Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of Notes

< >
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
< >
page |< < (73) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div251" type="section" level="2" n="56">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6851" xml:space="preserve">
                <pb o="73" file="514.01.105" n="105" rhead="SECVNDVS"/>
              eſt ut ingenioſe Philander notat, quod Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s6852" xml:space="preserve">prægnantem uolebat eſſe imbecillem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6853" xml:space="preserve">ad munia obeunda ine-
                <lb/>
              ptam, quod embryo detrahat in ſe alimentum. </s>
              <s xml:id="echoid-s6854" xml:space="preserve">Vulpianus uero intellexit non morboſam, ideſt non redhiben-
                <lb/>
              dam. </s>
              <s xml:id="echoid-s6855" xml:space="preserve">Nam cum eſſet edictum Aedilium curulium, ut qui uenderent, certos facerent emptores, ſi quid morbi
                <lb/>
              aut uitij ineſſet, contra qui feciſſet, re improbata cogipoſſet habere id, quod ante habuerat: </s>
              <s xml:id="echoid-s6856" xml:space="preserve">certe qui præ-
                <lb/>
              gnantem uendiſſet, nec emptori dixißet: </s>
              <s xml:id="echoid-s6857" xml:space="preserve">tamen edicto cogi non poterat mancipium recipere. </s>
              <s xml:id="echoid-s6858" xml:space="preserve">Id redhibere di-
                <lb/>
              cebant. </s>
              <s xml:id="echoid-s6859" xml:space="preserve">Vnde redhibitio uocata.</s>
              <s xml:id="echoid-s6860" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s6861" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Eadem</emph>
              ratione autumnali tempore maturitate ſructuum flacceſcente fronde, ex terra recipientes
                <lb/>
              radices arborum in ſe ſuccum, recuperantur & </s>
              <s xml:id="echoid-s6862" xml:space="preserve">reſtituuntur in antiquam ſoliditatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s6863" xml:space="preserve">At uero aeris
                <lb/>
              hyberni uis comprimit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6864" xml:space="preserve">conſolidat eas, per id (ut ſupraſcriptum eſt) tempus.</s>
              <s xml:id="echoid-s6865" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">10</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6866" xml:space="preserve">Poſtquam neque frondes, nec fructus amplius indigent alimento, illud alimentum, quod in frondes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6867" xml:space="preserve">fru-
                <lb/>
              ctus uertebatur, trabitur a trunco. </s>
              <s xml:id="echoid-s6868" xml:space="preserve">qui propterea priſtinam recuperat firmitatem, quæ hyeme conſeruatur;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s6869" xml:space="preserve">nam frigore comprimitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6870" xml:space="preserve">conſolidatur.</s>
              <s xml:id="echoid-s6871" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s6872" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Ergo</emph>
              ſi ea ratione, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6873" xml:space="preserve">eo tempore, quod ſupra ſcriptum eſt, cæditur materies erit tempeſtiua.</s>
              <s xml:id="echoid-s6874" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6875" xml:space="preserve">Concludit quod uolebat, postquam & </s>
              <s xml:id="echoid-s6876" xml:space="preserve">medicus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6877" xml:space="preserve">Philoſopbus uideri uoluit.</s>
              <s xml:id="echoid-s6878" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s6879" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Caedi</emph>
              autem ita oportet, ut incidatur arboris crasſitudo ad mediam medullam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6880" xml:space="preserve">relinquatur,
                <lb/>
              uti per eam exſicceſcat ſtillando ſuccus.</s>
              <s xml:id="echoid-s6881" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6882" xml:space="preserve">Modum oſtendit materiæ cædendæ, circuncidi ſtipitem monet, uſque ad mediam medullam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6883" xml:space="preserve">relinqui ere-
                <lb/>
              ctam arborem uti ſuccus ex ea præciſione stillet. </s>
              <s xml:id="echoid-s6884" xml:space="preserve">Neuero quis putet ſuccum omnem exhauriendum eſſe, decla
                <lb/>
              rat de quo intelligat.</s>
              <s xml:id="echoid-s6885" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">20</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s6886" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Ita</emph>
