Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[61] FORI DESCRIPTIO.Z. euria.C. Platea ante carceres.D. platea ante ærarium.G. Eaſilica. G D B C
[62] SCIOGRATHI@B
[63] @SILIC AE
[64] ICHNOGRAPHIABASILIC AE
[65] Lateris Laſilicæ orthographia, cuius ſignum A, cum ſigno B præcedentis diagrammatis coniungendum.A
[66] Veſtigium Baſilicæ A. ædisAuguſtæ B. pronaum C.Tribunal D. Baſilicæ pa-ries E, F, G, H. Aedisparies I, K L, M. pa-rastatæ poſt columnas N. I K D 15 @ ped 46 B L M C E H * n n n pedes 60 *@20 * * * pedes cxx * F G
[67] In orthog ra-phia uero columnæ I, paraſta-tæ 20, pedum,2. prima porti-cus contignatio3. ſuperiores paraſtatæ 18. pe-dum 4. trabescantherium ſu-stinentes tectiporticus, quæ eſtinferior teſtudini5. columnæ e-rant Corinthiæ,trabes ex tribustignis bipedali-bus compactæ e-piſtylij loco poſi-tæ 6, pilæ tri-bus pedibus al-tæ, quaternisquoquo uerſuslatæ loco Zophori 7, aliæ tra-bes euerganeæcoronicis loco æ-diſicium præcin-gentes 8, pa-ries porticus circa baſilicam 9,pluteum primæporticus conti-gnationis 10.Lumina, o, tectaconſpiciuntur. 1 0 1 10 0 8 7 6 1 4 2 5 3
[68] HARMONICVM.dieſisdieſisditonus.
[69] CHROMATICVM.bemiton.bemiton.trihemit.
[70] DIATONICVM.hemiton.tonustonus.
[71] EXEMPLVM MONOCHORDI.VniſonumTonusSemitoniumDitonusSemiditonusTuo no
[72] Harmoni cum 92 1 {1/4} 1 {1/23} 1 {1/45} 69 15 8 216 345 360 368
[73] chrona molle 70 1 {I/15} 1 {r/14} 1 {I/27} 42 18 10 210 252 270 280
[74] Chromat non languid. 22 1 {r/6} 1 {I/11} 1 {I/21} II 7 4 66 77 84 88
[75] Diatonic nolle 21 1 {r/7} 1 {I/9} 1 {r/20} 9 8 4 63 72 80 84
[76] Molle inten tum 56 1 {I/8} 1 {I/7} 1 {I/27} 21 27 8 168 189 216 224
[77] Aquale 3 1 {I/9} 1 {I/10} 1 {I/11} 1 1 1 9 10 11 12
[78] Sintonu 24 1 {I/9} 1 {I/8} 1 {I/15} 8 10 6 72 80 90 96
[79] Diatonihem 64 {I/8} 1 {r/8} 24 27 13 192 216 243 286
[80] Hæc iam nota ſunt ex prædictis, & ex ſequenti figuratione.DiateſſaronquartaſeſquitertiaDiapentequintaſeſquialtera.Semitonium cum diapente.Sexta minorTonus cum diapenteSexta maior.Semiditonus cum diapenteSeptima minor.Diapaſonoctauadiſdiapaſon.diapaſon con diapentediapaſondiapentediateſſaron 18 16 12 8 6
[81] Diateſſ. Diapente Diat. Diat. Diat.meseSumma regio diatonimedia regio chrom.Ima regio bannonproslamua nomenos Lycanosmeſonparanete ſymemenõparanete di ezeugmenõparanete hyperboleõparameſe parhypate hypateon parhypate meſon Trite ſynne menonTrite dieze ugmenonTrite hy-perboleonHypate meſon. Meſenete ſynne-menon parameſenete diezeu gmenon nete hyper-boleon.
