Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

List of thumbnails

< >
41
41 (9)
42
42 (10)
43
43 (11)
44
44 (12)
45
45 (13)
46
46 (14)
47
47 (15)
48
48 (16)
49
49 (17)
50
50 (18)
< >
page |< < (11) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div40" type="section" level="2" n="40">
            <pb o="11" file="514.01.043" n="43" rhead="PRIMVS."/>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1224" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Mvsicen</emph>
              autem ſciat oportet, uti canonicam rationem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1225" xml:space="preserve">Mathematicam notam habeat, præ-
                <lb/>
              rerea Baliſtarum, catapultarum, ſcorpionum temperaturas poſsit rectè facere, in capitulis enim dex-
                <lb/>
              tra, ac ſiniſtra ſunt foramina, homotona, per quæ tenduntur ſucculis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1226" xml:space="preserve">uectibus è neruo torti fu-
                <lb/>
              nes, qui non præcluduntur, nec præligantur, niſi tinnitus ad artificis aures certos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1227" xml:space="preserve">æ quales fecerint.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s1228" xml:space="preserve">bracchia enim quæ in eas tenſiones includuntur, cum extenduntur æqualiter, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1229" xml:space="preserve">pariter utraque pla-
                <lb/>
              gam emittere debent. </s>
              <s xml:id="echoid-s1230" xml:space="preserve">Quod ſi non homotona fuerint, impedient rectam telorum miſsionem. </s>
              <s xml:id="echoid-s1231" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Item in Theatris uaſa ærea quæ in cellis ſub gradibus mathematica ratione collocantur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1232" xml:space="preserve">ſonituũ di-
                <lb/>
              ſcrimina; </s>
              <s xml:id="echoid-s1233" xml:space="preserve">quæ græcè ὴχ{εῖ}α uocant ad ſymphonias muſicas, ſiue concentus componuntur diuiſa in cir-
                <lb/>
              cinatione diateſſaron, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1234" xml:space="preserve">diapente, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1235" xml:space="preserve">diapaſon, uti uox ſcenici ſonitus conueniens in diſpoſitionibus
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.043-01" xlink:href="note-514.01.043-01a" xml:space="preserve">10</note>
              facta cum offenderit aucta cum incremento clarior, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1236" xml:space="preserve">ſuauior ad ſpectatorum perueniat aures. </s>
              <s xml:id="echoid-s1237" xml:space="preserve">Hy-
                <lb/>
              draulicas quoque machinas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1238" xml:space="preserve">cætera, quæ ſunt ſimilia his organis, ſine muſicis rationibus effice-
                <lb/>
              re nemo poterit.</s>
              <s xml:id="echoid-s1239" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1240" xml:space="preserve">Hoc loco utilem eſſe Architecto Muſicen oſtendit Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1241" xml:space="preserve">tam praxin. </s>
              <s xml:id="echoid-s1242" xml:space="preserve">quam ſpeculationem comprebendens:
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s1243" xml:space="preserve">quod duobus illis uerbis innuit, { Canonicam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1244" xml:space="preserve">Mathematicam. </s>
              <s xml:id="echoid-s1245" xml:space="preserve">} canonica enim ad aures pertinet: </s>
              <s xml:id="echoid-s1246" xml:space="preserve">quem-
                <lb/>
              admodum opticè ad oculos, ſumitur autem à Muſicis tanquam fundamentum artis, eaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1247" xml:space="preserve">ipſa eſt, quœ altitu-
                <lb/>
              dines, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1248" xml:space="preserve">longitudines uocum metitur, commenſus autem durationis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1249" xml:space="preserve">temporis Græcè rithmus, latinè nu-
                <lb/>
              merus appellatur, altitudinis uerò & </s>
              <s xml:id="echoid-s1250" xml:space="preserve">interualli menſura melos, ſiuè cantus dicitur, habet autem canonica
                <lb/>
              alteram partem; </s>
              <s xml:id="echoid-s1251" xml:space="preserve">quæ metrica nominatur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1252" xml:space="preserve">eſt enim ars componendorum carminum, qui prædictarum menſu-
                <lb/>
              rarum effectus ſunt in ſyllabis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1253" xml:space="preserve">in dictionibus: </s>
              <s xml:id="echoid-s1254" xml:space="preserve">ars iucunda ualdè, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1255" xml:space="preserve">humanæ naturæ ſocia, ( canonica, ſiue
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.043-02" xlink:href="note-514.01.043-02a" xml:space="preserve">20</note>
              regularis dicitur, ut inquit Boetius ) quoniam non omne iudicium ſenſibus concedendum est, quoniam fal-
                <lb/>
              luntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1256" xml:space="preserve">leui offenſione ſœpius immutantur, licet prius occaſionem a ſenſibus deſumamus, ideò fit, ut uis
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s1257" xml:space="preserve">perfectio notitiæ in ratione collocetur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1258" xml:space="preserve">quœ cum certis regulis, quaſi prœſcriptis obfirmata fuerit, nos er-
                <lb/>
              rare amplius non permittit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1259" xml:space="preserve">ideò canonica, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1260" xml:space="preserve">regulata dicitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1261" xml:space="preserve">Mathematica uero est, quæ nulla ratione
                <lb/>
              ſenſuum habita indicij facultatem ſpeculationi concedit, propoſitamq; </s>
              <s xml:id="echoid-s1262" xml:space="preserve">rationem harmoniæ modulationis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1263" xml:space="preserve">
                <lb/>
              generum, permixtionisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1264" xml:space="preserve">inueſtigat. </s>
              <s xml:id="echoid-s1265" xml:space="preserve">atque altius ſuſpicendo cœlorum concentum, atque animœ ſymphoniam
                <lb/>
              ſpeculatur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1266" xml:space="preserve">ſed nos hæc omnia libro quinto dilucidius explicabimus.</s>
              <s xml:id="echoid-s1267" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1268" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Praeterea</emph>
              Baliſtarum, Catapultarum, Scorpionum temperaturas poſsit rectè facere.</s>
              <s xml:id="echoid-s1269" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1270" xml:space="preserve">Alius item muſicæ uſus in quarundam machinarum contentionibus & </s>
              <s xml:id="echoid-s1271" xml:space="preserve">temperaturis, de quibus libro: </s>
              <s xml:id="echoid-s1272" xml:space="preserve">de-
                <lb/>
              cimo cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s1273" xml:space="preserve">decimo octauo. </s>
              <s xml:id="echoid-s1274" xml:space="preserve">nec opus initio omnia afferre; </s>
              <s xml:id="echoid-s1275" xml:space="preserve">quæ ſuis locis diligentius, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1276" xml:space="preserve">utilius explicabun-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.043-03" xlink:href="note-514.01.043-03a" xml:space="preserve">30</note>
              tur, ſatis eſt illud eandem haberi rationem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1277" xml:space="preserve">comparationem inter ſonos, quœ habetur inter ſpatia. </s>
              <s xml:id="echoid-s1278" xml:space="preserve">cum igi-
                <lb/>
              tur utrumque machinæ brachium œquali longitudine menſura, est, funis quoque, quæ contenditur œqualis
                <lb/>
              erit, utriuſque etiam partis ſonus œqualis: </s>
              <s xml:id="echoid-s1279" xml:space="preserve">quare & </s>
              <s xml:id="echoid-s1280" xml:space="preserve">contentio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1281" xml:space="preserve">temperatura œqualiter tela mittet. </s>
              <s xml:id="echoid-s1282" xml:space="preserve">hinc
                <lb/>
              eſt illud, quod dicit Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1283" xml:space="preserve">loco ſupracitato. </s>
              <s xml:id="echoid-s1284" xml:space="preserve">{ Deinde anſæ rudentum inducuntur per foramina capitulorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1285" xml:space="preserve">
                <lb/>
              in alteram partem traijciuntur, deinde in ſucculas conijciuntur, inuoluunturque uectibus, uti per eas extenti
                <lb/>
              rudentes cum manibus ſunt tacti, æqualem in utroque ſontius habent reſponſum. </s>
              <s xml:id="echoid-s1286" xml:space="preserve">tunc autem cuneis ad forami-
                <lb/>
              na concluduntur, ut non poſſint ſe remittere, ita traiecti in alteram partem eadem ratione uectib. </s>
              <s xml:id="echoid-s1287" xml:space="preserve">per ſuc-
                <lb/>
              culas extenduntur, donec œqualiter ſonent } homotona hoc loco dixit, ita cuneorum concluſio nibus ad ſoni
                <lb/>
              tum muſicis auditionibus catapultœ temperantur, nos ſuccularum, uectium, aliorumq́ inſtrumentorum de-
                <lb/>
              ſcriptiones, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1288" xml:space="preserve">rationes decimo libro explicabimus.</s>
              <s xml:id="echoid-s1289" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1290" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Item</emph>
              in Theatris uaſa ærea, quæ in cellis ſub gradibus Mathematica ratione collocantur.</s>
              <s xml:id="echoid-s1291" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">40</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1292" xml:space="preserve">Maximus quoque hoc loco Muſicæ uſus eſt in his uaſis conficiendis, ponebantur enim in circuitione Thea-
