Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[61] FORI DESCRIPTIO.Z. euria.C. Platea ante carceres.D. platea ante ærarium.G. Eaſilica. G D B C
[62] SCIOGRATHI@B
[63] @SILIC AE
[64] ICHNOGRAPHIABASILIC AE
[65] Lateris Laſilicæ orthographia, cuius ſignum A, cum ſigno B præcedentis diagrammatis coniungendum.A
[66] Veſtigium Baſilicæ A. ædisAuguſtæ B. pronaum C.Tribunal D. Baſilicæ pa-ries E, F, G, H. Aedisparies I, K L, M. pa-rastatæ poſt columnas N. I K D 15 @ ped 46 B L M C E H * n n n pedes 60 *@20 * * * pedes cxx * F G
[67] In orthog ra-phia uero columnæ I, paraſta-tæ 20, pedum,2. prima porti-cus contignatio3. ſuperiores paraſtatæ 18. pe-dum 4. trabescantherium ſu-stinentes tectiporticus, quæ eſtinferior teſtudini5. columnæ e-rant Corinthiæ,trabes ex tribustignis bipedali-bus compactæ e-piſtylij loco poſi-tæ 6, pilæ tri-bus pedibus al-tæ, quaternisquoquo uerſuslatæ loco Zophori 7, aliæ tra-bes euerganeæcoronicis loco æ-diſicium præcin-gentes 8, pa-ries porticus circa baſilicam 9,pluteum primæporticus conti-gnationis 10.Lumina, o, tectaconſpiciuntur. 1 0 1 10 0 8 7 6 1 4 2 5 3
[68] HARMONICVM.dieſisdieſisditonus.
[69] CHROMATICVM.bemiton.bemiton.trihemit.
[70] DIATONICVM.hemiton.tonustonus.
[71] EXEMPLVM MONOCHORDI.VniſonumTonusSemitoniumDitonusSemiditonusTuo no
[72] Harmoni cum 92 1 {1/4} 1 {1/23} 1 {1/45} 69 15 8 216 345 360 368
[73] chrona molle 70 1 {I/15} 1 {r/14} 1 {I/27} 42 18 10 210 252 270 280
[74] Chromat non languid. 22 1 {r/6} 1 {I/11} 1 {I/21} II 7 4 66 77 84 88
[75] Diatonic nolle 21 1 {r/7} 1 {I/9} 1 {r/20} 9 8 4 63 72 80 84
[76] Molle inten tum 56 1 {I/8} 1 {I/7} 1 {I/27} 21 27 8 168 189 216 224
[77] Aquale 3 1 {I/9} 1 {I/10} 1 {I/11} 1 1 1 9 10 11 12
[78] Sintonu 24 1 {I/9} 1 {I/8} 1 {I/15} 8 10 6 72 80 90 96
[79] Diatonihem 64 {I/8} 1 {r/8} 24 27 13 192 216 243 286
[80] Hæc iam nota ſunt ex prædictis, & ex ſequenti figuratione.DiateſſaronquartaſeſquitertiaDiapentequintaſeſquialtera.Semitonium cum diapente.Sexta minorTonus cum diapenteSexta maior.Semiditonus cum diapenteSeptima minor.Diapaſonoctauadiſdiapaſon.diapaſon con diapentediapaſondiapentediateſſaron 18 16 12 8 6
[81] Diateſſ. Diapente Diat. Diat. Diat.meseSumma regio diatonimedia regio chrom.Ima regio bannonproslamua nomenos Lycanosmeſonparanete ſymemenõparanete di ezeugmenõparanete hyperboleõparameſe parhypate hypateon parhypate meſon Trite ſynne menonTrite dieze ugmenonTrite hy-perboleonHypate meſon. Meſenete ſynne-menon parameſenete diezeu gmenon nete hyper-boleon.
[Figure 82]
[Figure 83]
[Figure 84]
[Figure 85]
[Figure 86]
[87] @ESTIGIVM THEATRI GRAECORVM.P D E B R
[88] I. Laconicum.H. Tepidarium.K. Frigidarium.L. Labrum.I. Fistulæ vaporarie. L K h I
[89] a. Frigidarium.b. Tepidarium.C. caldarium.e. Laconicum.d. clypeus æneus.f. Tepidarium.g. frigidarium.i. fistulæ uaporariæ d g f e a b c
[90] VESTIGIVM PALAESTRAE.A. Ephœbeum.B. coriceum.C. conis̃terium.D. frigida lauatio.E. elæotheſium.F. frigidarium.G. propignæus.H. concamerata ſudatio.I. Laconicum.K. calda la-uatio.#L. porticus exterior.M. duplex porticus ad ſeptentrionem.N. porticus ubi athletæ exercebantur xyſtos dicta.O. platanones.P. hypethræ ambulationes, ubi æstate exercebantur athletæ.Q. ſtadium, in quo ſpectabantur athletæ.†. oriens.O. Auſter.P. occidens.♐. Septentrio.I. I. I. I. stationes. reliqua ſunt exedræ, & ſcholæ. cum periſtylijs. O N P L D C B A E F G H K M O
