190158LIBER
nimis longus fuiſſet alius eubus, ſcilicet a ſenario ductus, ſcilicet, 432, additus priori ſummæ.
Hoc modo
Pythagoræ mentem exponam.
Pythagoræ mentem exponam.
Graeci quoque Poetæ comici interponentes e choro canticum, diuiſerunt ſpatia fabularum.
ita partes cubica ratione facientes intercapedinibus leuant actorum pronunciationes.
ita partes cubica ratione facientes intercapedinibus leuant actorum pronunciationes.
Non dum inueni qua ratione cubicis rationibus fabularum partes, quas actus nomino, diſtribuerent:
an ſor
te eorum fabulæ ſic diſpoſitæ non inueniuntur. Cæterum oportebat, aut actus octo eſſe, aut ſcen is in ſingulis
actibus octonas, aut unius ſcenæ uel actus nerſiculos ratione cubica conſtare. actus ergo non plures quinque
cum ſint, octo eſſe non poſſunt. Scenæ quoque non habent interpoſitos cantus, ut actorum leuent pronuncia-
tiones; nec numerus uerſiculorum in ſcenis ſingulis, uel actibus cubica ratione conſtat, in his fabulis, quas ha-
1110 bemus, quare neſcio quid hoc loco afferam, niſi quod hoc loso Vitruuius ſimilitudinem uelit in eo eſſe, quod
ad quietem intercapedines canticorum comparabantur, ut cubica ratio ſit cubi comparatio quædam, ut quem
admodum cubus quieſcit, ita ſpatia fabularum diuiſa per choros leuent actorum pronunciationes, & labores,
& diſtinctionem rerum faciant in mente ſpectatorum.
te eorum fabulæ ſic diſpoſitæ non inueniuntur. Cæterum oportebat, aut actus octo eſſe, aut ſcen is in ſingulis
actibus octonas, aut unius ſcenæ uel actus nerſiculos ratione cubica conſtare. actus ergo non plures quinque
cum ſint, octo eſſe non poſſunt. Scenæ quoque non habent interpoſitos cantus, ut actorum leuent pronuncia-
tiones; nec numerus uerſiculorum in ſcenis ſingulis, uel actibus cubica ratione conſtat, in his fabulis, quas ha-
1110 bemus, quare neſcio quid hoc loco afferam, niſi quod hoc loso Vitruuius ſimilitudinem uelit in eo eſſe, quod
ad quietem intercapedines canticorum comparabantur, ut cubica ratio ſit cubi comparatio quædam, ut quem
admodum cubus quieſcit, ita ſpatia fabularum diuiſa per choros leuent actorum pronunciationes, & labores,
& diſtinctionem rerum faciant in mente ſpectatorum.
Cvm ergo hæc naturali modo a maioribus obſeruata ſint, animoq́;
aduertam inuſitatas, &
obſcu-
ras multis res eſſe mihi ſcribendas, quo facilius ad ſenſus legentium peruenire poſsint, breuibus uolu-
minibus iudicaui ſcribere. Ita enim expedita crunt ad intelligendum, eorumq́; ordinationes inſtitui,
uti non ſint quærentibus ſeparatim colligenda, ſed e corpore uno, & in ſingulis uoluminibus generum
haberent explicationes. Itaque Cæſar tertio, & quarto volumine ædium ſacrarum rationes expoſui.
Hoc libro publicorum locorum expediam diſpoſitiones, primumq́; Forum, uti oporteat conſtitui di-
cam, quod in eo & publicarum, & priuatarum rerum rationes per magiſtratus gubernantur.
2220ras multis res eſſe mihi ſcribendas, quo facilius ad ſenſus legentium peruenire poſsint, breuibus uolu-
minibus iudicaui ſcribere. Ita enim expedita crunt ad intelligendum, eorumq́; ordinationes inſtitui,
uti non ſint quærentibus ſeparatim colligenda, ſed e corpore uno, & in ſingulis uoluminibus generum
haberent explicationes. Itaque Cæſar tertio, & quarto volumine ædium ſacrarum rationes expoſui.
Hoc libro publicorum locorum expediam diſpoſitiones, primumq́; Forum, uti oporteat conſtitui di-
cam, quod in eo & publicarum, & priuatarum rerum rationes per magiſtratus gubernantur.