[Figure 82]
[Figure 83]
[Figure 84]
[Figure 85]
[Figure 86]
[87] @ESTIGIVM THEATRI GRAECORVM.P D E B R
[88] I. Laconicum.H. Tepidarium.K. Frigidarium.L. Labrum.I. Fistulæ vaporarie. L K h I
[89] a. Frigidarium.b. Tepidarium.C. caldarium.e. Laconicum.d. clypeus æneus.f. Tepidarium.g. frigidarium.i. fistulæ uaporariæ d g f e a b c
[90] VESTIGIVM PALAESTRAE.A. Ephœbeum.B. coriceum.C. conis̃terium.D. frigida lauatio.E. elæotheſium.F. frigidarium.G. propignæus.H. concamerata ſudatio.I. Laconicum.K. calda la-uatio.#L. porticus exterior.M. duplex porticus ad ſeptentrionem.N. porticus ubi athletæ exercebantur xyſtos dicta.O. platanones.P. hypethræ ambulationes, ubi æstate exercebantur athletæ.Q. ſtadium, in quo ſpectabantur athletæ.†. oriens.O. Auſter.P. occidens.♐. Septentrio.I. I. I. I. stationes. reliqua ſunt exedræ, & ſcholæ. cum periſtylijs. O N P L D C B A E F G H K M O
< >
page |< < (174) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div469" type="section" level="2" n="80">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s13403" xml:space="preserve">
                <pb o="174" file="514.01.206" n="206" rhead="LIBER"/>
              atque aſcenſione abundat proximis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13404" xml:space="preserve">minimis interuallis, ita dictum quaſi adaptatum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13405" xml:space="preserve">conſertum. </s>
              <s xml:id="echoid-s13406" xml:space="preserve">Diato-
                <lb/>
              nicum uero appellatur, quoniam plurimum eſt in ſpatijs, quæ tono distant, quaſi per tonos progrediens. </s>
              <s xml:id="echoid-s13407" xml:space="preserve">Chro-
                <lb/>
              maticum uero ita dicitur, quaſi coloratum, chroma enim color eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s13408" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s13409" xml:space="preserve">quoniam genus hoc coloris modo mu-
                <lb/>
              tatur a prima intentione, ideo color nominatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13410" xml:space="preserve">hemitonijs abundat. </s>
              <s xml:id="echoid-s13411" xml:space="preserve">Ex ijs tribus generibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13412" xml:space="preserve">naturæma-
                <lb/>
              gis proximum eſt diatonicum, ſua enim ſponte cuique inter canendum natura ſuccedit. </s>
              <s xml:id="echoid-s13413" xml:space="preserve">Artificioſum magis eſt
                <lb/>
              chromaticum quàm diatonicum, a peritis tantum exercetur, ideo antiquitus maior pars muſicorum in eo ge-
                <lb/>
              nere laborabat, quod mulcere animos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13414" xml:space="preserve">in effectus uarios traducere instituebant. </s>
              <s xml:id="echoid-s13415" xml:space="preserve">Efficacius uero eſt Har-
                <lb/>
              monicum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13416" xml:space="preserve">præſtantius & </s>
              <s xml:id="echoid-s13417" xml:space="preserve">excellentius in muſica ſingulare opus, ideo a nonnullis uel neglectum, uel non ad-
                <lb/>
              ſcitum inter melorum genera, tanquam id, quod difficillime in uſum ueniat. </s>
              <s xml:id="echoid-s13418" xml:space="preserve">Seuerum, firmum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13419" xml:space="preserve">constans est
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.206-01" xlink:href="note-514.01.206-01a" xml:space="preserve">10</note>
              diatonicum, mores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13420" xml:space="preserve">habitus uiriles ostendens. </s>
              <s xml:id="echoid-s13421" xml:space="preserve">Molle, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13422" xml:space="preserve">querulum chromaticum. </s>
              <s xml:id="echoid-s13423" xml:space="preserve">authoritate plenum
                <lb/>
              harmonicum. </s>
              <s xml:id="echoid-s13424" xml:space="preserve">cum igitur modulationem quandam mens ſit ordinare, quàm primum ad genus, reſpiciendum
                <lb/>
              eſt, ſecundum quod modulari intendimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13425" xml:space="preserve">ita enim uoces, aut organa moderabimur, nam flexibilibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13426" xml:space="preserve">que-
                <lb/>
              rulis moribus chromaticum dabimus; </s>
