Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of Notes

< >
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
< >
page |< < (62) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div215" type="section" level="2" n="54">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s5677" xml:space="preserve">
                <pb o="62" file="514.01.094" n="94" rhead="LIBER"/>
              dem comparet opaco ſciatperſpicuum opaco eſſefaciliorem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5678" xml:space="preserve">ductibiliorem. </s>
              <s xml:id="echoid-s5679" xml:space="preserve">Inter peſpicuos qui ſalemma-
                <lb/>
              gis imitabuntur, erunt intractabiliores. </s>
              <s xml:id="echoid-s5680" xml:space="preserve">Perſpicuitatis autem cauſa est, expurgatæ aqueæ partes a terreni
                <lb/>
              permixtione, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5681" xml:space="preserve">quæ relinquuntur tenues, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5682" xml:space="preserve">aqueo humori perfectiſſime compactæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s5683" xml:space="preserve">Odor est qualitas in
                <lb/>
              lapidibus ſractis, aut ſricatis ad nares pertinens. </s>
              <s xml:id="echoid-s5684" xml:space="preserve">unde lapides, quidure perfricati ſulfureum mittunt odorem,
                <lb/>
              acriores ſunt odore carentibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s5685" xml:space="preserve">cauſa eſtſoliditas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5686" xml:space="preserve">compactio ex calore. </s>
              <s xml:id="echoid-s5687" xml:space="preserve">Pondus eſt uis in lapide inſita ad
                <lb/>
              motum deorſum , unde quigrauitate præpollent leuibus ſunt ſolidiores, poliunturq́ue magis. </s>
              <s xml:id="echoid-s5688" xml:space="preserve">Friabiles au-
                <lb/>
              temmagis ſunt leues. </s>
              <s xml:id="echoid-s5689" xml:space="preserve">Denſitas autem in lapidibus reſona magis, quàm ſurditas iudicatur, ſunt enim lapides
                <lb/>
              quidam quiictireddunt ſonum, quidam uero nihil reſpondent. </s>
              <s xml:id="echoid-s5690" xml:space="preserve">Durities in lapidibus qualitas eſtictibus re-
                <lb/>
              ſistens, quo fitut lapides contumaces, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5691" xml:space="preserve">ſolidos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5692" xml:space="preserve">aduerſus tempestates magis conſtantes habeamus eos,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.094-01" xlink:href="note-514.01.094-01a" xml:space="preserve">10</note>
              quiadfauces fodinæ cum diu iacuerint, maioresglebas aſſeruauerint, ſignum enim firmitatis est, cum lapis
                <lb/>
              tempeſtatibus non imminuitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5693" xml:space="preserve">Illud autem obſeruamus quotidie, ſtatim defoſſos lapides molliores eſſe, quàm
                <lb/>
              qui diu exempti iacuerint. </s>
              <s xml:id="echoid-s5694" xml:space="preserve">Vnde in Anglia penes agrum Dunelmenſem ( Durem hodie uocant ) lapis effodi-
                <lb/>
              tur, quiniſi cædatur ſtatim effoffus, uſque adeo durusfit, ut nulliferro cedat. </s>
              <s xml:id="echoid-s5695" xml:space="preserve">quodſiforte inde rudis alio defe-
                <lb/>
              ratur, neceſſe est ut per hyemem in fluuio mollior fiat . </s>
              <s xml:id="echoid-s5696" xml:space="preserve">humidum enim penetrat, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5697" xml:space="preserve">diſſoluit, unde & </s>
              <s xml:id="echoid-s5698" xml:space="preserve">humi-
                <lb/>
              dæ fodinæ molliores lapides mittunt, quàmſiccæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s5699" xml:space="preserve">Aſperitas in lapidibus quemadmodum in cæteris quoque re-
                <lb/>
              bus est partium inæqualitas. </s>
              <s xml:id="echoid-s5700" xml:space="preserve">Vnde qui lapis cum frangitur, cute minus aſpera cernitur, ſcalpro habilior eſt,
                <lb/>
              ſed inter ſcabros, candidiores qui fuerint, minus obſequuntur . </s>
              <s xml:id="echoid-s5701" xml:space="preserve">Acutæ acies, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5702" xml:space="preserve">terræ diffractorum lapi-
                <lb/>
              dum concretionem indicant. </s>
              <s xml:id="echoid-s5703" xml:space="preserve">Sed nunc aduenas lapidum tranſeundum. </s>
              <s xml:id="echoid-s5704" xml:space="preserve">Similitudine quadam uenæ in lapidi-
                <lb/>
              bus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5705" xml:space="preserve">arboribus dicuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5706" xml:space="preserve">hæ ubi multæ, inconſtantẽ, ubi paucæ, integriorem, ubirectae infidelem, ubite-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.094-02" xlink:href="note-514.01.094-02a" xml:space="preserve">20</note>