Ex his uerbis mens Vitruuij optime habetur, quare in tertio libro non abſoluerit uniuerſam ædium ſacra-
rum rationem, quid effecerit hactenus, quid faciendum reſtet. nam de publicis operibus opportunitati inſer-
uientibus tractaturus est, ac primum de fori cõs̃titutione, quia in foro ſenatus, curia, tribunalia iudicum, ma-
gis̃tratusq́; ſunt, unde publicarum, & priuatarum rerum rationes gubernantur.
rum rationem, quid effecerit hactenus, quid faciendum reſtet. nam de publicis operibus opportunitati inſer-
uientibus tractaturus est, ac primum de fori cõs̃titutione, quia in foro ſenatus, curia, tribunalia iudicum, ma-
gis̃tratusq́; ſunt, unde publicarum, & priuatarum rerum rationes gubernantur.
GRaeci in quadrato ampliſsimis, &
duplicibus porticibus fora conſtituunt, crebrisq́;
co-
lumnis, & lapideis, aut marmoreis epiſtylijs adornant. Et ſupra ambulationes in conti-
3330 gnationibus faciunt.
lumnis, & lapideis, aut marmoreis epiſtylijs adornant. Et ſupra ambulationes in conti-
3330 gnationibus faciunt.
Præter uias neceſſarium, pulchrum, &
commodum eſt areas amplas eſſe, &
plateas, in qui-
bus œdium frontes longius proſpiciantur, populus conueniat, res neceſſariœ uenundentur, & ſpectacula quo-
que uideantur. & quemadmodum pulchritudo, & opportunitas hæc multis in locis expetenda, ita in uno pri-
mo, & conſpicuo, amploq́; loco neceſſaria eſt area, quæ uere publica nominari poſſit. in qua loca ſint iudici-
bus, magistratibus, & ſenatoribus accommodata. Quare de hac ipſa loquitur Vitr. ſed ut ab ijs me expediam,
fora quœ ſparſa per urbem cernuntur, ea triuia, & quadriuia ueteres nominarunt. licet non ignorem triuium,
& quadriuium eſſe loca, quo tres, aut quatuor uiæ concurrunt. tamen & ea quoque loca his uocabulis uoca-
uere, quæ ampliorem aream occuparent, & ad quæ populus conueniret. Si ergo triuia huiuſmodi ornare mens
eſſet, oporteret ea porticibus circundare, & qua parte uiæ ad illa perueniunt, areus extruerem magnificos,
4440 arcuum enim frontes in uiarum terminis magnificentiam, & ſplendorem quendam præferunt, conſpiciunturq́;
magis maiorum tituli, & imagines fortiſſimorum uirorum in iuuentutis exemplum. Tribus fornicibus parte
plurima arcus abſoluuntur, ſub medio triumphator, & miles, ſub alijs dextra, ac ſiniſtra comitantes, & plau-
dentes præteribant. Arcus uero maiorem habet dignitatem, ſi in fine uiœ principalis in forum exeat, illuſtrio-
ris enim ſpectaculi, & adtitulos, & imagines, & alias mſcriptiones. Arcuum ſymmetriæ a Vitr. non po-
nuntur, nam nullus ante ipſum arcuum uſus erat. Titi enim tempore cœpti ſunt, cum anteatrophæa, trium-
phalesq́; ſtatuas haberent; niſi forte Saul in Carmelum erexiſſe ſibi fornicem triumphalem, uelimus arcum
intelligere, ob uictoriam, quam habuit contra Agag Regem Amalec, ut legitur in ſacris literis Reg. primo Cap.
15, Commenſus igitur arcuum ab ijs, qui extant, & pulcherrime facti ſunt, & ab Alberto Florentino ſume-
re poſſumus. Septimij arcus inter cæteros præſtat, in quo alatæ victoriœ, tropheaq́; , & bella terra, mariq́;
5550 gesta conſpiciuntur. Sunt & tituli, & inſcriptiones præclarorum facinorum. Extat Constantini arcus ſuis
cum ornamentis. Domitiani quoque in via Flaminia in fine vallis Martiæ, uerſus Capitolium arcus est, quem
hodie de Tripoli uocant, Domitiano enim erectus, ueram eius habet imaginem. Arcus uero, qui hodie ſan-
cti Viti arcus dicitur, Galieni (ut dicunt) arcus erat. :ſed ex omnibus quot fuerunt, quotq́; futuri ſunt, nullus
magis memorabile exemplum habebit, quàm Titi arous. inſigne enim Dei uindictœ in in Iudæos monumentum
reſtat, qua nulla unquam maior alia, nulla atrocior fuit, nec erit. in eius arcus fastigio legitur SENATVS
POPVLVSQVE ROMANVS DIVO TITO DIVI VESPASIANI F. VESPESIANO AVGVSTO. ex una
parte triumphantis currus, ex altera uero arca fœderis duodecim faſcibus conſularibus præcedentibus inſigni-
ta est, ex alia ſunt pompæ triumphalis ſpolia, erat quoque candelabrum ſeptem ramis diſtinctum, marmoreæq́;
Moſaycæ legis tabulæ duæ, naſaq́; templi, & aureæ menſæ, cæteraq́; ornamenta. De quibus aliàs legitur.
