Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

List of thumbnails

< >
41
41 (9)
42
42 (10)
43
43 (11)
44
44 (12)
45
45 (13)
46
46 (14)
47
47 (15)
48
48 (16)
49
49 (17)
50
50 (18)
< >
page |< < (18) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div86" type="section" level="2" n="41">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1903" xml:space="preserve">
                <pb o="18" file="514.01.050" n="50" rhead="LIBER"/>
              partes decem & </s>
              <s xml:id="echoid-s1904" xml:space="preserve">octo: </s>
              <s xml:id="echoid-s1905" xml:space="preserve">ſi octastylos conſtituetur, diuidatur in uigintiquattuor, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1906" xml:space="preserve">ſemiſſem; </s>
              <s xml:id="echoid-s1907" xml:space="preserve">item ex his parti-
                <lb/>
              bus ſiue tetraſtyli, ſiue exastyli, ſiue octaſtyliuna pars ſumatur, eaq́ue erit modulus, cuius moduli unius erit
                <lb/>
              craſſitudo columnarum, intercolurnnia ſingula præter mediana modulorum duorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1908" xml:space="preserve">moduli quartæ par-
                <lb/>
              tis, mediana in fronte, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1909" xml:space="preserve">poſtico ſingula ternum modulorum: </s>
              <s xml:id="echoid-s1910" xml:space="preserve">ipſarum columnarum altitudo erit modulorum
                <lb/>
              oεio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1911" xml:space="preserve">dimidiæ moduli partis: </s>
              <s xml:id="echoid-s1912" xml:space="preserve">ita ex ea diuiſione intercolumnia, altitudinesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1913" xml:space="preserve">columnarum habebunt iu-
                <lb/>
              stam rationem, alibi quoque rationem Doricam ex triglyphorum diſtributione moderatur, ut in quarto. </s>
              <s xml:id="echoid-s1914" xml:space="preserve">Bali-
                <lb/>
              starum quoque deformationem, in decimo ex foramine temperat, ita in ſingulis operibus moduli rationem
                <lb/>
              prius aſſumit, ex qua opus uniuerſum diſtribuit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1915" xml:space="preserve">Ordo igitur eſt inœqualitatis comparatio. </s>
              <s xml:id="echoid-s1916" xml:space="preserve">quœ ab certa præ-
                <lb/>
              miſſaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1917" xml:space="preserve">quantitate cęterarum regulatrice inter ſe ac ad opus integrum, comparatarum, quœmenſurarum
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.050-01" xlink:href="note-514.01.050-01a" xml:space="preserve">10</note>
              quendam reſponſum quam ſymmetriã Gręciuocant efficere ſolet: </s>
              <s xml:id="echoid-s1918" xml:space="preserve">hinc eſt quòd Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1919" xml:space="preserve">ſymmetriam oriri ex quan
                <lb/>
              tate dicit, commenſus enim eſſe non poteſt, niſi multœ adſint quantitates. </s>
              <s xml:id="echoid-s1920" xml:space="preserve">Quantitas enim, quæ græce
                <lb/>
              ποσοτὴς dicitur, eſt modulorum ex ipſius operis ſumptione, ſingulisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1921" xml:space="preserve">membrorum partibus, uniuerſi operis
                <lb/>
              conueniens effectus. </s>
              <s xml:id="echoid-s1922" xml:space="preserve">Videtur Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1923" xml:space="preserve">quantitatem in comparatione collocare, ſed uult ſymmetriæ uim potius,
                <lb/>
              quàm quantitatem ostendere. </s>
              <s xml:id="echoid-s1924" xml:space="preserve">uel potius quantitatis effectum, nam quantitas moderata ex ipſius operis
                <lb/>
              ſumptione, ideſt, propoſito nobis genere operis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1925" xml:space="preserve">prœſumpta ſpecie, quam exprimere uolumus, ex ea quan-
                <lb/>
              titatem moderemur, efficit, ut ſingula membra inter ſe, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1926" xml:space="preserve">cum uniuerſo opere conueniant.</s>
              <s xml:id="echoid-s1927" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1928" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Dispositio</emph>
              uero eſt rerum apta collocatio, elegansq́ue in compoſitionibus effectus operis
                <lb/>
              cum qualitate.</s>
              <s xml:id="echoid-s1929" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1930" xml:space="preserve">Diſpoſitio partes comparat non tanquam magnitudines, ſed tanquam res ſuo loco collocandas, non enim ſat
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.050-02" xlink:href="note-514.01.050-02a" xml:space="preserve">20</note>
              eſt menſuram inuenire moderatricem omnium magnitudinum, ſed opus eſt etiam inuenire ordinem quendam