< >
page |< < (178) of 412 > >|
210178LIBER ratum, & equale diatonicum nominatur. Quartus color hoc genus deſignat, incipiens a ſeſquidecima quinta,
inde ſeſquioctauam colorando, in ſeſquinonã terminatur.
is color eſt conſtans, & firmus, maſculum habitum,
&
uirilem format, & ideo ſintonus nominatur. Quintus demum quia tonis abundat, diatonus nominatur
duobus tonis, &
dieſi tetrachordum ſuum conficiens. & hoc robuſtius, & firmius cæteris habetur. Hactenus
cuiusq́;
generis colores collegimus iuxta componentium intentione, & in omni colore tetrachordi forma dia-
teſſaron concentum amplectitur, id est quartam duobus tonis, &
dieſi constantẽ, & hoc illud est, quod Vitru
uius dixit.
Ita in tribus generibus tetrachorda ex duobus tonis, & hemitonio ſunt peræquata.
SED ipſa cum ſeparatim uniuſcuiuſque generis ſinibus conſiderantur, diſsimilem habent interual-
lorum deſignationem.
Summa tetrachordorum in ſingulis generibus peræquatur. omnia enim tetrachorda cuiuſque generis dia-
1110 teſſaron concludunt, ſed ſeorſum conſiderata, id eſt ſecundum cuiuſque generis proprios colores, &
fines in-
teruallornm diſſimilem habent deſignationem, alijs enim interuallis chromaticum, alijs diatonicum, alijs har-
monia ad diateſſaron ſcandit, &
colores quoque diuerſi, diuerſitate interuallorum tetrachorda deſignant.
Quare cum hoc ita ſit concludit Vitruuius.
Igitvr interualla tonorum, & hemitoniorum, & tetrachordorum in uoce diuiſit natura, finiuitq́;
terminationes eorum menſuris, interuallorum quantitate, modisq́; certis diſtantibus conſtituit qua-
litates;
quibus etiam artiſices, qui organa fabricant, ex natura conſtitutis utendo comparant ad con-
centus conuenientes eorum perfectiones.
Ars naturam obſeruando concentus inuenit: natura enim interualla tonorum, & hemitoniorum & tetra-
2220 chordorum diuiſit, finiuitq́;
terminationes eorum menſuris, non quia natura ipſaſciat diuidere, & ſinire, ſed
quia natura comparatum eſt, ut non prius tonus, aut hemitonium, aut aliud interuallum reſpondeat, quàm ad
certum gradum peruenerit uox humana, a qua artifices accepere organorum ſuorum temperamenta, dedit
igitur natura uim toni, &
hemitonij, & alterius interualli conſtituendi, ſed ars inuenit qua proportione ſin-
gula constent.
Natura ſecundum affectus ſponte homines, uocesq́; monet, ſed ars ratione, & uia collegit
quantitatem, &
qualitatem ſonituum, & generum permixtionem, colorumq́; & figurarum diuiſionem, idea-
rum inuentionem, formarum applicationem, ac primum de ſonituum numero muſici diſſeruere.
Vnde Vi-
tru.
dicit,
Sonitvs, qui Græce phtongi dicuntur, in unoquoque genere ſunt decem, & octo, e quibus octo
ſunt in tribus generibus perpetui, &
ſtantes, reliqui decem cum communiter modulantur, ſunt
uagantes.
3330
Certum eſt conſtitutionem, ordinationemq́; muſicam ſonitibus conſtare. Sonitus eſt caſus, aut qualitas indi-
uidu a uocis, cuius quantitas, aut magnitudo certa est, &
præfinita, & principium modulationis, in quod tan
