4715PRIMVS.
paſſon, diapaſon cum diateſſaron, &
diapente diapaſſon.
Ratio horum nominum ſuo loco explicabitur Muſi
ci Arithmeticis nominibus uti noluerunt: Sed duplœ loco diapaſon, ſeſquialterœ diapente, ſeſquitertiœ dia-
teſſaron uti uoluerunt. cauſa ſuo loco reddetur. neceſſe uerò est, ( modo iucundiſſimè ad aures pertinere de-
beant ſoni, & uoces:) ut inter grauem, & acutum ſonum proportio cadat: ſimile quid in stellarum conſen-
ſu ineſſe opus eſt, ut earum in terris uirtus efficacior ſit. Regulæ igitur Arithmetici efficiunt Muſicam, &
Aſtrologiam inter ſe conuenire: quoniam proportio & comparatio communis eſt omnibus rebus: quœ ſub men
ſuram, numerum, & pondus collocantur. Sed Geometricæ regulœ, quœ ad Opticen transferuntur, & ad ea
quœin cœlo uidentur, ab Aſtronomis ſumuntur, quatenus ij rationem reddunt radiorum, & aſpectuum, &
interuallorum. hinc eſt quòd Aſtrologia non ſolum cum ipſa Muſica, ſed etiam cum Geometria commumonem
1110 babeat. quatenus Optice ab ipſa Geometria lineam ſumit, quæ radius efficitur; cum uiſus additur: quœ igitur
dicta ſunt, his infraſcriptis deſcrim inibus innoteſcunt.
ci Arithmeticis nominibus uti noluerunt: Sed duplœ loco diapaſon, ſeſquialterœ diapente, ſeſquitertiœ dia-
teſſaron uti uoluerunt. cauſa ſuo loco reddetur. neceſſe uerò est, ( modo iucundiſſimè ad aures pertinere de-
beant ſoni, & uoces:) ut inter grauem, & acutum ſonum proportio cadat: ſimile quid in stellarum conſen-
ſu ineſſe opus eſt, ut earum in terris uirtus efficacior ſit. Regulæ igitur Arithmetici efficiunt Muſicam, &
Aſtrologiam inter ſe conuenire: quoniam proportio & comparatio communis eſt omnibus rebus: quœ ſub men
ſuram, numerum, & pondus collocantur. Sed Geometricæ regulœ, quœ ad Opticen transferuntur, & ad ea
quœin cœlo uidentur, ab Aſtronomis ſumuntur, quatenus ij rationem reddunt radiorum, & aſpectuum, &
interuallorum. hinc eſt quòd Aſtrologia non ſolum cum ipſa Muſica, ſed etiam cum Geometria commumonem
1110 babeat. quatenus Optice ab ipſa Geometria lineam ſumit, quæ radius efficitur; cum uiſus additur: quœ igitur
dicta ſunt, his infraſcriptis deſcrim inibus innoteſcunt.
Ergo ſatis abundè uidetur feciſſe, qui ex ſingulis doctrinis partes, &
rationes earum mediocriter
habet notas eas, quæ neceſſariæ ſunt ad Architecturam, uti ſi quid de his rebus, & artibus iudicare,
& probare opus fuerit, ne deſiciatur.
habet notas eas, quæ neceſſariæ ſunt ad Architecturam, uti ſi quid de his rebus, & artibus iudicare,
& probare opus fuerit, ne deſiciatur.
Huiuſmodi terminus, &
modus eſt in perdiſcendis tot ſcientijs, &
diſciplinis:
ſed quoniã ſupra dictum eſt{non
enim debet, nec potes̄t eſſe Architectus Grammaticus, ut Aristarchus } & reliqua, ideò hic declarat illud,
non debet, inquiens.
enim debet, nec potes̄t eſſe Architectus Grammaticus, ut Aristarchus } & reliqua, ideò hic declarat illud,
non debet, inquiens.
Qvibvs autem natura tantum tribuit ſolertiæ, acuminis, memoriæ, ut poſsint Geometriam,
Aſtrologiam, Muſicen, cæterasq́; diſciplinas penitus habere notas: prætereunt officia Architccto-
2220 rum, & efficiuntur Mathematici: itaque faciliter contra eas diſciplinas diſputare poſſunt, quod pluri-
bus telis diſciplinarum ſunt armati. hi autem inueniuntur raro.
Aſtrologiam, Muſicen, cæterasq́; diſciplinas penitus habere notas: prætereunt officia Architccto-
2220 rum, & efficiuntur Mathematici: itaque faciliter contra eas diſciplinas diſputare poſſunt, quod pluri-
bus telis diſciplinarum ſunt armati. hi autem inueniuntur raro.