              qui ineſt in his inutilis liquor effluens per torulum, non patietur emori in eo ſaniem, nec
                <lb/>
              corrumpi materiæ qualitatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s6887" xml:space="preserve">Tum autem cum ſicca, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6888" xml:space="preserve">ſine ſtillis erit arbor, deijciatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s6889" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s6890" xml:space="preserve">ita erit
                <lb/>
              optima in uſu.</s>
              <s xml:id="echoid-s6891" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6892" xml:space="preserve">Inutili bumore tanquam ſanie, uel pituita exſiccato, uiuida lignorum poteſtas ſine ſuperfluitate relinquitur,
                <lb/>
              ac propterea non eſt putredini obnoxia. </s>
              <s xml:id="echoid-s6893" xml:space="preserve">quando igitur non amplius defluet, tunc deijcienda est arbos, ſed ne
                <lb/>
              hoc etiam ſimilitudine, ac ratione aliqua carere uideatur, probat Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s6894" xml:space="preserve">experimento quodam.</s>
              <s xml:id="echoid-s6895" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s6896" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Hoc</emph>
              autem ita eſſe licet animaduertere etiam de arbuſtis. </s>
              <s xml:id="echoid-s6897" xml:space="preserve">Ea enim cum ſuo quæque tempore ad
                <lb/>
              imum perforata, caſtrantur, profundunt è medullis, quem habent in ſe ſuperantem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6898" xml:space="preserve">uitioſum per fo-
                <lb/>
              ramina liquorem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6899" xml:space="preserve">ita ſicceſcendo recipiunt in ſe diuturnitatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s6900" xml:space="preserve">Qui autem non habent ex arbori-
                <lb/>
              bus exitus humores, intra concreſcentes putreſcunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6901" xml:space="preserve">efficiunt inanes eas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6902" xml:space="preserve">uitioſas: </s>
              <s xml:id="echoid-s6903" xml:space="preserve">Ergo ſi ſtan-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.105-03" xlink:href="note-514.01.105-03a" xml:space="preserve">30</note>
              tes & </s>
              <s xml:id="echoid-s6904" xml:space="preserve">uiuæ ſicceſcendo non ſeneſcunt, ſine dubio, cum eædem ad materiam deijciuntur, cum ea ratio-
                <lb/>
              ne curatæ fuerint, habere poterunt, magnas in ædificijs ad uetuſtatem utilitates.</s>
              <s xml:id="echoid-s6905" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6906" xml:space="preserve">Atque bæc ſatis de cædendi modo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6907" xml:space="preserve">ratione; </s>
              <s xml:id="echoid-s6908" xml:space="preserve">nunc ad uires, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6909" xml:space="preserve">poteſtates arborum tranſit.</s>
              <s xml:id="echoid-s6910" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s6911" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Eae</emph>
              autem inter ſe diſcrepantes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6912" xml:space="preserve">diſsimiles habent uirtutes, uti Robur, Vlmus, Populus, Cu-
                <lb/>
              preſſus, Abies, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6913" xml:space="preserve">cæteræ, quæ maximè in ædificijs ſunt idoneæ, Namque non poteſt id Robur, quod
                <lb/>
              Abies, nec Cupreſſus, quod Vlmus, nec cæteræ eaſdem habent inter ſe naturæ rerum ſimilitates, ſed
                <lb/>
              ſingula genera principiorum proprietatibus comparata, alios alij generis præſtãt in operibus effectus.</s>
              <s xml:id="echoid-s6914" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6915" xml:space="preserve">Diſſimiles arborum naturas eſſe dixit, probauitq́ue ab effectu, quoniam non id poteſt Robur, quod Abies,
                <lb/>
              nec Cupreſſus, quod Vlmus, qui quidem effectus ex natura principiorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6916" xml:space="preserve">permixtione deducitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s6917" xml:space="preserve">Non poſ-
                <lb/>
              ſe autem id arborem unam, quod alia poteſt, probare incipit in ſingulis ex principiorum cuiusque ratione.</s>
              <s xml:id="echoid-s6918" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">40</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s6919" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Et</emph>
