Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

List of thumbnails

< >
81
81 (49)
82
82 (50)
83
83 (51)
84
84 (52)
85
85 (53)
86
86 (54)
87
87 (55)
88
88 (56)
89
89 (57)
90
90 (58)
< >
page |< < (58) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div204" type="section" level="2" n="52">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s5247" xml:space="preserve">
                <pb o="58" file="514.01.090" n="90" rhead="LIBER"/>
              coerceri poſſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s5248" xml:space="preserve">Contra uero ſiccum quod est, ſu. </s>
              <s xml:id="echoid-s5249" xml:space="preserve">is continet partes, ſibiq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5250" xml:space="preserve">propria finitione cohærens, nequa-
                <lb/>
              quam est diſſipabilc. </s>
              <s xml:id="echoid-s5251" xml:space="preserve">Tenue græce leptomeres dicitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5252" xml:space="preserve">eſt quod facile in ſubtiles, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5253" xml:space="preserve">tenues partes commi-
                <lb/>
              nui potest . </s>
              <s xml:id="echoid-s5254" xml:space="preserve">Sed & </s>
              <s xml:id="echoid-s5255" xml:space="preserve">in ſiccis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5256" xml:space="preserve">liquentibus tenue inuenitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5257" xml:space="preserve">inſiccis enim tenuißimum ſignificat puluerem,
                <lb/>
              ſed in liquentibus, quod facile diffunditur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5258" xml:space="preserve">quod continet ipſum corpus, quam citiſſime replet, hoc ab hu-
                <lb/>
              mido neceſſe est fieri. </s>
              <s xml:id="echoid-s5259" xml:space="preserve">dixi humidum quia fluens eſt, alieno contineri termino, fluereq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5260" xml:space="preserve">ad omnes partes am-
                <lb/>
              bientis corporis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5261" xml:space="preserve">propterea eas omnino replere. </s>
              <s xml:id="echoid-s5262" xml:space="preserve">hoc & </s>
              <s xml:id="echoid-s5263" xml:space="preserve">ſubtile, tenueq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5264" xml:space="preserve">facit. </s>
              <s xml:id="echoid-s5265" xml:space="preserve">imbuit enim, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5266" xml:space="preserve">quodlibet,
                <lb/>
              quamuis minimum, circunſtantis corporis ſubintrat, quare ad humidum deducitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5267" xml:space="preserve">Cæterum tenue illud,
                <lb/>
              quod in ſiccis conſideratur animaduertendum eſt translatione quadam ita nominare, nam ad ipſum igneum,
                <lb/>
              aereum, uſtum, amarum, acre, perlucidum refertur, quæ caliditatem quandam potius ſapiunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5268" xml:space="preserve">Tenue au-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.090-01" xlink:href="note-514.01.090-01a" xml:space="preserve">10</note>
              tem humidum eſt aqua uitæ, oleum terebintinæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5269" xml:space="preserve">huiuſmodi. </s>
              <s xml:id="echoid-s5270" xml:space="preserve">Craſſum dicitur pachimeres, 'hoc a ſicco pro-
                <lb/>
              uenit, ſicci enim partes non facile comminuuntur, unde ad craſſum terrea, lapidoſa, arenoſa, referuntur.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s5271" xml:space="preserve">Lubrica ab humidis oriuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5272" xml:space="preserve">humidum enim quod aliquid perpetitur permixtione terreni ſubtilis unctuoſum
                <lb/>
              fit, inde fluxile, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5273" xml:space="preserve">lubricum, quia tenue illvd terreum, quod illi ineſt, humidi part es non ſinit diſiungi , quod in
                <lb/>
              oleo cernitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5274" xml:space="preserve">Lubrico aridum reſpondet. </s>
              <s xml:id="echoid-s5275" xml:space="preserve">Amittit enim humens unctuoſum frigore partes condenſante. </s>
