Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of contents

< >
[1.60.] Proœmium.
[1.61.] De ſacrarum Aedium compoſitione , & ſymmetrijs, & corpo-ris humani menſura. # Cap. I.
[1.62.] TABVLASEX QVANTITATVM Proportione respondentivm.
[1.63.] De quinque Aedium ſpeciebus. # Cap. II.
[1.64.] De fundationibus, & columnis, atque earum ornatu, & epiſtylijs, tam in locis ſolidis quàm in congeſtitijs. # Cap. III.
[1.65.] M. VITR V VII DE ARCHITECTVRA LIBER QVARTVS.
[1.66.] Proœmium.
[1.67.] De tribus generibus columnarum, earum{q́ue} origine, & in-uentione. # Cap. I.
[1.68.] De ornamentis columnarum: # Cap. II.
[1.69.] De ratione Dorica. # Cap. III.
[1.70.] De interiore Cellarum, & Pronai diſtributione. # Cap. IIII.
[1.71.] De ædibus constituendis ſecundum regionem. # Cap. V.
[1.72.] De ostiorum, & antepagmentorum ſacrarum ædium rationibus. # Cap. VI.
[1.73.] De Tuſcanicis rationibus ædium ſacrarum. # Cap. V II.
[1.74.] De aris Deorum or dinandis. # Cap. VIII.
[1.75.] Finis Quarti Libri.
[1.76.] M. VITRVVII DE ARCHITECTVRA LIBER QVINTVS. Proœmium.
[1.77.] De foro, eius{q́ue} diſpoſitione. # Cap. I.
[1.78.] De Aerario, carcere, & curia ordinandis. # Cap. II.
[1.79.] De Theatro, eius ſalubri conſtitutione. # Cap. III.
[1.80.] De Harmonia ſecundum Aristoxeni traditio-nem. # Cap. IIII.
[1.81.] Sequens diagramma ostendit, quæ hactenus a Vitruuio, & a nobis dicta ſunt.
[1.82.] De Theatris uaſis # Cap. V.
[1.83.] De conformatione theatri facienda. # Cap. VI.
[1.84.] THEATRI LATINORVM VESTIGIVM.
[1.85.] De tecto porticus Theatri. Cap. Vll.
[1.86.] De tribus ſcenarum generibus. Cap. VIII.
[1.87.] De porticibus poſt ſcenam, & ambulationibus. Cap. IX.
[1.88.] De balnearum diſpoſitionibus, & partibus. Cap. X.
[1.89.] De palæſtrarum ædiificatione, & xyſtis.#Cap.#XI.
< >
page |< < (141) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div408" type="section" level="2" n="71">
            <pb o="141" file="514.01.173" n="173" rhead="QVARTVS."/>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s11584" xml:space="preserve">De decoro per ſtationem facto tractat Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s11585" xml:space="preserve">hoc loco, de quo ſatis primo uolumine diſſeruimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s11586" xml:space="preserve">Reſpiciant
                <lb/>
              ædium frontes ad occidentem; </s>
              <s xml:id="echoid-s11587" xml:space="preserve">hinc fiet, quod areæ, ſimulacraq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s11588" xml:space="preserve">Deorum tanquam naſcentes Soles mentes
                <lb/>
              ſupplicantium illuminare uidebuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s11589" xml:space="preserve">Cæterum ſi qui Idola, opera hominum, ligna muta, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11590" xml:space="preserve">dæmones ado-
                <lb/>
              rabant in eorum cerimonijs adeo circumſpecti erant, ut magnifica templa extruerent, quibus externos allice-
                <lb/>
              rent, præſentesretinerent; </s>
              <s xml:id="echoid-s11591" xml:space="preserve">ſi habitu, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11592" xml:space="preserve">gestu uitam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11593" xml:space="preserve">mores; </s>
              <s xml:id="echoid-s11594" xml:space="preserve">ſi gratiam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11595" xml:space="preserve">maieſtatem Dijs dignam expri-
                <lb/>
              mere artifices Idolorum tentabant: </s>
              <s xml:id="echoid-s11596" xml:space="preserve">quid nos ueri Dei, ſanctorumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s11597" xml:space="preserve">cultores efficiemus, qua expreſſione uerum
                <lb/>
              Dei cultum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11598" xml:space="preserve">pietatem indicabimus.</s>
              <s xml:id="echoid-s11599" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">10</note>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div410" type="section" level="2" n="72">
            <head xml:id="echoid-head73" style="it" xml:space="preserve">De ostiorum, & antepagmentorum ſacrarum ædium
              <lb/>