              <s xml:id="echoid-s13427" xml:space="preserve">magnis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13428" xml:space="preserve">heroicis diatonicum. </s>
              <s xml:id="echoid-s13429" xml:space="preserve">alijs alio utemur uel ſimplici, uel per-
                <lb/>
              mixto genere. </s>
              <s xml:id="echoid-s13430" xml:space="preserve">permiſcentur enim genera, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13431" xml:space="preserve">unumquodque multis modis partiri, ac ordinari poteſt unde ſin-
                <lb/>
              gulares cuiuſque generis partitiones, quoſdam quaſi aſpectus rerum præferunt, molles, temperatos, graues,
                <lb/>
              mutabiles, conſtantes, medios, quatenus fertrerum natura. </s>
              <s xml:id="echoid-s13432" xml:space="preserve">Vnum quodque igitur genus. </s>
              <s xml:id="echoid-s13433" xml:space="preserve">plures ideas habere
                <lb/>
              ſolet, quibus diuerſas rerum facies ostendat, in qua re pulcherrimus quiſque harmoniæ effectus ponitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13434" xml:space="preserve">
                <lb/>
              collocatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13435" xml:space="preserve">quod ut conſider atione dignum est, ita noſtris diebus a paucis conſideratur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13436" xml:space="preserve">multi putant ſolo
                <lb/>
              diatonico genere omnium rerum naturas exprimi poſſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s13437" xml:space="preserve">obstinati, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13438" xml:space="preserve">durirationem fugiunt, aut quia, quod
                <lb/>
              didicere, amittere putant, aut quia fieri non poſſe credunt, ut tot regulæ obſeruentur, aut quia re uera igno-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.206-02" xlink:href="note-514.01.206-02a" xml:space="preserve">20</note>
              rantes cum ſint, contemnunt ea, quæ neſciunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s13439" xml:space="preserve">Vellem ut hic locus requireret colorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13440" xml:space="preserve">formarum cu-
                <lb/>
              iuſque generis tractationem, nam certa experientia efficere ſperarem, ut auresiudicium darent eorum, quæ
                <lb/>
              multis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13441" xml:space="preserve">certis argumentis ita eſſe ostenderem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13442" xml:space="preserve">comprobarem, ſed nos alia uocant, modo Vitruuium, quæ
                <lb/>
              diximus approbantem, audiamus.</s>
              <s xml:id="echoid-s13443" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s13444" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">In</emph>
              his tribus generibus diſsimiles ſunt tetrachordorum diſpoſitiones, quod harmonia tetrachordo-
                <lb/>
              rum & </s>
              <s xml:id="echoid-s13445" xml:space="preserve">tonos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13446" xml:space="preserve">dieſes habet binas. </s>
              <s xml:id="echoid-s13447" xml:space="preserve">Dieſis autem eſt toni pars quarta, ita in hemitonio duæ dieſes
                <lb/>
              ſunt collocatæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s13448" xml:space="preserve">Chromati duo hemitonia in ordine ſunt compoſita, tertium trium hemitoniorum
                <lb/>
              eſt interuallum. </s>
              <s xml:id="echoid-s13449" xml:space="preserve">Diatoni duo ſunt continuati toni, tertium hemitonium finit tetracordi magnitudi-
                <lb/>
              nem. </s>
              <s xml:id="echoid-s13450" xml:space="preserve">Ita in tribus generibus tetrachorda ex duobus tonis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13451" xml:space="preserve">hemitonio ſunt peræquata.</s>
              <s xml:id="echoid-s13452" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">30</note>
            <figure number="68">
              <caption xml:id="echoid-caption25" xml:space="preserve">HARMONICVM.</caption>
              <description xml:id="echoid-description37" xml:space="preserve">dieſis
                <lb/>
              dieſis
                <lb/>
              ditonus.</description>
            </figure>
            <figure number="69">
              <caption xml:id="echoid-caption26" xml:space="preserve">CHROMATICVM.</caption>
              <description xml:id="echoid-description38" xml:space="preserve">bemiton.