              <s xml:id="echoid-s5276" xml:space="preserve">Mol-
                <lb/>
              le eſt humoris, durum ſiccieffectus, eſt enim molle quod cedit noſtræ carni, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5277" xml:space="preserve">durum cui cedit nostra caro. </s>
              <s xml:id="echoid-s5278" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Mollium e genere ſunt tenera , carnoſa , ſuccoſa, fungoſa, mucoſa, pinguia, flexilia, lenta: </s>
              <s xml:id="echoid-s5279" xml:space="preserve">Durorum lapido-
                <lb/>
              ſa , lignea, firma, ſolida, arida, friabilia, rigida, oſſea, fractu contumacia. </s>
              <s xml:id="echoid-s5280" xml:space="preserve">Molle igitur est humoris effe-
                <lb/>
              ctus, tangentiq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5281" xml:space="preserve">cedit, ſed in ſe ſidendo, non enim uelut aqua dißipatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5282" xml:space="preserve">ambit quod tangit ipſam, ſed infra
                <lb/>
              ſui continentiam cedit, durum uero tactioni reſistit, cum a ſicco proueniat, ſiccum enim ſuas coarctat partes,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.090-02" xlink:href="note-514.01.090-02a" xml:space="preserve">20</note>
              terminatq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5283" xml:space="preserve">quantum poteſt ſolidißime. </s>
              <s xml:id="echoid-s5284" xml:space="preserve">Aſperum quoque & </s>
              <s xml:id="echoid-s5285" xml:space="preserve">alterum ab humore, alterum a ſiccitate
                <lb/>
              prouenit. </s>
              <s xml:id="echoid-s5286" xml:space="preserve">nam ſiccitas in ſuperficie cum ſit inæquales rerum partes efficit, quemadmodum humor æquales.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s5287" xml:space="preserve">Cæterum aſperum non ſolum tactu est inæquali, ſed etiam cum gustatione percipitur, inæqualiter partes con-
                <lb/>
              trahit exſiccatq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s5288" xml:space="preserve">, quod igitur foris eſt aſperum partes habet inæquales cuiuſmodi ſunt ſpinoſa, hirſuta, hama-
                <lb/>
              ta, nodoſa, lanugine, uel pilis obducta. </s>
              <s xml:id="echoid-s5289" xml:space="preserve">Quod uero molle est, ſeu lene uel politum enode est, ſpinis caret, ſi-
                <lb/>
              biq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5290" xml:space="preserve">ſimile, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5291" xml:space="preserve">æquale foris, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5292" xml:space="preserve">intus eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5293" xml:space="preserve">Hæ igitur qualitates omnes ab illis profectæ initijs res diuerſo modo
                <lb/>
              immutare ſolent, quædam enim cum adſunt neque qualitatem, nec magnitudinem, nec figuram immutant,
                <lb/>
              ſed ſitus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5294" xml:space="preserve">collocatio partium tantum mutatur . </s>
              <s xml:id="echoid-s5295" xml:space="preserve">Quædam figuram, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5296" xml:space="preserve">magnitudinem immutant. </s>
              <s xml:id="echoid-s5297" xml:space="preserve">Prioris
                <lb/>
              generis est lenitudo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5298" xml:space="preserve">rigiditas. </s>
              <s xml:id="echoid-s5299" xml:space="preserve">Lenturm Græcè gliſchron dicitur inſolidis eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5300" xml:space="preserve">in humidis lenitudo. </s>
              <s xml:id="echoid-s5301" xml:space="preserve">In ſo-
                <lb/>
              lidis quidem quod fractu eſt contumax, quod fit cum humor multus terreas partes agglutinat, ut in ſparto, ſa-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.090-03" xlink:href="note-514.01.090-03a" xml:space="preserve">30</note>
              lice, viminibus, corijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5302" xml:space="preserve">ligamentis. </s>
              <s xml:id="echoid-s5303" xml:space="preserve">In humidis uero quicquiod ægre diſſoluitur, adhæretq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s5304" xml:space="preserve">, ſeu quod