6660
bus œdium frontes longius proſpiciantur, populus conueniat, res neceſſariœ uenundentur, & ſpectacula quo-
que uideantur. & quemadmodum pulchritudo, & opportunitas hæc multis in locis expetenda, ita in uno pri-
mo, & conſpicuo, amploq́; loco neceſſaria eſt area, quæ uere publica nominari poſſit. in qua loca ſint iudici-
bus, magistratibus, & ſenatoribus accommodata. Quare de hac ipſa loquitur Vitr. ſed ut ab ijs me expediam,
fora quœ ſparſa per urbem cernuntur, ea triuia, & quadriuia ueteres nominarunt. licet non ignorem triuium,
& quadriuium eſſe loca, quo tres, aut quatuor uiæ concurrunt. tamen & ea quoque loca his uocabulis uoca-
uere, quæ ampliorem aream occuparent, & ad quæ populus conueniret. Si ergo triuia huiuſmodi ornare mens
eſſet, oporteret ea porticibus circundare, & qua parte uiæ ad illa perueniunt, areus extruerem magnificos,
4440 arcuum enim frontes in uiarum terminis magnificentiam, & ſplendorem quendam præferunt, conſpiciunturq́;
magis maiorum tituli, & imagines fortiſſimorum uirorum in iuuentutis exemplum. Tribus fornicibus parte
plurima arcus abſoluuntur, ſub medio triumphator, & miles, ſub alijs dextra, ac ſiniſtra comitantes, & plau-
dentes præteribant. Arcus uero maiorem habet dignitatem, ſi in fine uiœ principalis in forum exeat, illuſtrio-
ris enim ſpectaculi, & adtitulos, & imagines, & alias mſcriptiones. Arcuum ſymmetriæ a Vitr. non po-
nuntur, nam nullus ante ipſum arcuum uſus erat. Titi enim tempore cœpti ſunt, cum anteatrophæa, trium-
phalesq́; ſtatuas haberent; niſi forte Saul in Carmelum erexiſſe ſibi fornicem triumphalem, uelimus arcum
intelligere, ob uictoriam, quam habuit contra Agag Regem Amalec, ut legitur in ſacris literis Reg. primo Cap.
15, Commenſus igitur arcuum ab ijs, qui extant, & pulcherrime facti ſunt, & ab Alberto Florentino ſume-
re poſſumus. Septimij arcus inter cæteros præſtat, in quo alatæ victoriœ, tropheaq́; , & bella terra, mariq́;
5550 gesta conſpiciuntur. Sunt & tituli, & inſcriptiones præclarorum facinorum. Extat Constantini arcus ſuis
cum ornamentis. Domitiani quoque in via Flaminia in fine vallis Martiæ, uerſus Capitolium arcus est, quem
hodie de Tripoli uocant, Domitiano enim erectus, ueram eius habet imaginem. Arcus uero, qui hodie ſan-
cti Viti arcus dicitur, Galieni (ut dicunt) arcus erat. :ſed ex omnibus quot fuerunt, quotq́; futuri ſunt, nullus
magis memorabile exemplum habebit, quàm Titi arous. inſigne enim Dei uindictœ in in Iudæos monumentum
reſtat, qua nulla unquam maior alia, nulla atrocior fuit, nec erit. in eius arcus fastigio legitur SENATVS
POPVLVSQVE ROMANVS DIVO TITO DIVI VESPASIANI F. VESPESIANO AVGVSTO. ex una
parte triumphantis currus, ex altera uero arca fœderis duodecim faſcibus conſularibus præcedentibus inſigni-
ta est, ex alia ſunt pompæ triumphalis ſpolia, erat quoque candelabrum ſeptem ramis diſtinctum, marmoreæq́;
Moſaycæ legis tabulæ duæ, naſaq́; templi, & aureæ menſæ, cæteraq́; ornamenta. De quibus aliàs legitur.
6660