                <lb/>
              bemiton.
                <lb/>
              trihemit.</description>
            </figure>
            <figure number="70">
              <caption xml:id="echoid-caption27" xml:space="preserve">DIATONICVM.</caption>
              <description xml:id="echoid-description39" xml:space="preserve">hemiton.
                <lb/>
              tonus
                <lb/>
              tonus.</description>
            </figure>
            <note position="left" xml:space="preserve">40</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s13453" xml:space="preserve">Vt ea intelligantur, quæ a Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s13454" xml:space="preserve">dicuntur, exponam quid ſit tetrachordum, quid interuallum, quid tonus,
                <lb/>
              quid denique ſit unusquiſque terminorum, qui a Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s13455" xml:space="preserve">ponuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13456" xml:space="preserve">Ex ordinatis igitur uocum aſcenſionibus,
                <lb/>
              quæ (ut dixi) ſystemata dicuntur a Græcis, ſcalæ a noſtris, perfecta, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13457" xml:space="preserve">abſoluta illa eſt, quæ inter imum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13458" xml:space="preserve">
                <lb/>
              ſummum gradum eum concentum, quem ſymphoniam Græci, conſonantiam latini appellant, continet, qui reli-
                <lb/>
              quos omnes concentus & </s>
              <s xml:id="echoid-s13459" xml:space="preserve">ſymphonias amplectitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s13460" xml:space="preserve">Ordinariautem huiuſmodi gradus ad perfectam conſo-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.206-05" xlink:href="note-514.01.206-05a" xml:space="preserve">50</note>
              nantiam non poſſunt, niſi quatuordecim numero ſint interualla, inter quindecim uocis gradus collocata. </s>
              <s xml:id="echoid-s13461" xml:space="preserve">Gra-
                <lb/>
              dum intelligo uocis locum ſiue depreſſus, ſiue altior ſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s13462" xml:space="preserve">Cæterum quia a
                <unsure/>
              initio ſtatim non undequaque perfe-
                <lb/>
              ctæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13463" xml:space="preserve">abſolutæ artes fuere, ſed artes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13464" xml:space="preserve">ſcientiæ additamento, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13465" xml:space="preserve">tempore creuerunt, ideo non ſtatim ab ini-
                <lb/>
              tio integra illa, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13466" xml:space="preserve">abſoluta uocum ordinatio inuenta est, ſed poſtea omnes gradus additione prioribus facta
                <lb/>
              conformati, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13467" xml:space="preserve">coaptati ſunt, unde in formandis muſicis organis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13468" xml:space="preserve">experiundis conſonantijs neruis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13469" xml:space="preserve">fidi-
                <lb/>
              bus in abaco diſtentis utebantur, interim unica, interim pluribus chordis tentantes, quod animo concepiſſent,
                <lb/>
              ſonitibus exprimere. </s>
              <s xml:id="echoid-s13470" xml:space="preserve">Cum unica chorda, neruoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s13471" xml:space="preserve">experirentur quod uoluiſſent, monochordum inſtrumentum
                <lb/>
              ab unica, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13472" xml:space="preserve">ſola chorda nominauere. </s>
              <s xml:id="echoid-s13473" xml:space="preserve">Sed cum uellent pluribus fidibus exerceri, ab earum numero inſtrumen-
                <lb/>
              ta uocabaut. </s>
              <s xml:id="echoid-s13474" xml:space="preserve">Ideo tetrachordum ex quatuor, pentachordum ex quinque, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13475" xml:space="preserve">ita alia uſque ad pentedecachor-
                <lb/>
              dum ex quindecim neruis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13476" xml:space="preserve">chordis appellauere. </s>
              <s xml:id="echoid-s13477" xml:space="preserve">nerui autem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13478" xml:space="preserve">chordæ illæ gradus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s13479" xml:space="preserve">uocis aſcenſiones ſi-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.206-06" xlink:href="note-514.01.206-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>