                <lb/>
              eiusrei, quœ partes habet, non comparando partes tanquam magnitudines, ſed tanquam res, ipſa propria poſi-
                <lb/>
              tione, ſituq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1931" xml:space="preserve">ordinandas. </s>
              <s xml:id="echoid-s1932" xml:space="preserve">Diſpoſitio caſu, neceſſitate, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1933" xml:space="preserve">arte fieri ſolet. </s>
              <s xml:id="echoid-s1934" xml:space="preserve">de artificioſa nunc loquitur Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s1935" xml:space="preserve">de
                <lb/>
              alijs libro ſexto hunc in modum. </s>
              <s xml:id="echoid-s1936" xml:space="preserve">{ Nulla Architecto cura maior eſſe debet, niſi uti proportionibus ratæ
                <lb/>
              partis habeant ædificia rationum exactiones. </s>
              <s xml:id="echoid-s1937" xml:space="preserve">Cum ergo conſtituta ſymmetriarum ratio fuerit & </s>
              <s xml:id="echoid-s1938" xml:space="preserve">commen-
                <lb/>
              ſus ratiocinationibus explicati, tunc etiam acuminis eſt proprium, prouidere ad naturam loci, aut ſpeciem,
                <lb/>
              aut detractionibus, uel adiectionibus temperaturas efficere. </s>
              <s xml:id="echoid-s1939" xml:space="preserve">uti cum de ſymmetria ſit detractum, aut adiectum
                <lb/>
              id uideatur recte eſſe formatum ſic, ut in aſpectu nihil deſideretur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1940" xml:space="preserve">Alia enim ad manum ſpecies eſſe uidetur.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s1941" xml:space="preserve">alia in excelſo, non eadem in concluſo, diſſimilis in aperto. </s>
              <s xml:id="echoid-s1942" xml:space="preserve">In quibus magni iudicij est opera quid tandem
                <lb/>
              faciendum ſit.</s>
              <s xml:id="echoid-s1943" xml:space="preserve">} Vtin quinto uidemus Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1944" xml:space="preserve">Chalcidicas baſilicis addere cum longitudo loci patiatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1945" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s1946" xml:space="preserve">ali-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.050-03" xlink:href="note-514.01.050-03a" xml:space="preserve">30</note>
              bi quoque proportiones permutat, ubi loci neceſſitas inest. </s>
              <s xml:id="echoid-s1947" xml:space="preserve">de neceſſitate autem apertius eodem capite.</s>
              <s xml:id="echoid-s1948" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1949" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Non</emph>
              puto oportere eſſe dubium, quin ad locorum naturas, aut neceſsitates; </s>
              <s xml:id="echoid-s1950" xml:space="preserve">detractiones aut
                <lb/>
              adiectiones fieri debeant. </s>
              <s xml:id="echoid-s1951" xml:space="preserve">Hæc autem etiam ingeniorum acuminibus, non ſolum doctrinis efficiun-
                <lb/>
              tur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1952" xml:space="preserve">Igitur ſtatuenda eſt primum ratio ſymmetriarum, a qua ſumatur ſine dubitatione commutatio,
                <lb/>
              deinde explicetur operis ſuturi & </s>
              <s xml:id="echoid-s1953" xml:space="preserve">locorum imum ſpatium, longitudinis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1954" xml:space="preserve">latitudinis. </s>
              <s xml:id="echoid-s1955" xml:space="preserve">cuius cum ſe-
                <lb/>
              mel ſuerit conſtituta, magnitudo ſequitur eam proportionis ad decorem apparatio, uti non ſit con-
                <lb/>
              ſiderantibus, aſpectus Eurythmiæ dubius.</s>
              <s xml:id="echoid-s1956" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1957" xml:space="preserve">Ex peræallegato loco prædictarum rerum numerus, uis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1958" xml:space="preserve">natura dignoſcitur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1959" xml:space="preserve">eum adduxi, ut Vitruuium
                <lb/>
              exponentem ſe ipſum inducerem. </s>
              <s xml:id="echoid-s1960" xml:space="preserve">Diſpoſitio igitur eſt ordo quidam demonstrans, quid, quo loco ponendum
                <lb/>
              ſit, ideo Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1961" xml:space="preserve">dicit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1962" xml:space="preserve">Ipſam eſſe aptam rerum collocationem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1963" xml:space="preserve">nomine rerum intelligit partes operum, ut in
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.050-04" xlink:href="note-514.01.050-04a" xml:space="preserve">40</note>
              ædificijs ſunt atria, tablini, oeci, pinacothecæ, triclinia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1964" xml:space="preserve">cætera conclauia: </s>