                <lb/>
              dum trahitur, ſubſequitur trahentem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5305" xml:space="preserve">continuitatem diu ſeruat, non abruptum, non interciſum, cuiuſmo-
                <lb/>
              di est glutinum, mel, pituita, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5306" xml:space="preserve">huiuſmodi pinguia, gummoſa, tenacia, ſibi dum fluunt continua. </s>
              <s xml:id="echoid-s5307" xml:space="preserve">Rigiditas
                <lb/>
              est uis, quæ flecti, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5308" xml:space="preserve">curuari non poteſt, ut in lapide. </s>
              <s xml:id="echoid-s5309" xml:space="preserve">Flexio autem, est rei motio in concauum, eademrei
                <lb/>
              ſeruata longitudine, Lenta igitur ſunt quorum longitudo ex rectitudine in curuitatem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5310" xml:space="preserve">circuli ambitum
                <lb/>
              mutari poteſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5311" xml:space="preserve">Sed animaduertendum est, quod nonnullæ res directæ fiunt, redeuntq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5312" xml:space="preserve">ex ſe cum ab aliquo fle-
                <lb/>
              ctuntur, alioquin per ſe non flecterentur, ut gladius. </s>
              <s xml:id="echoid-s5313" xml:space="preserve">nonnullæ ad rectitudinem niſi externa ui non deducun-
                <lb/>
              tur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5314" xml:space="preserve">ſuapte ui flectuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5315" xml:space="preserve">Sunt & </s>
              <s xml:id="echoid-s5316" xml:space="preserve">aliquæ, quæ utrunq; </s>
              <s xml:id="echoid-s5317" xml:space="preserve">eſſiciunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5318" xml:space="preserve">quæ igitur curua cum ſint ex ſe quoque ſi
                <lb/>
              dirigantur, redenunt ad flexum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5319" xml:space="preserve">adducuntur, ea parte, qua flectuntur, tenacem humorem, ac denſum habent,
                <lb/>
              altera uero parte rarior eſt humor aereus potiusquã aqueus, uiſcum tamen, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5320" xml:space="preserve">tenacitatem quandam habẽt: </s>
              <s xml:id="echoid-s5321" xml:space="preserve">quæ
                <lb/>
              uero directa ſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5322" xml:space="preserve">post flexum ſua ui diriguntur, ſubtili humore, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5323" xml:space="preserve">uiſcoſo aliquantum mouentur in lon-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.090-04" xlink:href="note-514.01.090-04a" xml:space="preserve">40</note>
              gitudine, ſed ubi craſſa uiſcoſitas inest, ibitenacitas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5324" xml:space="preserve">tractio quædam inest, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5325" xml:space="preserve">quia tenax eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5326" xml:space="preserve">lenta,
                <lb/>
              diſtendiq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5327" xml:space="preserve">poteſt, ideo cum in alterum latus flectitur, non frangitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5328" xml:space="preserve">quia craſſa est, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5329" xml:space="preserve">trahens, ideo cum
                <lb/>
              remittitur, redit ut prius. </s>
              <s xml:id="echoid-s5330" xml:space="preserve"># In altero autem conuexo latere cum ui incuruatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5331" xml:space="preserve">concauum comprimitur,
                <lb/>
              ſubtilior, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5332" xml:space="preserve">tenuior humiditas, quæ potius aeris est, quam aquæ, in ea parte comprimitur, quo fit ut remiſ-
                <lb/>
              ſa ui ſua ſponte dirigantur, nam uiſcoſum quod est in parte conuexa trahit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5333" xml:space="preserve">tenue quod est in parte curua
                <lb/>
              remittit, expellitq; </s>
