, proiecti natant in aqua. </s>
              <s xml:id="echoid-s4951" xml:space="preserve">Natare autem eos poſſe, ita uidetur; </s>
              <s xml:id="echoid-s4952" xml:space="preserve">quod terra eſt,
                <lb/>
              de qua ducuntur, pumicoſa. </s>
              <s xml:id="echoid-s4953" xml:space="preserve">Ita cum eſt leuis, aere ſolidata, non recipit in ſe, nec combibit liquorẽ .
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s4954" xml:space="preserve">Igitur leui cum ſit, raraq́ue proprietate, nec patiatur penetrare in corpus humidam poteſtatem , quo-
                <lb/>
              cunque pondere fuerit, cogitur ab rerum natura , quemadmodum pumex , uti aqua ſubſtineatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s4955" xml:space="preserve">Sic
                <lb/>
              autem magnas habet utilitates, quod neque in æ dificationibus ſunt oneroſi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4956" xml:space="preserve">cum ducuntur, a tem-
                <lb/>
              peſtatibus non diſſoluuntur.</s>
              <s xml:id="echoid-s4957" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s4958" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Qvalitatem</emph>
              , ſeu proprietatem laterum quorundam exponit Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s4959" xml:space="preserve">cauſamq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4960" xml:space="preserve">reddit ex rerum ini-
                <lb/>
              tijs philoſophando. </s>
              <s xml:id="echoid-s4961" xml:space="preserve">Ait enim aliquibus in locis lateres ductos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4962" xml:space="preserve">arefactos , ſi in aquam proijciantur ſuper-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.087-02" xlink:href="note-514.01.087-02a" xml:space="preserve">20</note>
              natare. </s>
              <s xml:id="echoid-s4963" xml:space="preserve">ratio huius est leuitas terræ, ex qua ducuntur, leuitas autem aere ſolidata, non permittit humorem
                <lb/>
              combibi; </s>
              <s xml:id="echoid-s4964" xml:space="preserve">ſolidatam aere, intelligit repletam aere, nam pumicoſum quod eſt, aerem undequaque recipiens, a-
                <lb/>
              liud non admittit. </s>
              <s xml:id="echoid-s4965" xml:space="preserve">Strabo lib. </s>
              <s xml:id="echoid-s4966" xml:space="preserve">1 3. </s>
              <s xml:id="echoid-s4967" xml:space="preserve">ſic ait: </s>
              <s xml:id="echoid-s4968" xml:space="preserve">inipſa Pitana locus quidam mari proximus, artaneus uocatur,
                <lb/>
              ſub Pitanam iuxta eam, quæ inſula nuncupatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s4969" xml:space="preserve"># Tradunt apud Pitanam lateres ſuper aquis innatare,
                <lb/>
              quod, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4970" xml:space="preserve">in Ethruria in inſula quadam contingit. </s>
              <s xml:id="echoid-s4971" xml:space="preserve">Nam cum terra leuior ſit quàm aqua, uehi eam contingit.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s4972" xml:space="preserve">Poßidonius uidiſſe ſe refert, ex quadam creta, qua res deargentatas abstergit, lateres factos fluitare. </s>
              <s xml:id="echoid-s4973" xml:space="preserve">Lege
                <lb/>
              Albertum Magnum cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s4974" xml:space="preserve">ſecundo libri primi de miner alibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4975" xml:space="preserve">alibi in eodem tractatu.</s>
              <s xml:id="echoid-s4976" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div200" type="section" level="2" n="51">
            <head xml:id="echoid-head52" xml:space="preserve">De Arena. # Cap. IIII.</head>
            <note position="left" xml:space="preserve">30</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s4977" xml:space="preserve">IN cæmentitijs autem ſtructuris primum eſt de arena quærendum, ut ea ſit idonea ad ma-
                <lb/>
              teriam miſcendam, neque habeat terram commixtam. </s>
              <s xml:id="echoid-s4978" xml:space="preserve">Genera autem arenæ foſsitiæ ſunt
                <lb/>
              hæc, nigra, cana, rubra, carbun culus. </s>
              <s xml:id="echoid-s4979" xml:space="preserve">Ex his quæ in manu confricata fecerit ſtridorem,
                <lb/>
              erit optima. </s>
              <s xml:id="echoid-s4980" xml:space="preserve">quęautem terroſa fuerit, non habebit aſperitatem, item ſi in ueſtimentum
                <lb/>
              candidum ea coniecta fuerit, poſtea excuſſa, uel icta, id non inquinauerit, neque ibi terra ſubſiderit,
                <lb/>
              erit idonea. </s>
              <s xml:id="echoid-s4981" xml:space="preserve">Sin autem non erunt arenaria , unde fodiatur , tum de fluminibus, aute glarea erit excer-
                <lb/>
              nenda. </s>
              <s xml:id="echoid-s4982" xml:space="preserve">Non minus etiam de littore marino; </s>
              <s xml:id="echoid-s4983" xml:space="preserve">ſed ea in ſtructuris hæc habet uitia, quod difficulter ſic-
                <lb/>
              ceſcit, neque ubi ſit, onerari ſe continenter paries patitur, niſi intermiſsionibus requieſcat, neque con-
                <lb/>
              camerationes recipit. </s>