                <lb/>
              tri ſub cellis ordine quodam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1293" xml:space="preserve">muſicis rationibus, quas Mathematicas Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s1294" xml:space="preserve">uocat conuenientia inter ſe,
                <lb/>
              unde & </s>
              <s xml:id="echoid-s1295" xml:space="preserve">claritas uocis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1296" xml:space="preserve">concentus efficiebatur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1297" xml:space="preserve">quorum artificium libro quinto cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s1298" xml:space="preserve">proprio expeditur,
                <lb/>
              ibi etiam copiosè de ſymphonijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1299" xml:space="preserve">de generibus modulationum tractatur.</s>
              <s xml:id="echoid-s1300" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1301" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Hydravlicas</emph>
              quoque Machinas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1302" xml:space="preserve">cætera, quæ ſunt ſimilia his organis ſine muſicis rationibus
                <lb/>
              efficere nemo poterit.</s>
              <s xml:id="echoid-s1303" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1304" xml:space="preserve">De machina hydraulica lib. </s>
              <s xml:id="echoid-s1305" xml:space="preserve">decimo fuſius tractatur tertio decimo capite. </s>
              <s xml:id="echoid-s1306" xml:space="preserve">erat enim machina: </s>
              <s xml:id="echoid-s1307" xml:space="preserve">quæ aquæ agi-
                <lb/>
              tatione, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1308" xml:space="preserve">ſpiritus impulſione fiſtulas ſonum edere cogebat: </s>
              <s xml:id="echoid-s1309" xml:space="preserve">horologiorum quoque machinæ quædam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1310" xml:space="preserve">hau-
                <lb/>
              riendœ aquœ hydraulicœ, uocantur; </s>
              <s xml:id="echoid-s1311" xml:space="preserve">quod & </s>
              <s xml:id="echoid-s1312" xml:space="preserve">nono, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1313" xml:space="preserve">decimo libro erit manifeſtum, ubi diligenter om-
                <lb/>
              nia deſcribemus.</s>
              <s xml:id="echoid-s1314" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">50</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1315" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Disciplinam</emph>
              uerò medicinæ nouiſſe oportet propter inclinationes cœli quas græci dicunt
                <lb/>
              γλίματα, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1316" xml:space="preserve">aeres locorum, qui ſunt ſalubres, aut peſtilentes, aquarumq; </s>
              <s xml:id="echoid-s1317" xml:space="preserve">uſus, ſine enim his rationib.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s1318" xml:space="preserve">nulla ſalubris habitatio fieri poteſt.</s>
              <s xml:id="echoid-s1319" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1320" xml:space="preserve">Cœli inclinationes, a Grecis κλίματα dicuntur, ſunt autem cœli ſpatia inter duos œquidistantes circulos ex
                <lb/>
              temporis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1321" xml:space="preserve">horarum interuallis deſumptos, de quibus etiam nono libro ſatis apertè dicitur, ſexto item cap.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s1322" xml:space="preserve">primo. </s>
              <s xml:id="echoid-s1323" xml:space="preserve">Medicina verò opus eſt Architecto, cuius non ignorans fuit Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1324" xml:space="preserve">nam & </s>
              <s xml:id="echoid-s1325" xml:space="preserve">de locorum ſalubrit
                <unsure/>
              ate in
                <lb/>
              primo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1326" xml:space="preserve">de regionum proprietatibus in ſexto, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1327" xml:space="preserve">de aquarum qualitatibus in octauo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1328" xml:space="preserve">de naturis herba-
                <lb/>
              rum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1329" xml:space="preserve">animalium paſſim tractat: </s>
              <s xml:id="echoid-s1330" xml:space="preserve">quemadmodum legentibus inoteſcet. </s>
              <s xml:id="echoid-s1331" xml:space="preserve">Eſt autem medicina ſcientia rerum ſa=
                <lb/>
              lubrium, inſalubrium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1332" xml:space="preserve">neutrorum Galeno teſte in contemplatricem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1333" xml:space="preserve">practicem diſtincta, cum altera
                <lb/>
              ſcientiam oſtẽdat demonſtrando res naturales, non naturales, præter naturales, morbos, cauſas, accidentia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1334" xml:space="preserve">
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.043-06" xlink:href="note-514.01.043-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>