              nues moroſum, ubi concolores lapidi uniuerſo æquabilem demonſtrant. </s>
              <s xml:id="echoid-s5707" xml:space="preserve">omnium autem difficillimæ uenæ, quæ
                <lb/>
              glaciem præſertim cæruleam imitantur, putreſcentes, molles, diſcolores, fiſſiles damnum intentant. </s>
              <s xml:id="echoid-s5708" xml:space="preserve">A tempore
                <lb/>
              quoque lapides aliquid ſumunt, nam flante auſtro dolari, flante borea findi facilius poſſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5709" xml:space="preserve">Cæterum expe-
                <lb/>
              riri poſſumus lapides aqua, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5710" xml:space="preserve">igni, nam qui pondus madefacti aqua cumſint, maius acquirunt, humore diſ-
                <lb/>
              ſoluuntur, quiigne fraceſcunt, æstu, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5711" xml:space="preserve">Sole franguntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5712" xml:space="preserve">Crudiſunt qui aqua aſperſiforis tardius ſicceſcunt,
                <lb/>
              ſed ut dixi lapides in ueterum ædificijs probantur, conſulendi quoque ſunt cuiuſque regionis incolæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s5713" xml:space="preserve">Ligu-
                <lb/>
              res, Veneti, Belgæ, Hoſtienſes, Campani, Lucani, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5714" xml:space="preserve">alij, facile enim quiſque de ſuis rationem & </s>
              <s xml:id="echoid-s5715" xml:space="preserve">experi-
                <lb/>
              mentum habet. </s>
              <s xml:id="echoid-s5716" xml:space="preserve">Multa ſumuntur a Plinio lib. </s>
              <s xml:id="echoid-s5717" xml:space="preserve">36. </s>
              <s xml:id="echoid-s5718" xml:space="preserve">Cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s5719" xml:space="preserve">22. </s>
              <s xml:id="echoid-s5720" xml:space="preserve">ex hoc loco, quæ diligenter quærenda relin-
                <lb/>
              quuntur, ut quid latine, quid melius dicipoteſt, agnoſcamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s5721" xml:space="preserve">{ Item præfectura statonienſi. </s>
              <s xml:id="echoid-s5722" xml:space="preserve">} Hermolaus
                <lb/>
              præallegato capite caſtigat plinianam lectionem, in quaeſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5723" xml:space="preserve">inſtratonienſi. </s>
              <s xml:id="echoid-s5724" xml:space="preserve">legit enimſtatonienſi ut Varro.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s5725" xml:space="preserve">ſiueſtatonenſi ut Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s5726" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s5727" xml:space="preserve">inquit Pliniusſecundo libro de inſulis natantibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s5728" xml:space="preserve">Agro inquit ſtatonienſi in uadi-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.094-03" xlink:href="note-514.01.094-03a" xml:space="preserve">30</note>
              monis lacu. </s>
              <s xml:id="echoid-s5729" xml:space="preserve">Strabo in Etruria statoniam haberiſcribit, unde ſtatonenſes ſiue ſtatones, ut Plinius in eo-
                <lb/>
              dem ſitu appellat.</s>
              <s xml:id="echoid-s5730" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div218" type="section" level="2" n="55">
            <head xml:id="echoid-head56" style="it" xml:space="preserve">De generibus ſtructuræ, & earum qualitatibus, modis,
              <lb/>
            locis. # Cap. VIII.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s5731" xml:space="preserve">S Tructurarum genera ſunt hæc: </s>
              <s xml:id="echoid-s5732" xml:space="preserve">reticulatum, quo nunc omnes utuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5733" xml:space="preserve">antiquum, quod
                <lb/>
              incertum dicitur: </s>
              <s xml:id="echoid-s5734" xml:space="preserve">ex his uenuſtius eſt reticulatum: </s>
              <s xml:id="echoid-s5735" xml:space="preserve">ſed ad rimas faciendas ideo paratum,
                <lb/>
              quod in omnes partes diſſoluta habet cubilia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5736" xml:space="preserve">coagmenta: </s>
              <s xml:id="echoid-s5737" xml:space="preserve">incerta uero cæmenta alia
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.094-04" xlink:href="note-514.01.094-04a" xml:space="preserve">40</note>
              ſuper alia ſedentia, inter ſeq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5738" xml:space="preserve">imbricata, non ſpecioſam, ſed ſirmiorem, quàm reticu-
                <lb/>
              lata, præſtant ſtructuram.</s>