              <s xml:id="echoid-s1965" xml:space="preserve">in arte gnomonica ſitus ſigniferi,
                <lb/>
              finitoris, meridiani, œquatoris & </s>
              <s xml:id="echoid-s1966" xml:space="preserve">cœterorum circulorum collocatio: </s>
              <s xml:id="echoid-s1967" xml:space="preserve">In machinis quoque diſpoſitio apta cerni-
                <lb/>
              tur, quemadmodum in decimo deſcribitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1968" xml:space="preserve">Ex hac apta collocatione rerum oritur elegans effectus operis in
                <lb/>
              compoſitionibus cum qualitate, quœ nihil aliud eſt, quàm conuenientia quœdam ſitus partium, unde dex-
                <lb/>
              tera ſiniſtris, ima ſummis, anteriora poſterioribus, paria paribus reſpondeant. </s>
              <s xml:id="echoid-s1969" xml:space="preserve">Elegans igitur, ideſt ſine impe-
                <lb/>
              ditione diſtinctus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1970" xml:space="preserve">aptus effectus eſt diſpoſitionis. </s>
              <s xml:id="echoid-s1971" xml:space="preserve">cuius oppoſitum eſt ſuperfluens, inconcinnitas, quemad-
                <lb/>
              modum ordini confuſio, ita ut dici poteſt ordinem, eſſe diſpoſitionem modulorum ad ſymmetriam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1972" xml:space="preserve">diſpoſi-
                <lb/>
              tionem eſſe ordinem partium in loco. </s>
              <s xml:id="echoid-s1973" xml:space="preserve">In rerum collocatione Architectus treis habet ideas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1974" xml:space="preserve">formas in men-
                <lb/>
              te priuſquam opus aggrediatur, quas poſtea exemplo deducit ad opus: </s>
              <s xml:id="echoid-s1975" xml:space="preserve">una est ueſtigij, altera frontis, tertia
                <lb/>
              partium abſcendentium: </s>
              <s xml:id="echoid-s1976" xml:space="preserve">priorem uocant Ichnographiam quaſi ueſtigij deſcriptionem, ſecundam orthogra-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.050-05" xlink:href="note-514.01.050-05a" xml:space="preserve">50</note>
              phiam, quaſi erectam rerum deformationem, poſtremam ſciographiam, de qua poſtea dicemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s1977" xml:space="preserve">ex his, quæ ſunt
                <lb/>
              operum, formæ prius mente conceptæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s1978" xml:space="preserve">poſtea in tabulis lineamentis expreſſœ elegans ille effectus operum, pro-
                <lb/>
              ficiſcitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1979" xml:space="preserve">hinc Vitr.</s>
              <s xml:id="echoid-s1980" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1981" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Species</emph>
              diſpoſitionis, quæ græce dicuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1982" xml:space="preserve">ι{δί}ὲ{αι} hæ ſunt Ichnographia, Orthographia, Sciogra-
                <lb/>
              phia. </s>
              <s xml:id="echoid-s1983" xml:space="preserve">Icnographia eſt circini regulæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1984" xml:space="preserve">modice continens uſus. </s>
              <s xml:id="echoid-s1985" xml:space="preserve">in qua capiuntur formarum in ſolis
                <lb/>
              arearum deſcriptiones.</s>
              <s xml:id="echoid-s1986" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1987" xml:space="preserve">Ichnographiam noſtri plantam uocant: </s>
              <s xml:id="echoid-s1988" xml:space="preserve">ſolent œdificaturi aut in tabulis, aut in papyro deſcribere ueſtigium
                <lb/>
              futuri ædificij: </s>
              <s xml:id="echoid-s1989" xml:space="preserve">in qua deſcriptione circini, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1990" xml:space="preserve">regulæ uſus maxime requiritur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1991" xml:space="preserve">quod uidebimus in deſcriben-
                <lb/>
              dis ueſtigijs theatrorum, œdium ſacrarum, capitulorum, ſpirarum aliorumque operum tertio, quarto, quin-
                <lb/>
              to, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1992" xml:space="preserve">ſexto libro: </s>
              <s xml:id="echoid-s1993" xml:space="preserve">in Ichnographia eſt ortus. </s>
              <s xml:id="echoid-s1994" xml:space="preserve">In orthographia eſt augmentum, in Sciographia eſt operis per-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.050-06" xlink:href="note-514.01.050-06a" xml:space="preserve">60</note>
              fectio, quibus in rebus animaduertendum eſt, idem eſſe debere quod creſcit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1995" xml:space="preserve">quod oritur, </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>