Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of contents

< >
[1.60.] Proœmium.
[1.61.] De ſacrarum Aedium compoſitione , & ſymmetrijs, & corpo-ris humani menſura. # Cap. I.
[1.62.] TABVLASEX QVANTITATVM Proportione respondentivm.
[1.63.] De quinque Aedium ſpeciebus. # Cap. II.
[1.64.] De fundationibus, & columnis, atque earum ornatu, & epiſtylijs, tam in locis ſolidis quàm in congeſtitijs. # Cap. III.
[1.65.] M. VITR V VII DE ARCHITECTVRA LIBER QVARTVS.
[1.66.] Proœmium.
[1.67.] De tribus generibus columnarum, earum{q́ue} origine, & in-uentione. # Cap. I.
[1.68.] De ornamentis columnarum: # Cap. II.
[1.69.] De ratione Dorica. # Cap. III.
[1.70.] De interiore Cellarum, & Pronai diſtributione. # Cap. IIII.
[1.71.] De ædibus constituendis ſecundum regionem. # Cap. V.
[1.72.] De ostiorum, & antepagmentorum ſacrarum ædium rationibus. # Cap. VI.
[1.73.] De Tuſcanicis rationibus ædium ſacrarum. # Cap. V II.
[1.74.] De aris Deorum or dinandis. # Cap. VIII.
[1.75.] Finis Quarti Libri.
[1.76.] M. VITRVVII DE ARCHITECTVRA LIBER QVINTVS. Proœmium.
[1.77.] De foro, eius{q́ue} diſpoſitione. # Cap. I.
[1.78.] De Aerario, carcere, & curia ordinandis. # Cap. II.
[1.79.] De Theatro, eius ſalubri conſtitutione. # Cap. III.
[1.80.] De Harmonia ſecundum Aristoxeni traditio-nem. # Cap. IIII.
[1.81.] Sequens diagramma ostendit, quæ hactenus a Vitruuio, & a nobis dicta ſunt.
[1.82.] De Theatris uaſis # Cap. V.
[1.83.] De conformatione theatri facienda. # Cap. VI.
[1.84.] THEATRI LATINORVM VESTIGIVM.
[1.85.] De tecto porticus Theatri. Cap. Vll.
[1.86.] De tribus ſcenarum generibus. Cap. VIII.
[1.87.] De porticibus poſt ſcenam, & ambulationibus. Cap. IX.
[1.88.] De balnearum diſpoſitionibus, & partibus. Cap. X.
[1.89.] De palæſtrarum ædiificatione, & xyſtis.#Cap.#XI.
< >
page |< < (169) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div455" type="section" level="2" n="78">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s12865" xml:space="preserve">
                <pb o="169" file="514.01.201" n="201" rhead="QVINTVS."/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s12866" xml:space="preserve">craſſitudo murorum, depreſſio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12867" xml:space="preserve">multitudo portarum, fornicum altitudo requiritur, ut undequaque abla-
                <lb/>
              tafugiendi ſpe, miſeri puniantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12868" xml:space="preserve">A ncus Martius in medio foro carcerem ædificauit, ad terrorem increſcentis
                <lb/>
              audaciœ, cui Ser. </s>
              <s xml:id="echoid-s12869" xml:space="preserve">Tullus cauam Latomijs ſyracuſanis ſimilem addidit, quœ Tulliana poſtea eſt dicta; </s>
              <s xml:id="echoid-s12870" xml:space="preserve">a ſiniſtra
                <lb/>
              uiginti pedum ſpatio deſcenſus erat, muri alti, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12871" xml:space="preserve">craſſi, locus obſcurus, borridus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12872" xml:space="preserve">fætens. </s>
              <s xml:id="echoid-s12873" xml:space="preserve">Erat etiam Ro-
                <lb/>
              mæ apud theatrum Marcelli carcer plebis ab App. </s>
              <s xml:id="echoid-s12874" xml:space="preserve">Claud. </s>
              <s xml:id="echoid-s12875" xml:space="preserve">extructus, in quo ipſe ſe ipſum interfecit, dum in-
                <lb/>
              terficiab alijs noluit. </s>
              <s xml:id="echoid-s12876" xml:space="preserve">Nos quoque paſſim in vrbe diſperſos carceres babemus, Caſones uocant, in quos, quino-
                <lb/>
              cte furantes aut cum armis; </s>
              <s xml:id="echoid-s12877" xml:space="preserve">deprehenduntur conijci ſolent. </s>
              <s xml:id="echoid-s12878" xml:space="preserve">ſed nos ad Curiam reuertamur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12879" xml:space="preserve"># Forum litigan-
                <lb/>
              tium, curia ſenatorum, comitium erat in quo magiſtratus creabantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12880" xml:space="preserve">unde dies ad creandos magiſtratus con-
                <lb/>
              stituti comitiales uocabantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12881" xml:space="preserve">Comitium primo erat ſine tecto,ſed poſtea tectum fuit anno eo, quo Annibal
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.201-01" xlink:href="note-514.01.201-01a" xml:space="preserve">10</note>
              in Italiam uenit, a Cæſare demum reſtauratum.</s>
