12088LIBER
Ea autem paritur a proportione, quæ analogia dicitur.
# Analogiam Cicero rationem, uel rationis
comparationem uocat, aly proportionem nominant. hæc quid ſit ostenditur.
comparationem uocat, aly proportionem nominant. hæc quid ſit ostenditur.
Proportio eſt ratæ partis membrorum in omni opere, totiusq́;
commodulatio, ex qua ra-
tio efficitur ſymmetriarum.
tio efficitur ſymmetriarum.
Nos ſupra communiorem proportionis diffinitionem attulimus, modo Vitru.
preſſiori ſignificatione deſum-
pta ad Architecturæ opus eandem applicat inquiens, Proportionem eſſe quandam modulorum reſponſionem,
quam & partes inuicem, & ad tot um opus relatæ ſolent habere. Modulum in primo uolumine uocauit menſu-
ram præaßumptam, & notam, qua partes operum metiuntur, ideo proportio in operibus nihil aliud eſt, quàm
modulorum, & menſurarum collatio in eo in quo vel partes inter ſe, uel totum ſimul conueniunt.
1110pta ad Architecturæ opus eandem applicat inquiens, Proportionem eſſe quandam modulorum reſponſionem,
quam & partes inuicem, & ad tot um opus relatæ ſolent habere. Modulum in primo uolumine uocauit menſu-
ram præaßumptam, & notam, qua partes operum metiuntur, ideo proportio in operibus nihil aliud eſt, quàm
modulorum, & menſurarum collatio in eo in quo vel partes inter ſe, uel totum ſimul conueniunt.
Ex quo ratio efficitur ſymmetriarum.
# Symmetriam alibi commenſum uocauit, idest menſura-
rum reſponſus.
rum reſponſus.
Namqve non poteſt ædes ulla ſine ſymmetria, atque proportione rationem habere compoſitio-
nis, niſi ut ad homines bene figurati membrorum habuerit exactam rationem.
nis, niſi ut ad homines bene figurati membrorum habuerit exactam rationem.
Oſtendit a quo naturaæ exemplo menſuræ deſſumptæ ſunt, Docet enim natura, vt in templis metiendis eas
menſuras ſumamus, quæ uerum Dei templum ( hoc est homo) metiri ſolent, in cuius compoſitione omnis reli-
quarum rerum admiratio continetur. Ideo certiſſima, & pulcherrima ratione factum eſt, ut antiqui ab hu-
mano corpore menſuras rerum colligerent. quapropter & Vitr. recte dixiſſe uiſus eſt, cum dixit. { Nanque
non poteſt ædes ulla ſine ſymmetria, atque proportione rationem habere compoſitionis, niſi uti ad hominis be-
ne figurati membrorum habuerit exactam rationem. } Cæterum ut cognoſcamus qua ratione menſuræ ab
humano corpore deſumptæ ſint, nobis oſtendit Vitr. omnem eiuſdem corporis rationem, inquiens.
2220menſuras ſumamus, quæ uerum Dei templum ( hoc est homo) metiri ſolent, in cuius compoſitione omnis reli-
quarum rerum admiratio continetur. Ideo certiſſima, & pulcherrima ratione factum eſt, ut antiqui ab hu-
mano corpore menſuras rerum colligerent. quapropter & Vitr. recte dixiſſe uiſus eſt, cum dixit. { Nanque
non poteſt ædes ulla ſine ſymmetria, atque proportione rationem habere compoſitionis, niſi uti ad hominis be-
ne figurati membrorum habuerit exactam rationem. } Cæterum ut cognoſcamus qua ratione menſuræ ab
humano corpore deſumptæ ſint, nobis oſtendit Vitr. omnem eiuſdem corporis rationem, inquiens.
Corpvs enim hominis ita natura compoſuit, uti os capitis a mento ad frontem ſummam, &
ra-
dices imas capilli eſſet decimæ partis. Item manus palma ab articulo ad extremum medium digitum
tantundem. Caput a mento ad ſummum uerticem octauæ, tantundem ab ceruicibus imis.
dices imas capilli eſſet decimæ partis. Item manus palma ab articulo ad extremum medium digitum
tantundem. Caput a mento ad ſummum uerticem octauæ, tantundem ab ceruicibus imis.
Antequam ſenſum Vitruuij aperiam, pauca explicabo ad huius rei int ellectum neceſſaria.