quam elementum concentus omnis diſſoluitur, ex ſonitibus extremi alij ſunt, alij uero medij in ordinationi-
bus, &
ſcalis; extremorum quidam grauiſſimi ſunt, ſub quibus nullus eſt ſonus; alij acutiſſimi ſupra quos non
eſt aſcenſus in perfectis ordinationibus.
medij & graues & acuti inxta comparationes diuerſas eſſe ſolent;
graues, ſi altioribus, acuti ſi grauioribus comparentur, quemadmodum inter naturæ elementa grauißima eſt
terra, leuiſſimus ignis, aqua &
aer graues, & leues, nam aqua terræ collata leuis, aeri comparata grauis di-
citur, item &
aer igni grauis, aquæ leuis eſſe uidetur. unde ex elementorum comparatione tetrachordi ſonitus
quatuor inuenti ſunt.
Acuti ſonitus celerioribus, & crebrioribus; graues uero tardioribus, & rarioribus
motionibus fiunt, ut experientibus eſt manifestum.
Quæ enim magis intenditur chorda, celerius mouetur; quæ
4440 remißior eſt, tardius.
ſimiliter quæ magis intenditur chorda, crebriores ictus, quàm quæ remittitur, habere
dignoſcitur.
Quanquam uero unica motio uidetur, non eſt tamen credendum ſingulari motu chordam moue-
ri, ſed pluribus;
quæ ſingularis, & unica motio ob crebritatem apparet, quemadmodum continuus igneus i i-
detur orbis, quando magna celeritate uirga a capite accenſa circumuoluitur.
Est tamen quod ſcias acutum,
&
graue translatione quadam de auditu afferri. nam primo in magnitudinibus inueniuntur. nam acutum in
tactione dicitur id, quod celeriter agit, unde gladius acutus, quod cito pungit, &
ſecat. Hebes autem qui tar-
de agit, neque tam ſecat, aut pungit quàm premit, aut impellit.
ut piſtillum: Nam ſi quid ad pungendum aptũ
facere uolumus, id acuimus:
quod uero ad impellendum, obtuſum ſacimus. Ita ergo in ſonitibus, acutos eos di-
cimus, qui celeriter ad ſenſum pertinent, nec cito deſinunt, ut fides magis intentæ, quales ſunt netarum fides,
quæ ijs, quæ minus intentæ ſunt, cuiuſmodi ſunt hypatæ, acutiores ſonitus edunt.
Nete enim plus reliquis in
5550 pulſu, celeriter feriens aerem propter intentionem, acutißimum edit ſonum.
Sednos ad rem. Quindecim
ſonitus, hos uoces noſtri appellant, Græcipthongos:
quemadmodum cum dicimus, quatuor uoces, aut quinque,
aut ſex ſæpius capiendas, accipere, &
dare uocem, intonare uocem, & huiuſmodi. Quindecim ergo ſonitus
in perfecta ordinatione, &
ſcala inueniuntur, nanquam plures quoque ſint, quemadmodum in conſtitueuda
manu dignoſcimus, in qua uiginti, &
amplius uoces collocantur, & Vitr. ipſe decem, & octo ſonitus facit,
ſed qua ratione id ſiat, postea dicam.
Cæperunt antiqui minori uocum, uel ſonituum numero organa compo-
nere, inde addendo, &
progrediendo ad quindecim peruenere. primum ergo tetrachordum fecere, id eſt or-
ganum quatuor chordis constans;
primam chordam, quæimum locum, & grauem ſonum reddit, a rei natu-
ra bypaten, idest primam uocauere;
proximam huic parhypaten, hoc eſt primæ proximam nominarunt; po-
stremam neten, ideſt ultimam, &
tertiam paraneten, ideſt penultimam appellarunt. Ecce quàm commode a
6660

Text layer

  • Dictionary

Text normalization

  • Original
  • Regularized
  • Normalized

Search


  • Exact
  • All forms
  • Fulltext index
  • Morphological index