4311PRIMVS.
Mvsicen autem ſciat oportet, uti canonicam rationem, &
Mathematicam notam habeat, præ-
rerea Baliſtarum, catapultarum, ſcorpionum temperaturas poſsit rectè facere, in capitulis enim dex-
tra, ac ſiniſtra ſunt foramina, homotona, per quæ tenduntur ſucculis, & uectibus è neruo torti fu-
nes, qui non præcluduntur, nec præligantur, niſi tinnitus ad artificis aures certos, & æ quales fecerint.
bracchia enim quæ in eas tenſiones includuntur, cum extenduntur æqualiter, & pariter utraque pla-
gam emittere debent. Quod ſi non homotona fuerint, impedient rectam telorum miſsionem.
Item in Theatris uaſa ærea quæ in cellis ſub gradibus mathematica ratione collocantur, & ſonituũ di-
ſcrimina; quæ græcè ὴχ{εῖ}α uocant ad ſymphonias muſicas, ſiue concentus componuntur diuiſa in cir-
cinatione diateſſaron, & diapente, & diapaſon, uti uox ſcenici ſonitus conueniens in diſpoſitionibus
1110 facta cum offenderit aucta cum incremento clarior, & ſuauior ad ſpectatorum perueniat aures. Hy-
draulicas quoque machinas, & cætera, quæ ſunt ſimilia his organis, ſine muſicis rationibus effice-
re nemo poterit.
rerea Baliſtarum, catapultarum, ſcorpionum temperaturas poſsit rectè facere, in capitulis enim dex-
tra, ac ſiniſtra ſunt foramina, homotona, per quæ tenduntur ſucculis, & uectibus è neruo torti fu-
nes, qui non præcluduntur, nec præligantur, niſi tinnitus ad artificis aures certos, & æ quales fecerint.
bracchia enim quæ in eas tenſiones includuntur, cum extenduntur æqualiter, & pariter utraque pla-
gam emittere debent. Quod ſi non homotona fuerint, impedient rectam telorum miſsionem.
Item in Theatris uaſa ærea quæ in cellis ſub gradibus mathematica ratione collocantur, & ſonituũ di-
ſcrimina; quæ græcè ὴχ{εῖ}α uocant ad ſymphonias muſicas, ſiue concentus componuntur diuiſa in cir-
cinatione diateſſaron, & diapente, & diapaſon, uti uox ſcenici ſonitus conueniens in diſpoſitionibus
1110 facta cum offenderit aucta cum incremento clarior, & ſuauior ad ſpectatorum perueniat aures. Hy-
draulicas quoque machinas, & cætera, quæ ſunt ſimilia his organis, ſine muſicis rationibus effice-
re nemo poterit.
Hoc loco utilem eſſe Architecto Muſicen oſtendit Vitr.
tam praxin.
quam ſpeculationem comprebendens:
quod duobus illis uerbis innuit, { Canonicam, & Mathematicam. } canonica enim ad aures pertinet: quem-
admodum opticè ad oculos, ſumitur autem à Muſicis tanquam fundamentum artis, eaq́; ipſa eſt, quœ altitu-
dines, & longitudines uocum metitur, commenſus autem durationis, & temporis Græcè rithmus, latinè nu-
merus appellatur, altitudinis uerò & interualli menſura melos, ſiuè cantus dicitur, habet autem canonica
alteram partem; quæ metrica nominatur: eſt enim ars componendorum carminum, qui prædictarum menſu-
rarum effectus ſunt in ſyllabis, & in dictionibus: ars iucunda ualdè, & humanæ naturæ ſocia, ( canonica, ſiue
2220 regularis dicitur, ut inquit Boetius ) quoniam non omne iudicium ſenſibus concedendum est, quoniam fal-
luntur, & leui offenſione ſœpius immutantur, licet prius occaſionem a ſenſibus deſumamus, ideò fit, ut uis
& perfectio notitiæ in ratione collocetur: quœ cum certis regulis, quaſi prœſcriptis obfirmata fuerit, nos er-
rare amplius non permittit. ideò canonica, & regulata dicitur. Mathematica uero est, quæ nulla ratione
ſenſuum habita indicij facultatem ſpeculationi concedit, propoſitamq; rationem harmoniæ modulationis, &
generum, permixtionisq́; inueſtigat. atque altius ſuſpicendo cœlorum concentum, atque animœ ſymphoniam
ſpeculatur: ſed nos hæc omnia libro quinto dilucidius explicabimus.