Licet Architectus diuino quodam munere perfectè diſciplinas conſequi poſſet, non eſſet tamen Architectus
uocandus ob eam perfectionem: nam ſic eruditus extra terminos Architecturæ egrederetur, & non quatenus
Architectus eas calleret, ac propterea ualidior Vitr. ratio fit contra Pythium Atchitectum: quoniam pri-
mum ostenſum eſt ab experientia illius opinionem infirmam eſſe: postea ratione id fieri non poſſe comprobatum
eſt, ac demum etiam ſi fieri poſſet, non eſſet conueniens. ſimilibus his argumentis Plato, Ariſtoteles, &
Galenus uti ſolent, cum illi de oratoris munere, hic de iudicis officio loquitur. igitur hoc loco dicam rem ma-
ximè animaduertendam: ſi quis igitur ſciret, quibus terminis quœq; ars, uel ſcientia clauderetur, ſtatimq́ue
noſceret, ſi quis extra eos exiret, proculdubio tot, & tam pulchras res inueniret, ut admirationi omnibus
3330 eſſet: nam qui rerum proprietates habet, & diſcrimina earum tenet, facile & communiones, & ſimilitudi-
nes habere potest. Sed rarior es admodum ſunt huiuſmodi homines. Prætereaſæpe incidit diſputatio de prin-
cipijs alicuius ſcientiœ ſœpe de ijs, quæ ſub illis principijs continentur, nullus artifex de principijs ſuis diſputat
contra ea negantes, modo in ſua ſcientia permaneat: nam cum principijs nihil ſit prius, quomodo concludere
de principijs aliquid potest; cum concluſio ex antecedentibus proficiſcatur? quod ſi diſputare uellet, extra ter-
minos, & limites ſuœartis egredieum eſſet neceſſe, communioremq́; ſcientiam, & ampliorem aſciſceret,
qua probare poſſet ea, quœ de principijs. hinc Vitruuius dicit.
uocandus ob eam perfectionem: nam ſic eruditus extra terminos Architecturæ egrederetur, & non quatenus
Architectus eas calleret, ac propterea ualidior Vitr. ratio fit contra Pythium Atchitectum: quoniam pri-
mum ostenſum eſt ab experientia illius opinionem infirmam eſſe: postea ratione id fieri non poſſe comprobatum
eſt, ac demum etiam ſi fieri poſſet, non eſſet conueniens. ſimilibus his argumentis Plato, Ariſtoteles, &
Galenus uti ſolent, cum illi de oratoris munere, hic de iudicis officio loquitur. igitur hoc loco dicam rem ma-
ximè animaduertendam: ſi quis igitur ſciret, quibus terminis quœq; ars, uel ſcientia clauderetur, ſtatimq́ue
noſceret, ſi quis extra eos exiret, proculdubio tot, & tam pulchras res inueniret, ut admirationi omnibus
3330 eſſet: nam qui rerum proprietates habet, & diſcrimina earum tenet, facile & communiones, & ſimilitudi-
nes habere potest. Sed rarior es admodum ſunt huiuſmodi homines. Prætereaſæpe incidit diſputatio de prin-
cipijs alicuius ſcientiœ ſœpe de ijs, quæ ſub illis principijs continentur, nullus artifex de principijs ſuis diſputat
contra ea negantes, modo in ſua ſcientia permaneat: nam cum principijs nihil ſit prius, quomodo concludere
de principijs aliquid potest; cum concluſio ex antecedentibus proficiſcatur? quod ſi diſputare uellet, extra ter-
minos, & limites ſuœartis egredieum eſſet neceſſe, communioremq́; ſcientiam, & ampliorem aſciſceret,
qua probare poſſet ea, quœ de principijs. hinc Vitruuius dicit.
Itaqve faciliter contra eas diſciplinas diſputare poſſunt, quod pluribus telis diſciplinarum ſunt
armati. hi autem inueniuntur raro, ut aliquando fuerunt Ariſtarchus Samius philoſophus, & Archi-
ta Tarentinus, Philolausq́; Apollonius Pergameus, Erathoſthenes Cyreneus, Archimedes, & Sco-
4440 pinas ab Syracuſiis, qui multas res organicas, & Geometricas, numero, naturalibusq́; rationibus in-
uentas; atque explicatas poſteris reliquerunt.
armati. hi autem inueniuntur raro, ut aliquando fuerunt Ariſtarchus Samius philoſophus, & Archi-
ta Tarentinus, Philolausq́; Apollonius Pergameus, Erathoſthenes Cyreneus, Archimedes, & Sco-
4440 pinas ab Syracuſiis, qui multas res organicas, & Geometricas, numero, naturalibusq́; rationibus in-
uentas; atque explicatas poſteris reliquerunt.