              primum Abies aeris habens plurimum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6920" xml:space="preserve">ignis, minimumq́ue humoris, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6921" xml:space="preserve">terreni, leuioribus
                <lb/>
              rerum naturæ poteſtatibus comparata non eſt ponderoſa, Itaque rigore naturali contenta, non cito
                <lb/>
              flectitur ab onere, ſed directa permanet in contignatione, ſed ea, quod habet in ſe plus caloris, pro-
                <lb/>
              creat, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6922" xml:space="preserve">alit termitem, ab eoque uitiatur.</s>
              <s xml:id="echoid-s6923" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6924" xml:space="preserve">Calor ſiccitatem, ſiccitas rigorem inducit, rigor autem inflexibilitatem, unde Abietis poteſtas leuioribus
                <lb/>
              elementis conſtans, leuiorum effectus parit, unde dicit Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s6925" xml:space="preserve">eam uerniculum generare, quo uitiatur.</s>
              <s xml:id="echoid-s6926" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s6927" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Etiamqve</emph>
              ideo celeriter accenditur, quod quæ ineſt in eo corpore raritas, aeris patens acci-
                <lb/>
              pitignem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6928" xml:space="preserve">ita uehementem ex ſe mittit flammam.</s>
              <s xml:id="echoid-s6929" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s6930" xml:space="preserve">Abies quod ab bumo in altum eat, (e cunctis enim amplißima eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6931" xml:space="preserve">fœmina etiam prolixior,) ſuperetq́ue
                <lb/>
              alias arbores dicta est, cauſa eſt, quia rectos habet poros, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6932" xml:space="preserve">pinguem humorem, qui innato calore facile ebul
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.105-05" xlink:href="note-514.01.105-05a" xml:space="preserve">50</note>
              lit. </s>
              <s xml:id="echoid-s6933" xml:space="preserve">Adde quod in montanis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6934" xml:space="preserve">frigidis frequentius oritur, ideoq́ue ab loci uapore, frigiditateq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s6935" xml:space="preserve">adiuuatur,
                <lb/>
              ex euaporantibus enim locis ad radices emittuntur uapores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6936" xml:space="preserve">ex pingui humore intra stipitem frigore con-
                <lb/>
              creto facile aſcendit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6937" xml:space="preserve">quod pulcbrum eſt naturæ opus, ſingulis annis ramuſculos quinos promit, ex quibus
                <lb/>
              qui medius eſt, arboris proceritatem facit, efficitur enim pars media stipitis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6938" xml:space="preserve">amplius reliquis in altitudi-
                <lb/>
              nem fertur, cæteris æque mter ſe concreſcentibus: </s>
              <s xml:id="echoid-s6939" xml:space="preserve">Recentes & </s>
              <s xml:id="echoid-s6940" xml:space="preserve">pullulantes illi ramuſculi in extremitate albam
                <lb/>
              reſinam exudant, quæ tempore cogitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6941" xml:space="preserve">concreſcit, quod ſi cædatur ea parte, qua ramuſculi erumpunt, pe-
                <lb/>
              rit, emoriturq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s6942" xml:space="preserve">arbos tota. </s>
              <s xml:id="echoid-s6943" xml:space="preserve">Cuius rei cauſa eſt raritas, e qua caloris innati uis efflatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6944" xml:space="preserve">cadentibus etiam
                <lb/>
              imbribus putreſcit, ſcinditur autem Abies mirum in modum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6945" xml:space="preserve">accenditur. </s>
              <s xml:id="echoid-s6946" xml:space="preserve">Sed dolabilis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6947" xml:space="preserve">apta ædificijs
                <lb/>
              cernitur, ſi uero adſeruari uelit, aut ſemper in ſicco, & </s>
              <s xml:id="echoid-s6948" xml:space="preserve">libero aere, aut ſemper in aqua iacere debet, nam cum
                <lb/>
              alternis uicibus, modo humenti, modo exſiccato loco ponitur, quàm citisſime putreſcit. </s>
              <s xml:id="echoid-s6949" xml:space="preserve">Areſcente Abie-
                <lb/>
              te ceſſat odor, qui in uireſcente ob reſinam maxime ſentiebatur; </s>
              <s xml:id="echoid-s6950" xml:space="preserve">ſi excauatur, non reddit ſonum, raritas enim
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.105-06" xlink:href="note-514.01.105-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>