quod duobus illis uerbis innuit, { Canonicam, & Mathematicam. } canonica enim ad aures pertinet: quem-
admodum opticè ad oculos, ſumitur autem à Muſicis tanquam fundamentum artis, eaq́; ipſa eſt, quœ altitu-
dines, & longitudines uocum metitur, commenſus autem durationis, & temporis Græcè rithmus, latinè nu-
merus appellatur, altitudinis uerò & interualli menſura melos, ſiuè cantus dicitur, habet autem canonica
alteram partem; quæ metrica nominatur: eſt enim ars componendorum carminum, qui prædictarum menſu-
rarum effectus ſunt in ſyllabis, & in dictionibus: ars iucunda ualdè, & humanæ naturæ ſocia, ( canonica, ſiue
2220 regularis dicitur, ut inquit Boetius ) quoniam non omne iudicium ſenſibus concedendum est, quoniam fal-
luntur, & leui offenſione ſœpius immutantur, licet prius occaſionem a ſenſibus deſumamus, ideò fit, ut uis
& perfectio notitiæ in ratione collocetur: quœ cum certis regulis, quaſi prœſcriptis obfirmata fuerit, nos er-
rare amplius non permittit. ideò canonica, & regulata dicitur. Mathematica uero est, quæ nulla ratione
ſenſuum habita indicij facultatem ſpeculationi concedit, propoſitamq; rationem harmoniæ modulationis, &
generum, permixtionisq́; inueſtigat. atque altius ſuſpicendo cœlorum concentum, atque animœ ſymphoniam
ſpeculatur: ſed nos hæc omnia libro quinto dilucidius explicabimus.
Alius item muſicæ uſus in quarundam machinarum contentionibus &
temperaturis, de quibus libro:
de-
cimo cap. decimo octauo. nec opus initio omnia afferre; quæ ſuis locis diligentius, & utilius explicabun-
3330 tur, ſatis eſt illud eandem haberi rationem, & comparationem inter ſonos, quœ habetur inter ſpatia. cum igi-
tur utrumque machinæ brachium œquali longitudine menſura, est, funis quoque, quæ contenditur œqualis
erit, utriuſque etiam partis ſonus œqualis: quare & contentio, & temperatura œqualiter tela mittet. hinc
eſt illud, quod dicit Vitr. loco ſupracitato. { Deinde anſæ rudentum inducuntur per foramina capitulorum, &
in alteram partem traijciuntur, deinde in ſucculas conijciuntur, inuoluunturque uectibus, uti per eas extenti
rudentes cum manibus ſunt tacti, æqualem in utroque ſontius habent reſponſum. tunc autem cuneis ad forami-
na concluduntur, ut non poſſint ſe remittere, ita traiecti in alteram partem eadem ratione uectib. per ſuc-
culas extenduntur, donec œqualiter ſonent } homotona hoc loco dixit, ita cuneorum concluſio nibus ad ſoni
tum muſicis auditionibus catapultœ temperantur, nos ſuccularum, uectium, aliorumq́ inſtrumentorum de-
ſcriptiones, & rationes decimo libro explicabimus.
4440cimo cap. decimo octauo. nec opus initio omnia afferre; quæ ſuis locis diligentius, & utilius explicabun-
3330 tur, ſatis eſt illud eandem haberi rationem, & comparationem inter ſonos, quœ habetur inter ſpatia. cum igi-
tur utrumque machinæ brachium œquali longitudine menſura, est, funis quoque, quæ contenditur œqualis
erit, utriuſque etiam partis ſonus œqualis: quare & contentio, & temperatura œqualiter tela mittet. hinc
eſt illud, quod dicit Vitr. loco ſupracitato. { Deinde anſæ rudentum inducuntur per foramina capitulorum, &
in alteram partem traijciuntur, deinde in ſucculas conijciuntur, inuoluunturque uectibus, uti per eas extenti
rudentes cum manibus ſunt tacti, æqualem in utroque ſontius habent reſponſum. tunc autem cuneis ad forami-
na concluduntur, ut non poſſint ſe remittere, ita traiecti in alteram partem eadem ratione uectib. per ſuc-
culas extenduntur, donec œqualiter ſonent } homotona hoc loco dixit, ita cuneorum concluſio nibus ad ſoni
tum muſicis auditionibus catapultœ temperantur, nos ſuccularum, uectium, aliorumq́ inſtrumentorum de-
ſcriptiones, & rationes decimo libro explicabimus.
