Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of contents

< >
[1.60.] Proœmium.
[1.61.] De ſacrarum Aedium compoſitione , & ſymmetrijs, & corpo-ris humani menſura. # Cap. I.
[1.62.] TABVLASEX QVANTITATVM Proportione respondentivm.
[1.63.] De quinque Aedium ſpeciebus. # Cap. II.
[1.64.] De fundationibus, & columnis, atque earum ornatu, & epiſtylijs, tam in locis ſolidis quàm in congeſtitijs. # Cap. III.
[1.65.] M. VITR V VII DE ARCHITECTVRA LIBER QVARTVS.
[1.66.] Proœmium.
[1.67.] De tribus generibus columnarum, earum{q́ue} origine, & in-uentione. # Cap. I.
[1.68.] De ornamentis columnarum: # Cap. II.
[1.69.] De ratione Dorica. # Cap. III.
[1.70.] De interiore Cellarum, & Pronai diſtributione. # Cap. IIII.
[1.71.] De ædibus constituendis ſecundum regionem. # Cap. V.
[1.72.] De ostiorum, & antepagmentorum ſacrarum ædium rationibus. # Cap. VI.
[1.73.] De Tuſcanicis rationibus ædium ſacrarum. # Cap. V II.
[1.74.] De aris Deorum or dinandis. # Cap. VIII.
[1.75.] Finis Quarti Libri.
[1.76.] M. VITRVVII DE ARCHITECTVRA LIBER QVINTVS. Proœmium.
[1.77.] De foro, eius{q́ue} diſpoſitione. # Cap. I.
[1.78.] De Aerario, carcere, & curia ordinandis. # Cap. II.
[1.79.] De Theatro, eius ſalubri conſtitutione. # Cap. III.
[1.80.] De Harmonia ſecundum Aristoxeni traditio-nem. # Cap. IIII.
[1.81.] Sequens diagramma ostendit, quæ hactenus a Vitruuio, & a nobis dicta ſunt.
[1.82.] De Theatris uaſis # Cap. V.
[1.83.] De conformatione theatri facienda. # Cap. VI.
[1.84.] THEATRI LATINORVM VESTIGIVM.
[1.85.] De tecto porticus Theatri. Cap. Vll.
[1.86.] De tribus ſcenarum generibus. Cap. VIII.
[1.87.] De porticibus poſt ſcenam, & ambulationibus. Cap. IX.
[1.88.] De balnearum diſpoſitionibus, & partibus. Cap. X.
[1.89.] De palæſtrarum ædiificatione, & xyſtis.#Cap.#XI.
< >
page |< < (42) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div138" type="section" level="2" n="45">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s3805" xml:space="preserve">
                <pb o="42" file="514.01.074" n="74" rhead="LIBER"/>
              igitur centro in extremo umbræ horæ quintæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3806" xml:space="preserve">diducto altero pede ad extremum horæ ſeptimæ, ducetur linea
                <lb/>
              circinationis occulta,eodẽq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s3807" xml:space="preserve">modo collocato pede in extremo horæ ſeptimæ ſigno, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3808" xml:space="preserve">diducto altero pede duca-
                <lb/>
              tur altera linea circinationis occulta, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3809" xml:space="preserve">quibus partibus utræq; </s>
              <s xml:id="echoid-s3810" xml:space="preserve">circinationis lineæ ſeſe mutuo ſecabũt, quod ſu
                <lb/>
              pra, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3811" xml:space="preserve">infra fiet, ibi puncta facienda.</s>
              <s xml:id="echoid-s3812" xml:space="preserve">quæpostea una linea directa coniungenda ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s3813" xml:space="preserve">Hanc lineam meridianam
                <lb/>
              uocãt, ſectionem autem illam utriuſq; </s>
              <s xml:id="echoid-s3814" xml:space="preserve">lineæ circinationis decuſſationẽ n ominãt, nã decuſſare est in formã X. </s>
              <s xml:id="echoid-s3815" xml:space="preserve">li-
                <lb/>
              teræ ſe ſe ſecare, ac in duas partes diuidere. </s>
              <s xml:id="echoid-s3816" xml:space="preserve">uerbum est Ciceronianum in libro de uniuerſitate. </s>
              <s xml:id="echoid-s3817" xml:space="preserve">extremum igi-
                <lb/>
              tur unum lineæ meridianæ auſtralem, alterum ſeptentrionalem plagam indicabit, quibus inuentis facile & </s>
              <s xml:id="echoid-s3818" xml:space="preserve">
                <lb/>
              reliquæ regiones inueniuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s3819" xml:space="preserve">ideò Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s3820" xml:space="preserve">inquit.</s>
              <s xml:id="echoid-s3821" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s3822" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Tvnc</emph>
              poſtea ſumenda eſt ſextadecima pars circinationis lineæ totius rotundationis, centrumq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s3823" xml:space="preserve">