Menſura tri-
plex eſt, perfectionis, æqualitatis, & quantitatis. Perfectionis menſura eſt, cum res una perfectior eſt cæteris
ſub eodem genere contentis. Ita homo menſura eſt perfectionis cæterorum animalium, cæteris enim perfectior
eſt. Aequalitatis menſura dicitur, & cum menſura tantum, & nil amplius, & nil minus continet, quanta est
res menſurata, ita amphoram uini ſolemus menſuram uocare. Quantitatis menſura est, cum magnitudo quæ-
dam pluries ſumitur, qua res menſuratur. Ita cubitus pannum metitur, de hac ſermo eſt, hæc a perfectionis mẽ
fura capitur, hoc est ab homine. Menſurare igitur nil aliud est, quàm magnitudinem ignotam per notam
3330 ostendere quanta ſit. ideo ratione factum eſt, ut a partibus humam corporis menſurarum ratio habita ſit, &
præſertim a capite, in quo uis omnis ſenſuum uiget. Vult igitur Vitr. totum hominis corpus decem capitibus
conſtare, modo per caput intelligas ſpatium illud, quod eſt a mento ad radices capillorum, quod os capitis no-
minauit, nam ſi ſpatium a mento ad ſummum uerticem intelligas octo capitum, erit totius humani corporis
figuratio. Decimæ item pars totius est ab articulo manus ad extremum medium digitum. Octaua uero a men
to ad ſummum uerticem, item octaua ab ceruicibus imis, ſcilicet ad ſummum uerticem. Ceruicem intelligo
posteriorem colli partem, ab occipitio ad ſpinam tendens.
plex eſt, perfectionis, æqualitatis, & quantitatis. Perfectionis menſura eſt, cum res una perfectior eſt cæteris
ſub eodem genere contentis. Ita homo menſura eſt perfectionis cæterorum animalium, cæteris enim perfectior
eſt. Aequalitatis menſura dicitur, & cum menſura tantum, & nil amplius, & nil minus continet, quanta est
res menſurata, ita amphoram uini ſolemus menſuram uocare. Quantitatis menſura est, cum magnitudo quæ-
dam pluries ſumitur, qua res menſuratur. Ita cubitus pannum metitur, de hac ſermo eſt, hæc a perfectionis mẽ
fura capitur, hoc est ab homine. Menſurare igitur nil aliud est, quàm magnitudinem ignotam per notam
3330 ostendere quanta ſit. ideo ratione factum eſt, ut a partibus humam corporis menſurarum ratio habita ſit, &
præſertim a capite, in quo uis omnis ſenſuum uiget. Vult igitur Vitr. totum hominis corpus decem capitibus
conſtare, modo per caput intelligas ſpatium illud, quod eſt a mento ad radices capillorum, quod os capitis no-
minauit, nam ſi ſpatium a mento ad ſummum uerticem intelligas octo capitum, erit totius humani corporis
figuratio. Decimæ item pars totius est ab articulo manus ad extremum medium digitum. Octaua uero a men
to ad ſummum uerticem, item octaua ab ceruicibus imis, ſcilicet ad ſummum uerticem. Ceruicem intelligo
posteriorem colli partem, ab occipitio ad ſpinam tendens.
A SVMMO pectore ad imas radices capillorum ſextæ, ad ſummum verticem quartæ.
Ipſius au-
tem oris altitudinis tertia pars eſt ab imo mento ad imas nares: naſus ab imis naribus ad finem mediũ
2323[Handwritten note 23] ſuperciliorum tantundem, ab ea ſine ad imas radices capilli, ubi frons efficitur, item tertiæ partis. Pes
4440 uero altitudinis corporis ſextæ. cubitus quartæ. pectus item quartæ.
tem oris altitudinis tertia pars eſt ab imo mento ad imas nares: naſus ab imis naribus ad finem mediũ
2323[Handwritten note 23] ſuperciliorum tantundem, ab ea ſine ad imas radices capilli, ubi frons efficitur, item tertiæ partis. Pes
4440 uero altitudinis corporis ſextæ. cubitus quartæ. pectus item quartæ.
Nemo est qui non agnoſcat in Vitruuio ineſſe mendum, cum animaduertat ad ea, quæ ſibi hoc loco uidentur
aduerſari, nolo ego eſſe iudex, nolo item non animaduertere ubi mendum ſit. Vt uero rativne oſtendam quod di
xi: afferam ea quæ certa ſunt, ac facili quadam uia oſtendam quod ſentio. de alijs uero, qui copioſe humani
corporis menſuras poſuere, nil afferam, cum quisque ſuo iudicio utatur. Quod ad Vitru. attinet huiuſmodi eſt.