Maximus quoque hoc loco Muſicæ uſus eſt in his uaſis conficiendis, ponebantur enim in circuitione Thea-
tri ſub cellis ordine quodam, & muſicis rationibus, quas Mathematicas Vitru. uocat conuenientia inter ſe,
unde & claritas uocis, & concentus efficiebatur: quorum artificium libro quinto cap. proprio expeditur,
ibi etiam copiosè de ſymphonijs, & de generibus modulationum tractatur.
tri ſub cellis ordine quodam, & muſicis rationibus, quas Mathematicas Vitru. uocat conuenientia inter ſe,
unde & claritas uocis, & concentus efficiebatur: quorum artificium libro quinto cap. proprio expeditur,
ibi etiam copiosè de ſymphonijs, & de generibus modulationum tractatur.
Hydravlicas quoque Machinas, &
cætera, quæ ſunt ſimilia his organis ſine muſicis rationibus
efficere nemo poterit.
efficere nemo poterit.
De machina hydraulica lib.
decimo fuſius tractatur tertio decimo capite.
erat enim machina:
quæ aquæ agi-
tatione, & ſpiritus impulſione fiſtulas ſonum edere cogebat: horologiorum quoque machinæ quædam, & hau-
riendœ aquœ hydraulicœ, uocantur; quod & nono, & decimo libro erit manifeſtum, ubi diligenter om-
nia deſcribemus.
5550tatione, & ſpiritus impulſione fiſtulas ſonum edere cogebat: horologiorum quoque machinæ quædam, & hau-
riendœ aquœ hydraulicœ, uocantur; quod & nono, & decimo libro erit manifeſtum, ubi diligenter om-
nia deſcribemus.
Disciplinam uerò medicinæ nouiſſe oportet propter inclinationes cœli quas græci dicunt
γλίματα, & aeres locorum, qui ſunt ſalubres, aut peſtilentes, aquarumq; uſus, ſine enim his rationib.
nulla ſalubris habitatio fieri poteſt.
γλίματα, & aeres locorum, qui ſunt ſalubres, aut peſtilentes, aquarumq; uſus, ſine enim his rationib.
nulla ſalubris habitatio fieri poteſt.
Cœli inclinationes, a Grecis κλίματα dicuntur, ſunt autem cœli ſpatia inter duos œquidistantes circulos ex
temporis, & horarum interuallis deſumptos, de quibus etiam nono libro ſatis apertè dicitur, ſexto item cap.
primo. Medicina verò opus eſt Architecto, cuius non ignorans fuit Vitr. nam & de locorum ſalubritate in
primo, & de regionum proprietatibus in ſexto, & de aquarum qualitatibus in octauo, & de naturis herba-
rum, & animalium paſſim tractat: quemadmodum legentibus inoteſcet. Eſt autem medicina ſcientia rerum ſa=
lubrium, inſalubrium, & neutrorum Galeno teſte in contemplatricem, & practicem diſtincta, cum altera
ſcientiam oſtẽdat demonſtrando res naturales, non naturales, præter naturales, morbos, cauſas, accidentia, &
6660
temporis, & horarum interuallis deſumptos, de quibus etiam nono libro ſatis apertè dicitur, ſexto item cap.
primo. Medicina verò opus eſt Architecto, cuius non ignorans fuit Vitr. nam & de locorum ſalubritate in
primo, & de regionum proprietatibus in ſexto, & de aquarum qualitatibus in octauo, & de naturis herba-
rum, & animalium paſſim tractat: quemadmodum legentibus inoteſcet. Eſt autem medicina ſcientia rerum ſa=
lubrium, inſalubrium, & neutrorum Galeno teſte in contemplatricem, & practicem diſtincta, cum altera
ſcientiam oſtẽdat demonſtrando res naturales, non naturales, præter naturales, morbos, cauſas, accidentia, &
6660