              <s xml:id="echoid-s12882" xml:space="preserve">ibi ficus ruminalis ad radices Palatini conſpiciebatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12883" xml:space="preserve">erat an
                <lb/>
              tem comitium magna pars fori. </s>
              <s xml:id="echoid-s12884" xml:space="preserve">Comitium in nostra ciuitate Magnum Conſilium uocatur, locus amplſſimus
                <lb/>
              teſtudinatus, in quem Nobiles mille & </s>
              <s xml:id="echoid-s12885" xml:space="preserve">quingenti & </s>
              <s xml:id="echoid-s12886" xml:space="preserve">amplius ad creandos Magiſtratus feſtis diebus còueniunt.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s12887" xml:space="preserve">Curiam nos Cõſilium Rogatorum uocamus; </s>
              <s xml:id="echoid-s12888" xml:space="preserve">rogati enim ad ſententiam ueniebant maiores nostri. </s>
              <s xml:id="echoid-s12889" xml:space="preserve">Cœterum
                <lb/>
              antiqui in œdes ſacras ad conſulendum coibant. </s>
              <s xml:id="echoid-s12890" xml:space="preserve">ideo Iunonis monetœ œdis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12891" xml:space="preserve">ſenatulus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12892" xml:space="preserve">curia dicta est. </s>
              <s xml:id="echoid-s12893" xml:space="preserve">Cu-
                <lb/>
              ria quoque uocabatur locus,in quo ſacerdotes de ijs,quæ ad religionem pertinebant, tractare ſoliti erant, qualis
                <lb/>
              uetus curia fuit. </s>
              <s xml:id="echoid-s12894" xml:space="preserve">Cic. </s>
              <s xml:id="echoid-s12895" xml:space="preserve">pro Milone. </s>
              <s xml:id="echoid-s12896" xml:space="preserve">Curia templum ſanctitatis, amplitudinis mentis, conſilij publici, caput ur-
                <lb/>
              bis, ara ſociorum, portus omnium gentium. </s>
              <s xml:id="echoid-s12897" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s12898" xml:space="preserve">alibi. </s>
              <s xml:id="echoid-s12899" xml:space="preserve">Cum curia uindex temeritatis, moderatrix officij. </s>
              <s xml:id="echoid-s12900" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Sed alia curia ſenatorum erat, qualis Hoſtilia fuit, a Tullo Hostilio facta Pompei quoque curia ante eius
                <lb/>
              theatrum collocata erat, in qua Caius Cœſ. </s>
              <s xml:id="echoid-s12901" xml:space="preserve">a coniuratis trucidatus eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s12902" xml:space="preserve">Sed nos ad Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s12903" xml:space="preserve">qui curiæ curam ba-
                <lb/>
              bet maiorem, quàm cœterorum. </s>
              <s xml:id="echoid-s12904" xml:space="preserve">Si curia quadrata erit, ideſt paribus quaqua uerſus lateribus, altitudo eius
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.201-02" xlink:href="note-514.01.201-02a" xml:space="preserve">20</note>
              erit ſeſquialtera ad latus unum. </s>
              <s xml:id="echoid-s12905" xml:space="preserve">Hœc proportio maxime a Vitr.</s>
              <s xml:id="echoid-s12906" xml:space="preserve">commendatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12907" xml:space="preserve">Sed comparando magis latitu-
                <lb/>
              dinem ad longitudinem, quàm altitudinem ad longitudinem. </s>
              <s xml:id="echoid-s12908" xml:space="preserve">Mibi autem uidetur altitudinem curiœ quadratœ
                <lb/>
              a Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s12909" xml:space="preserve">poſitam, nimis eſſe profundam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12910" xml:space="preserve">putei quaſi quandam ſpeciem ferre, quare ad oblongam uenio, in qua
                <lb/>
              Vitruuius longitudinis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12911" xml:space="preserve">latitudinis ſummam compoſitam in duas partes diuidit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12912" xml:space="preserve">ex ijs unam dat altitu-
                <lb/>
              dini. </s>
              <s xml:id="echoid-s12913" xml:space="preserve">Sed quàm longa, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12914" xml:space="preserve">lata eſſe curia debeat, non prœſcribit, nam ſupra rationem habendam eſſe dixerat
                <lb/>
              dignitati urbis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12915" xml:space="preserve">municipij, unde nec nimis arcta,nec ampla nimis eſſe debebit, ſed ad multitudinem babitan-
                <lb/>