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.074-01" xlink:href="note-514.01.074-01a" xml:space="preserve">10</note>
              collocandum in meridiana linea, quæ tangit circinationem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3824" xml:space="preserve">ſignandum dextra ac ſiniſtra in circina
                <lb/>
              tione, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3825" xml:space="preserve">meridiana, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3826" xml:space="preserve">ſeptentrionali parte, tunc ex ſignis his quatuor per centrum medium decuſ-
                <lb/>
              ſatim lineæ ab extremis ad extremas circinationes perducendæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s3827" xml:space="preserve">ita Auſtri, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3828" xml:space="preserve">ſeptentrionis habebitur
                <lb/>
              octauæ partis deſignatio. </s>
              <s xml:id="echoid-s3829" xml:space="preserve">Reliquæ partes dextra tres, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3830" xml:space="preserve">ſiniſtra treshis æquales diſtribuendæ ſunt in
                <lb/>
              tota rotunditate, ut æquales diuiſiones octo uentornm deſignatæ in deſcriptione.</s>
              <s xml:id="echoid-s3831" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s3832" xml:space="preserve">Poterat Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s3833" xml:space="preserve">hæc facilius dicere, nam inuenta linea meridiana poterat dicere lineam meridianam eſſe de-
                <lb/>
              cuſſandam alia linea, quæ oſtendet orientis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3834" xml:space="preserve">occidentis uentorum regiones, inde duas lineas alias ducen-
                <lb/>
              das, quæ circinationis lineam in alias æquas partes quatuor ſecent, unde aliæ uentorum regiones collocari poſ
                <lb/>
              ſint. </s>
              <s xml:id="echoid-s3835" xml:space="preserve">Sed quia uoluit uentorum regiones per medium ſecari, uerbi gratia ſignum Auſtri & </s>
              <s xml:id="echoid-s3836" xml:space="preserve">Euri recta linea in
                <lb/>
              circinatione coniungi, eandemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s3837" xml:space="preserve">lineam in medio ſecari linea alia, quæ a circinatione per centrum ad partem
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.074-02" xlink:href="note-514.01.074-02a" xml:space="preserve">20</note>
              oppoſitam ducatur, ideo ſumpſit ſextamdecimam partem totius circinationis, ut inde ſequatur, quod dicit.</s>
              <s xml:id="echoid-s3838" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s3839" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Tvm</emph>
              per angulos inter duas uentorum regiones, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3840" xml:space="preserve">platearum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3841" xml:space="preserve">angiportorum uidentur debere
                <lb/>
              dirigi deſcriptioues. </s>
              <s xml:id="echoid-s3842" xml:space="preserve">His enim rationibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3843" xml:space="preserve">ea diuiſione excluſa erit ex habitationibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3844" xml:space="preserve">uicis uen
                <lb/>
              torum uis moleſta. </s>
              <s xml:id="echoid-s3845" xml:space="preserve">cum enim plateę contra directos uentos erunt conformatæ, ex aperto cœli ſpatio
                <lb/>
              impetus, ac flatus frequens concluſus in faucibus angiportorum, uehementioribus uiribus peruagabi-
                <lb/>
              tur, quas ob res conuertendæ ſunt ab regionibus uentorum directiones uicorum, uti aduenientes ad
                <lb/>
              angulos inſularum frangantur, repulſiq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s3846" xml:space="preserve">diſsipentur.</s>
              <s xml:id="echoid-s3847" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s3848" xml:space="preserve">Ex diagrammate facile intelligetur, quod Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s3849" xml:space="preserve">hoc loco, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3850" xml:space="preserve">inferius etiam dicet, quare duas deſcriptio-