De his omnibus Plinius, &
alij, alibiq́;
etiam Vitr.
cui:
magis credendum eſt:
cœterum animaduertenda
eſt ſequens argumentatio.
eſt ſequens argumentatio.
Cvm ergo talia ingenia naturali ſolertia non paſsim cunctis gentibus, ſed paucis uiris habere con
cedatur, officium uerò Architecti omnibus eruditionibus debeat eſſe exercitatum, & ratio propter
amplitudinem rei permittat, non iuxta neceſsitates ſummas, ſed etiam mediocres ſcientias habere di-
ſciplinarum: Peto Cæſar & a te, & ab alijs, qui mea uolumina ſunt lecturi, ut ſi quid parum ad Artis
Grammaticę regulam fuerit explicatum, ignoſcatur. Namq; non uti ſummus Philoſophus nec Rhetor
diſertus, nec Grammaticus ſummis rationibus artis exercitatus, ſed ut Architectus his literis imbutus
hæc niſus ſum ſcribere.
5550cedatur, officium uerò Architecti omnibus eruditionibus debeat eſſe exercitatum, & ratio propter
amplitudinem rei permittat, non iuxta neceſsitates ſummas, ſed etiam mediocres ſcientias habere di-
ſciplinarum: Peto Cæſar & a te, & ab alijs, qui mea uolumina ſunt lecturi, ut ſi quid parum ad Artis
Grammaticę regulam fuerit explicatum, ignoſcatur. Namq; non uti ſummus Philoſophus nec Rhetor
diſertus, nec Grammaticus ſummis rationibus artis exercitatus, ſed ut Architectus his literis imbutus
hæc niſus ſum ſcribere.
Maximx circunductione, &
plena oratione concludit Vitr.
quod ut intelligatur, ſciendum est, cum quis
ampla oratione uti uelit, ad circunductionem ſe uertit: eſt enim circunductio quœdam orationis forma, qua
diu ſuſpenſus legentis, uel audientis animus tenetur, priuſquàm ad finem perueniatur: cum igitur alius ſenſus
requiritur, utiſolemus huiuſmodi particulis, cum, quanꝗ̃, non ſolum, & alijs ſimilibus, ex his pluribus uti-
tur Vitr. in hac circunductione, donec ad finem perueniat, colligatq́; ibi. Peto Cœſar abs te, & ab his, & re-
liqua. Plena autem, & referta oratio est argumentis, & rationibus: nam a rerum natura argumentatur
cum dicit. Sed paucis uiris habere concedatur. Et ab officio Architecti, cum dicit, {officium uerò Archi-
tecti omnibus eruditionibus } inde ab rebus ipſis, cum dicit { & ratio propter amplitudmem rei permit-
tat} ac tandem ſenſum colligit { Peto Cæſar abſte,} ſimili orationis forma utitur Ariſtoteles primo Rheto-
ricorum, & eſt pulcherrima referta, & plena & magnitudini orationis maximè accommodata. Ignoſcent-
6660
ampla oratione uti uelit, ad circunductionem ſe uertit: eſt enim circunductio quœdam orationis forma, qua
diu ſuſpenſus legentis, uel audientis animus tenetur, priuſquàm ad finem perueniatur: cum igitur alius ſenſus
requiritur, utiſolemus huiuſmodi particulis, cum, quanꝗ̃, non ſolum, & alijs ſimilibus, ex his pluribus uti-
tur Vitr. in hac circunductione, donec ad finem perueniat, colligatq́; ibi. Peto Cœſar abs te, & ab his, & re-
liqua. Plena autem, & referta oratio est argumentis, & rationibus: nam a rerum natura argumentatur
cum dicit. Sed paucis uiris habere concedatur. Et ab officio Architecti, cum dicit, {officium uerò Archi-
tecti omnibus eruditionibus } inde ab rebus ipſis, cum dicit { & ratio propter amplitudmem rei permit-
tat} ac tandem ſenſum colligit { Peto Cæſar abſte,} ſimili orationis forma utitur Ariſtoteles primo Rheto-
ricorum, & eſt pulcherrima referta, & plena & magnitudini orationis maximè accommodata. Ignoſcent-
6660