              tium accomodata: </s>
              <s xml:id="echoid-s12916" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s12917" xml:space="preserve">quoniam in curia diſputationes fiunt de rebus maximis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12918" xml:space="preserve">ad Remp. </s>
              <s xml:id="echoid-s12919" xml:space="preserve">pertinentibus,
                <lb/>
              inſurguntq́ue Senatores ad loquendum, ideo curandum eſt, ut uox diſputantium undequaque ad aures perue-
                <lb/>
              niat auditorum. </s>
              <s xml:id="echoid-s12920" xml:space="preserve">igitur medij parietes prœcingendi ſunt coronis, aut e materia, aut ex tectorio opere factis, in
                <lb/>
              quas elata uox emittatur ad audientium intellectum. </s>
              <s xml:id="echoid-s12921" xml:space="preserve">nam ſi coronœ (quas nos coronices dicimus) buiuſmodi
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.201-03" xlink:href="note-514.01.201-03a" xml:space="preserve">30</note>
              non impedierint uocem, ac remiſſerint deorſum, uox in aerem elata diſſipabitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12922" xml:space="preserve">non erit auribus intellecta.</s>
              <s xml:id="echoid-s12923" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div457" type="section" level="2" n="79">
            <head xml:id="echoid-head82" style="it" xml:space="preserve">De Theatro, eius ſalubri conſtitutione. # Cap. III.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s12924" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">CVm</emph>
              Forum: </s>
              <s xml:id="echoid-s12925" xml:space="preserve">conſtitutum fuerit, tum Deorum immortalium diebus feſtis ludorum ſpecta-
                <lb/>
              tionibus eligendus eſt locus theatro quàm ſaluberriums, ut in primo libro de ſalubritatibus
                <lb/>
              in mœnium collocationibus eſt ſcriptum. </s>
              <s xml:id="echoid-s12926" xml:space="preserve">per ludos enim cum coniugibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12927" xml:space="preserve">liberis perſe-
                <lb/>
              dentes, delectationibus detinentur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12928" xml:space="preserve">corpora propter uoluptatem immota, patentes ha-
                <lb/>
              beant uenas, in quas inſidunt aurarum flatus, qui ſi a regionibus paluſtribus, aut alijs regionibus uitio-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.201-04" xlink:href="note-514.01.201-04a" xml:space="preserve">40</note>
              ſis aduenient, nocentes ſpiritus corporibus infundent. </s>
              <s xml:id="echoid-s12929" xml:space="preserve">itaque ſi curioſius eligetur locus theatro, uita-
                <lb/>
              buntur uitia. </s>
              <s xml:id="echoid-s12930" xml:space="preserve">Etiamq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12931" xml:space="preserve">prouidendum eſt ne impetus habeat a meridie. </s>
              <s xml:id="echoid-s12932" xml:space="preserve">Sol enim cum implet eius ro-
                <lb/>
              tunditatem, aer concluſus curuatura neque habens poteſtatem uagandi, uerſando conferueſcit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12933" xml:space="preserve">can-
                <lb/>
              dens adurit, excoquitq́, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12934" xml:space="preserve">imminuit e corporibus humores. </s>
              <s xml:id="echoid-s12935" xml:space="preserve">ideo maxime uitandæ ſunt his rebus ui-
                <lb/>
              tioſæ, regiones, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12936" xml:space="preserve">eligendæ ſalubres.</s>
              <s xml:id="echoid-s12937" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s12938" xml:space="preserve">Quemadmodum forum, baſilicam, ærarium, carceres, curiamq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s12939" xml:space="preserve">, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12940" xml:space="preserve">alia complectebatur: </s>
              <s xml:id="echoid-s12941" xml:space="preserve">Ita theatri con-
                <lb/>