              <s xml:id="echoid-s5334" xml:space="preserve">partes tenacioresm, cogitq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5335" xml:space="preserve">res dirigi. </s>
              <s xml:id="echoid-s5336" xml:space="preserve">hinc fit ut enſes, qui flexi restant, inepti ſint, quia
                <lb/>
              ferrum non est a lentore expurgatum. </s>
              <s xml:id="echoid-s5337" xml:space="preserve">Lentor enim & </s>
              <s xml:id="echoid-s5338" xml:space="preserve">uiſcoſitas inepta ſunt ad incidendum, Hinc arcus ba-
                <lb/>
              liſtarum aut cornei fiunt, aut ex nobilibus lignis, quæ ob ſubtilem humorem redeunt in priorem ſitum. </s>
              <s xml:id="echoid-s5339" xml:space="preserve">Lenta
                <lb/>
              igitur ab aqua, idest humore craßiora, tenera ab aere, id eſt ab humido ſubtiliore. </s>
              <s xml:id="echoid-s5340" xml:space="preserve">Dura a terra, idest a ſic-
                <lb/>
              citate. </s>
              <s xml:id="echoid-s5341" xml:space="preserve">fragilia ab igne proueniunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5342" xml:space="preserve">Fractio autem est diuiſio in magnas partes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5343" xml:space="preserve">hoc differt a comminu-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.090-05" xlink:href="note-514.01.090-05a" xml:space="preserve">50</note>
              tione, quod comminutio eſt ſeparatio in partes plurimas, uel minimas, uel plures duabus, lignum quod lentum
                <lb/>
              eſt, nullo modo comminuitur, frangi tamen poteſt, glacies, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5344" xml:space="preserve">lapides comminuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5345" xml:space="preserve">franguntar, lateres
                <lb/>
              comminuuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5346" xml:space="preserve">non franguntur . </s>
              <s xml:id="echoid-s5347" xml:space="preserve">nulla uero ratione frangitur, aut comminuitur, niſi ſiccum coactcum, quæ
                <lb/>
              igitur coacta ſunt eo modo, ut multos meatus habeant alternos, directosq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s5348" xml:space="preserve">, qui per omnes corporis dimenſio-
                <lb/>
              nes meent, ſeq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5349" xml:space="preserve">ubiq; </s>
              <s xml:id="echoid-s5350" xml:space="preserve">ſecent, comminui facile poſſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5351" xml:space="preserve">quæ uero multos meatus habent, ſed non alternos fra-
                <lb/>
              gilia ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5352" xml:space="preserve">quæ uero utroque modo meatus habent. </s>
              <s xml:id="echoid-s5353" xml:space="preserve">Sed qui eos qui maiores ſunt, multos & </s>
              <s xml:id="echoid-s5354" xml:space="preserve">non alternos, ea
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s5355" xml:space="preserve">comminui, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5356" xml:space="preserve">frangi apta ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5357" xml:space="preserve">Atque hæc pro Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s5358" xml:space="preserve">fortaſſe multa. </s>
              <s xml:id="echoid-s5359" xml:space="preserve">Placet autem & </s>
              <s xml:id="echoid-s5360" xml:space="preserve">de calce ea addu-
                <lb/>
              cere, quæ D. </s>
              <s xml:id="echoid-s5361" xml:space="preserve">Auguſtinus affert libro uigeſimoprimo de Ciuitate Dei cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s5362" xml:space="preserve">quarto. </s>
              <s xml:id="echoid-s5363" xml:space="preserve"># Intueamur etiam miracu-
                <lb/>
              lum calcis, excepto eo, de quo iam ſatis diximus, quod igne candeſcat, quo alia tætra redduntur, etiam occul-
                <lb/>
              tiſſime ab igne ignem concipit. </s>
              <s xml:id="echoid-s5364" xml:space="preserve">Cumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5365" xml:space="preserve">iam gleba tangentibus frigida ſit , ignem tam latenter ſeruat, ut nulli
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.090-06" xlink:href="note-514.01.090-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>