                <lb/>
              nes poſuimus, alteram qua linea meridiana inuenitur, alteram, qua in octo partes uentorum regiones diſtri-
                <lb/>
              buuntur & </s>
              <s xml:id="echoid-s3851" xml:space="preserve">ſunt numeris III. </s>
              <s xml:id="echoid-s3852" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s3853" xml:space="preserve">IIII. </s>
              <s xml:id="echoid-s3854" xml:space="preserve">notate. </s>
              <s xml:id="echoid-s3855" xml:space="preserve">A est centrum ubi Gnomon collocatur, A F. </s>
              <s xml:id="echoid-s3856" xml:space="preserve">est Gnomon,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.074-03" xlink:href="note-514.01.074-03a" xml:space="preserve">30</note>
              A C. </s>
              <s xml:id="echoid-s3857" xml:space="preserve">umbra antemeridiana. </s>
              <s xml:id="echoid-s3858" xml:space="preserve">A B. </s>
              <s xml:id="echoid-s3859" xml:space="preserve">umbra poſtmeridiana. </s>
              <s xml:id="echoid-s3860" xml:space="preserve">D. </s>
              <s xml:id="echoid-s3861" xml:space="preserve">decuſſatio. </s>
              <s xml:id="echoid-s3862" xml:space="preserve">D E. </s>
              <s xml:id="echoid-s3863" xml:space="preserve">linea meridiana. </s>
              <s xml:id="echoid-s3864" xml:space="preserve">in altera
                <lb/>
              deſcriptione. </s>
              <s xml:id="echoid-s3865" xml:space="preserve">F D. </s>
              <s xml:id="echoid-s3866" xml:space="preserve">est linea meridiana. </s>
              <s xml:id="echoid-s3867" xml:space="preserve">K F. </s>
              <s xml:id="echoid-s3868" xml:space="preserve">uel F I. </s>
              <s xml:id="echoid-s3869" xml:space="preserve">pars ſextadecima. </s>
              <s xml:id="echoid-s3870" xml:space="preserve">Per angulos igitur,qui ſunt inte
                <lb/>
              duas uentorum regiones diriguntur uiæ, uici, plateæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s3871" xml:space="preserve">ita enim fiet, ut flantibus uentis eorum ſpiritus frangan
                <lb/>
              tur in angulis inſularum, id eſt priuatarum domuum: </s>
              <s xml:id="echoid-s3872" xml:space="preserve">Romani enim priuatas domos ſeiunctas constituebant,nec
                <lb/>
              coniunctas communibus parietibus eſſe uolebant, ideoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s3873" xml:space="preserve">eas inſulas uocabant.</s>
              <s xml:id="echoid-s3874" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s3875" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Fortasse</emph>
              mirabuntur ij, qui multa uentorum nomina nouerunt, quod a nobis expoſitum ſit tan
                <lb/>
              tummodo octo eſſe uentos. </s>
              <s xml:id="echoid-s3876" xml:space="preserve">Siautem animaduerterint orbis terræ circuitionem, per Solis curſum,& </s>
              <s xml:id="echoid-s3877" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Gnomonis equinoctialis umbras, ex inclinatione cœli ab Eratoſthene Cyreneo, rationibus mathema
                <lb/>
              ticis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3878" xml:space="preserve">Geometricis methodis eſſe inuentam ducentorum quinquaginta duummillia ſtadiorum, quæ
                <lb/>
              fiunt paſſus ſemel & </s>
              <s xml:id="echoid-s3879" xml:space="preserve">tricies millies mille & </s>
              <s xml:id="echoid-s3880" xml:space="preserve">quingenties mille, huius autem octaua pars, quam uentus
                <lb/>
              tenere uidetur, eſt ter millies mille, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3881" xml:space="preserve">noningenties trigeſies ſepties mille, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3882" xml:space="preserve">quingenti paſſus, non de-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.074-04" xlink:href="note-514.01.074-04a" xml:space="preserve">40</note>
              bebunt mirari ſi in tam magno ſpatio unus uentus uagando inclinationibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3883" xml:space="preserve">receſsionibus uarieta-
                <lb/>
              tes mutatione flatus ſaciat.</s>