              ftitutio multa colligit, de quibus in præſenti, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12942" xml:space="preserve">in ſequentibus capitibus dicetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12943" xml:space="preserve">Res omnis pulcberrimas,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s12944" xml:space="preserve">obstruſas habet quæſtiones, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12945" xml:space="preserve">conſiderationes, quas animaduertere opus eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s12946" xml:space="preserve">Negotijs ergo, humanisq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s12947" xml:space="preserve">actionibus cum ſit prouiſum in conſtitutione fori, ad Deos, Deorumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12948" xml:space="preserve">ludos conuertendu s eſt animus. </s>
              <s xml:id="echoid-s12949" xml:space="preserve">Quare
                <lb/>
              de ſpectaculis agendum; </s>
              <s xml:id="echoid-s12950" xml:space="preserve">ex ijs quœdam pacis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12951" xml:space="preserve">otij ſunt oblectamenta,quœdam ad actionum, armorumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12952" xml:space="preserve">ſtu-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.201-05" xlink:href="note-514.01.201-05a" xml:space="preserve">50</note>
              dia referuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12953" xml:space="preserve">In illis mentis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12954" xml:space="preserve">ingenij uigor excitatur, in his uires corporis, animiq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12955" xml:space="preserve">robur mouetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12956" xml:space="preserve">Sed
                <lb/>
              amborum una intentio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12957" xml:space="preserve">finis unus eſſe debet, id est omnia ad ornamentum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12958" xml:space="preserve">ſalutem patriœ, conferre, qua
                <lb/>
              re maxime animaduertendum, ne in ludis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12959" xml:space="preserve">ſpectaculis inhonestæres, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12960" xml:space="preserve">laſeiuœ, mollesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12961" xml:space="preserve">inducantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12962" xml:space="preserve">In
                <lb/>
              ijs ſpectaculis, quœ otium, pacatamq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12963" xml:space="preserve">Remp. </s>
              <s xml:id="echoid-s12964" xml:space="preserve">decent, poetæ, muſici, histriones introducuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12965" xml:space="preserve">in ijs uero, quœ
                <lb/>
              bellum reſpiciunt, certamina, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12966" xml:space="preserve">contentiones fiunt, quæ robur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12967" xml:space="preserve">agilitatem corporum prœferunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s12968" xml:space="preserve">Priori-
                <lb/>
              bus theatrum datur, id eſt locus ad ſpectandum aptus. </s>
              <s xml:id="echoid-s12969" xml:space="preserve">posterioribus circus, uel amphitheatrum. </s>
              <s xml:id="echoid-s12970" xml:space="preserve">in circo agi-
                <lb/>
              litas, quœ in curſu, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12971" xml:space="preserve">ſaltu ineſt, in amphitheatro robur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12972" xml:space="preserve">uires exercentur in aggrediendis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12973" xml:space="preserve">expugnandis
                <lb/>
              feris. </s>
              <s xml:id="echoid-s12974" xml:space="preserve">Omnia ſpectaculorum loca in hoc conueniunt, quod incurua, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12975" xml:space="preserve">quaſi cornuta ſunt, mediumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12976" xml:space="preserve">habent
                <lb/>
              ſpatium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12977" xml:space="preserve">circa gradus babent, ubi ſpectantes ſedent. </s>
              <s xml:id="echoid-s12978" xml:space="preserve">forma uero differunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s12979" xml:space="preserve">Theatrum enim inſeneſcentis
                <lb/>
              lunæ fpeciem habet. </s>
              <s xml:id="echoid-s12980" xml:space="preserve">Circus in longum ducitur cornibus inuolutis, ut currentibus quadrigis commodus ſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s12981" xml:space="preserve">in
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.201-06" xlink:href="note-514.01.201-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>