Duco lineam a. b. tam longam, quam futura eſt humani corporis statura, eam in octo partior æquales par-
tes ſuis punctis diſtinctam. ſuperiorem partem a. c. octauam pono pro capite. idest a mento ad ſummum
verticem, ita ut a. ſit vertex. c. mentum, rurſus eandem lineam a. b. in decem partes diuido, & didu-
cto circino decimam eius partem colligo, & a punto. c. ubimentum poſui uerſus a. decimam illam colloco,
5550& ſigno puncto d. ſpatium igitur c. d. erit decima pars totius corporis procertiatis , etiam erit ſpatium
a mento ad radices capillorum, & ſummam frontem. rurſus partior lineam a. b. in ſex partes, & unam ex
illis transfero a puncto d. uerſus partem inferiorem, in cuius termino pono e. ibi erit ſummum pectus , a
quo ad verticem ſummum, erit quinta pars, ſic enim legerem in Vitruuio, quia ita ratio poſtulat: ſpatium ue-
ro quod est inter c. & d. hoc est a mento ad radices capillorum in tres partes diuido, unam hoc eſt ſupe-
riorem fronti concedo, alteram naſo, tertiam a naribus ad mentum produco. Ita hominis os , faciesq; diuidi-
tur. Pes est ſexta altitudinis totius pars, cubitus quartæ: modo & longitudinem manus intelligas. pectus
item quartæ. quod ita intelligo, ut imum pectus capiat, nam a ſummo pectore ubi. e. ad ſummum uerticem
ubi a. ſexta pars eſt. imum igitur pectoris ad uerticem metitus eſt, cum dixit. { Pectus item quartæ. } quod
ſi ita non est, mendum proculdubio manifeſte apparet, & ſi ita eſt, neſcio an & recte intelligatur.
aduerſari, nolo ego eſſe iudex, nolo item non animaduertere ubi mendum ſit. Vt uero rativne oſtendam quod di
xi: afferam ea quæ certa ſunt, ac facili quadam uia oſtendam quod ſentio. de alijs uero, qui copioſe humani
corporis menſuras poſuere, nil afferam, cum quisque ſuo iudicio utatur. Quod ad Vitru. attinet huiuſmodi eſt.
Duco lineam a. b. tam longam, quam futura eſt humani corporis statura, eam in octo partior æquales par-
tes ſuis punctis diſtinctam. ſuperiorem partem a. c. octauam pono pro capite. idest a mento ad ſummum
verticem, ita ut a. ſit vertex. c. mentum, rurſus eandem lineam a. b. in decem partes diuido, & didu-
cto circino decimam eius partem colligo, & a punto. c. ubimentum poſui uerſus a. decimam illam colloco,
5550& ſigno puncto d. ſpatium igitur c. d. erit decima pars totius corporis procertiatis , etiam erit ſpatium
a mento ad radices capillorum, & ſummam frontem. rurſus partior lineam a. b. in ſex partes, & unam ex
illis transfero a puncto d. uerſus partem inferiorem, in cuius termino pono e. ibi erit ſummum pectus , a
quo ad verticem ſummum, erit quinta pars, ſic enim legerem in Vitruuio, quia ita ratio poſtulat: ſpatium ue-
ro quod est inter c. & d. hoc est a mento ad radices capillorum in tres partes diuido, unam hoc eſt ſupe-
riorem fronti concedo, alteram naſo, tertiam a naribus ad mentum produco. Ita hominis os , faciesq; diuidi-
tur. Pes est ſexta altitudinis totius pars, cubitus quartæ: modo & longitudinem manus intelligas. pectus
item quartæ. quod ita intelligo, ut imum pectus capiat, nam a ſummo pectore ubi. e. ad ſummum uerticem
ubi a. ſexta pars eſt. imum igitur pectoris ad uerticem metitus eſt, cum dixit. { Pectus item quartæ. } quod
ſi ita non est, mendum proculdubio manifeſte apparet, & ſi ita eſt, neſcio an & recte intelligatur.
Reliqvaquoque membra ſuos habent commenſus proportionis, quibus etiam antiqui pi-
6660
6660