              <s xml:id="echoid-s3884" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s3885" xml:space="preserve">Obiectioni reſpondet Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s3886" xml:space="preserve">non aſpernendæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s3887" xml:space="preserve">Quæri enim poterat cur cur plura uentorum nomina regio-
                <lb/>
              nesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s3888" xml:space="preserve">a maioribus inuentæ ſint,ipſe tamen octo tantum poſuerit? </s>
              <s xml:id="echoid-s3889" xml:space="preserve">Quare ne dubitemus amplius, reſpondet hunc-
                <lb/>
              in modum. </s>
              <s xml:id="echoid-s3890" xml:space="preserve">Non est mirum ſi magno ſpatio peruagando uentus unus ceſſatione, redituq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s3891" xml:space="preserve">multas faciet uarie-
                <lb/>
              tates mutationum, è quibus diuerſa nomina ſortiatur, nam ualde lata est uenti cuiuſque regio, unde fit, ut di-
                <lb/>
              uerſi arctiori ſpatio uentos ſeiungant pluresq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s3892" xml:space="preserve">ex uno faciant, quod & </s>
              <s xml:id="echoid-s3893" xml:space="preserve">nautæ commoditate quadam fecere,
                <lb/>
              duoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s3894" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s3895" xml:space="preserve">triginta nomina uentorum poſuere. </s>
              <s xml:id="echoid-s3896" xml:space="preserve">Sed quæri poteſt quam magnum ſit illud ſpatium, quod uentus
                <lb/>
              unus tenet. </s>
              <s xml:id="echoid-s3897" xml:space="preserve">Reſpondetur octauam eſſe orbis terrarum partem, quæ eſt paſſuum 3937500. </s>
              <s xml:id="echoid-s3898" xml:space="preserve">cum igitur uenti
                <lb/>
              mutationem capiant ex immenſo fere ſpatio, aut propter oppoſitos montes, aut ob terræ altitudinem,ſiue ha-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.074-05" xlink:href="note-514.01.074-05a" xml:space="preserve">50</note>
              lituum exceſſu & </s>
              <s xml:id="echoid-s3899" xml:space="preserve">defectu, ſiue aliam ob cauſam, non est quod miremur, ſi a lateribus octo prædictorum uen
                <lb/>
              torum alij poſiti ſunt, quos Vitruuius numero quatuor & </s>
              <s xml:id="echoid-s3900" xml:space="preserve">uiginti eſſe dicit. </s>
              <s xml:id="echoid-s3901" xml:space="preserve">Sed unde illud quod octaua pars
                <lb/>
              orbis ſpatium tenet paſſuum 39037500. </s>
              <s xml:id="echoid-s3902" xml:space="preserve">id obſeruaſſe Eratoſthenem Cyreneum dicit, qui rationibus mathe-
                <lb/>
              maticis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3903" xml:space="preserve">Geometricis methodis orbis terræ circuitionem inuenit eſſe paſſuum. </s>
              <s xml:id="echoid-s3904" xml:space="preserve">31500000. </s>
              <s xml:id="echoid-s3905" xml:space="preserve">rationes autem
                <lb/>
              mathematicas & </s>
              <s xml:id="echoid-s3906" xml:space="preserve">Geometricas, quas intelligimus cum per Solis curſum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3907" xml:space="preserve">Gnomonis æquinoctialis umbras
                <lb/>
              ex inclinatione cœli inueſtig auerit orbis circuitionem, quod hoc modo tentauit. </s>
              <s xml:id="echoid-s3908" xml:space="preserve">loca duo in Aegypto nota con-
                <lb/>
              ſtituit Eratoſthenes, Syenem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3909" xml:space="preserve">Alexandriam, quæ fere idem habent meridianum, uellongitudinem eandem,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s3910" xml:space="preserve">ab interuallo inter utr anque ciuit atem poſito, totius orbis magnitudinem argumentatus est, erexit Gno-
                <lb/>
              monem Alexandriæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s3911" xml:space="preserve">in meridie cum Sol cancri ſignum ingreditur, duos Solis radios conſider auit, alterum
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.074-06" xlink:href="note-514.01.074-06a" xml:space="preserve">60</note>
              ſupra Syenem ad perpendiculum cadentem, ea enim ciuitas ſub æſtiuo circulo ponitur, alterum </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>