              <s xml:id="echoid-s5739" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s5740" xml:space="preserve">Præparatam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5741" xml:space="preserve">ſelectammateriem habuimus, arenam, calcem, lateres, ſaxaq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s5742" xml:space="preserve">. reliquum est ut ſtructuræ
                <lb/>
              modum præcipiamus, magni enim refert quoquæq; </s>
              <s xml:id="echoid-s5743" xml:space="preserve">modo ædificia inſtruantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5744" xml:space="preserve">Deijs igitur quæad ſtructuram
                <lb/>
              pertinent præſenseſt institutio: </s>
              <s xml:id="echoid-s5745" xml:space="preserve">Agiturq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5746" xml:space="preserve">de ſtructuræ generibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5747" xml:space="preserve">qualitatibus, comparanturq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5748" xml:space="preserve">interſege-
                <lb/>
              neraſtructurarum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5749" xml:space="preserve">quæ a quoque genere commoda, uel incommoda proueniant, declaratur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5750" xml:space="preserve">Exemplis
                <lb/>
              demum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5751" xml:space="preserve">rationibus totum negotium abſoluitur cum maxima commendatione lateritiæ ſtructuræ. </s>
              <s xml:id="echoid-s5752" xml:space="preserve">Stru-
                <lb/>
              ctura eſt lapidum in ædificijs calce, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5753" xml:space="preserve">arena apta, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5754" xml:space="preserve">cobærens collocatio. </s>
              <s xml:id="echoid-s5755" xml:space="preserve">In explicandis ſtructuræ generibus
                <lb/>
              duplex ratio traditur a Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s5756" xml:space="preserve">prima est ſuorum, altera Græcorum. </s>
              <s xml:id="echoid-s5757" xml:space="preserve">quodadſuum pertinet genus, in antiquum,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s5758" xml:space="preserve">nouum diuiditur, nouum reticulatum appellatur, antiquum dicitur incertum. </s>
              <s xml:id="echoid-s5759" xml:space="preserve">Reticulatum genus Græcè
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.094-05" xlink:href="note-514.01.094-05a" xml:space="preserve">50</note>
              est dictyotheton, ſtructura enim eius est in ſpeciem retis. </s>
              <s xml:id="echoid-s5760" xml:space="preserve">Incertum eſt ex lapidum figuris diuerſis coagmenta-
                <lb/>
              tum. </s>
              <s xml:id="echoid-s5761" xml:space="preserve">Conueniunt interſe utraque genera hæc, quod ex minutiſsimis ſunt inſtruenda, inſtruimus medias, strui-
                <lb/>
              mus extimas, ſubſtruimus infimas partes. </s>
              <s xml:id="echoid-s5762" xml:space="preserve">utid quoque notumſit, indeſubſtructio fundamentorum, ſtructura
                <lb/>
              frontium, inſtructio eſt partium mediarum. </s>
              <s xml:id="echoid-s5763" xml:space="preserve">ſubſtructio occulta in imo, instructio in medio, ſola ſtructura ap-
                <lb/>
              paret. </s>
              <s xml:id="echoid-s5764" xml:space="preserve">hinc eſt quod Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s5765" xml:space="preserve">omniaſtructurægenera a figura lapidum vel cæmentorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5766" xml:space="preserve">ſitu partium, quæ
                <lb/>
              cernuntur, nominauerit. </s>
              <s xml:id="echoid-s5767" xml:space="preserve">Differunt prædicta genera firmitate, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5768" xml:space="preserve">uenustate. </s>
              <s xml:id="echoid-s5769" xml:space="preserve">nam reticulatum uenuſtius, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5770" xml:space="preserve">
                <lb/>
              debilius, incertum firmius, ſed non eſtſpecioſum: </s>
              <s xml:id="echoid-s5771" xml:space="preserve">ratio est, quodreticulatum diſtinctis, ac diſſolutis cubilibus
                <lb/>
              continenter est ſtructum, ut enim eamſpeciem referat, neceſſario ſine coagmentis eſt factum. </s>
              <s xml:id="echoid-s5772" xml:space="preserve">Incertum uero
                <lb/>
              coagmentatum eſt, nam cæmenta imbricum modo alia ſuper alia ſedentia, ſe ſe mutuo tuentur, nec rimas per-
                <lb/>
              mittunt fieri; </s>
              <s xml:id="echoid-s5773" xml:space="preserve">cubilia enim non habet directa, ſed interciſa ob uariam cæmentorum magnitudinem, collocatio-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.094-06" xlink:href="note-514.01.094-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>