              <s xml:id="echoid-s4984" xml:space="preserve">Marina autem hoc amplius, quod etiam parietes cum in his tectoria facta fue-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.087-04" xlink:href="note-514.01.087-04a" xml:space="preserve">40</note>
              rint, remittentes ſalſuginem, ea diſſoluunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s4985" xml:space="preserve">Foſsitiæ uero celeriter in ſtructuris ſicceſcunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4986" xml:space="preserve">tecto-
                <lb/>
              ria permanent, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4987" xml:space="preserve">concamerationes patiuntur; </s>
              <s xml:id="echoid-s4988" xml:space="preserve">ſed hæ, quę ſunt de arenarijs recentes. </s>
              <s xml:id="echoid-s4989" xml:space="preserve">ſi enim ex emptæ
                <lb/>
              diutius iaceant ab Sole, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4990" xml:space="preserve">Luna, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4991" xml:space="preserve">pruina concoctæ reſoluuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4992" xml:space="preserve">fiunt terroſæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s4993" xml:space="preserve">Ita cum in ſtructu-
                <lb/>
              ram conijciuntur non poſſunt continere cæmenta; </s>
              <s xml:id="echoid-s4994" xml:space="preserve">ſed ea ruunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4995" xml:space="preserve">labuntur, oneraq́ue, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4996" xml:space="preserve">parietes
                <lb/>
              non poſſunt ſuſtinere. </s>
              <s xml:id="echoid-s4997" xml:space="preserve">Recentes autem foſsitię cum in ſtructuris tantas habeant uirtutes, cę in tecto-
                <lb/>
              rijs ideo non ſunt utiles, quod pinguitudini eius calx palea commixta, propter uehementiam non poſ-
                <lb/>
              ſunt ſine rimis inareſcere. </s>
              <s xml:id="echoid-s4998" xml:space="preserve">Fluuiatica uero propter macritatem ( uti ſigninum ) bacillorum ſubactioni
                <lb/>
              bus in tectorio recipit ſoliditatem.</s>
              <s xml:id="echoid-s4999" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s5000" xml:space="preserve">Antequàm de lapidibus, qui a natura fiunt, dicat: </s>
              <s xml:id="echoid-s5001" xml:space="preserve">De arena, calce, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5002" xml:space="preserve">puluere puteolano, ſermonem
                <lb/>
              inſtituit. </s>
              <s xml:id="echoid-s5003" xml:space="preserve">Videtur enim tractatio de ijs rebus non diſſimilis ab ea, in qua de materia laterum mentionem fecit,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.087-05" xlink:href="note-514.01.087-05a" xml:space="preserve">50</note>
              ut & </s>
              <s xml:id="echoid-s5004" xml:space="preserve">cognoſcamus quid interſit inter eam, qua in ducendis lateribus uti debemus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5005" xml:space="preserve">eam, quæ in structura
                <lb/>
              laterum ſit neceſſaria, cuiuſmodi est calx, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5006" xml:space="preserve">ea, quæ in calce conficienda requiruntur, ut arena, uel puluis pu
                <lb/>
              teolanus. </s>
              <s xml:id="echoid-s5007" xml:space="preserve">De arena igitur ſummatim tria ſunt commoſtranda, quemadmodum ſupra diſtinximus. </s>
              <s xml:id="echoid-s5008" xml:space="preserve">Species
                <lb/>
              colores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5009" xml:space="preserve">comparationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s5010" xml:space="preserve">Arenæ ſpecies ſunt tres, Foſſitia, Littorea, Fluuialis, Foſſitia quadruplex nigra,
                <lb/>
              eana, rubra, earbunculus. </s>
              <s xml:id="echoid-s5011" xml:space="preserve">Foſſitia præſtat omnibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s5012" xml:space="preserve">Fluuialis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5013" xml:space="preserve">ea præcipue quæ uel a torrentibus, uel ſu-
                <lb/>
              prema ſub cute primum eximitur, ſecundum obtinet locum, omnibus deterior marina, quæ ſi nigreſcat, aut
                <lb/>
              uitrum referat, non omnino improbatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5014" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s5015" xml:space="preserve">illa quoque inter marinas, ſeu littoreas commoda eſt, quæ ad
                <lb/>
              rupes ſubſideat, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5016" xml:space="preserve">granis ſit ſimilis. </s>
              <s xml:id="echoid-s5017" xml:space="preserve">Apud Picentes ( ut refert Albertus ) agro Salernitano arenam ex mari
                <lb/>
              ſumptam foßitiæ non poſtponunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5018" xml:space="preserve">Quare arbitror ego Vitruuium parte plurima ea genera probaſſe, quæ tunc
                <lb/>
              erant in uſu. </s>
              <s xml:id="echoid-s5019" xml:space="preserve">cum & </s>
              <s xml:id="echoid-s5020" xml:space="preserve">locorum natura ita ferat, ut arena alia melior ſit, quæ aliàs meliori ex genere exima-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.087-06" xlink:href="note-514.01.087-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>