            rationibus. # Cap. VI.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s11600" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">OStiorvm</emph>
              autem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11601" xml:space="preserve">eorum antepagmentorum in ædibus hæ ſunt rationes, ut primũ
                <lb/>
              conſtituantur, quo genere ſunt futuræ. </s>
              <s xml:id="echoid-s11602" xml:space="preserve">Genera ſunt enim thyromatωn hæc, Doricum, Io-
                <lb/>
              nicũ, Atticurges. </s>
              <s xml:id="echoid-s11603" xml:space="preserve">Horum ſymmetriæ Dorici generis conſpiciuntur his rationibus, uti co-
                <lb/>
              rona ſumma, quæ ſupra antepagmentum ſuperius imponitur, æque librata ſit capitulis ſum
                <lb/>
              mis columnarum, quæ in pronao fuerint. </s>
              <s xml:id="echoid-s11604" xml:space="preserve">Lumen autem hypothyri conſtituatur ſic, uti quæ altitudo
                <lb/>
              ædis a pauimento ad lacunaria fuerit, diuidatur in partes tres ſemis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11605" xml:space="preserve">ex eis duæ partes lumini ualuarũ
                <lb/>
              altitudine conſtituantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s11606" xml:space="preserve">Hæc autem diuidatur in partes duodecim, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11607" xml:space="preserve">ex eis quinque, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11608" xml:space="preserve">dimidia lati-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.173-02" xlink:href="note-514.01.173-02a" xml:space="preserve">20</note>
              tudo luminis fiat in imo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11609" xml:space="preserve">in ſummo contrahatur, ſi erit lumen ab imo ad ſexdecim pedes antepag-
                <lb/>
              menti tertia parte. </s>
              <s xml:id="echoid-s11610" xml:space="preserve">Sexdecim pedum ad 25. </s>
              <s xml:id="echoid-s11611" xml:space="preserve">ſuperior pars luminis contrahatur antepagmenti parte
                <lb/>
              quarta. </s>
              <s xml:id="echoid-s11612" xml:space="preserve">Si a pedibus 25. </s>
              <s xml:id="echoid-s11613" xml:space="preserve">ad triginta, ſumma pars contrahatur antepagmenti parte octaua. </s>
              <s xml:id="echoid-s11614" xml:space="preserve">Reliqua
                <lb/>
              quo altiora ſunt, ad perpendiculum uidentur opportere collocari. </s>
              <s xml:id="echoid-s11615" xml:space="preserve">Ipſa autem antepagmenta craſſa
                <lb/>
              fiant in fronte altitudine luminis parte duodecima, contrahaturq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s11616" xml:space="preserve">in ſummo ſuæ craſsitudinis quarta-
                <lb/>
              decima parte. </s>
              <s xml:id="echoid-s11617" xml:space="preserve">Supercilij altitudo quanta antepagmentorum in ſumma parte erit craſsitudo. </s>
              <s xml:id="echoid-s11618" xml:space="preserve">Cyma-
                <lb/>
              tium faciendum eſt antepagmenti ſexta parte. </s>
              <s xml:id="echoid-s11619" xml:space="preserve">proiectura autem quanta eſt eius craſsitudo. </s>
              <s xml:id="echoid-s11620" xml:space="preserve">Sculpen-
                <lb/>
              dum eſt cymatium Lesbium cum aſtragalo. </s>
              <s xml:id="echoid-s11621" xml:space="preserve">Supra cymatium, quod erit in ſupercilio, collocandum
                <lb/>
              eſt hyperthyron, craſsitudine ſupercilij, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11622" xml:space="preserve">in eo ſcalpendum eſt cymatium Doricum, aſtragalum Le-
                <lb/>
              ſbium ſima ſcalptura. </s>
              <s xml:id="echoid-s11623" xml:space="preserve">Corona deinde plana fiat cum cymatio, proiectura autem eius erit quanta alti-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.173-03" xlink:href="note-514.01.173-03a" xml:space="preserve">30</note>
              tudo ſupercilij, quæ ſupra antepagmentum imponitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s11624" xml:space="preserve">Dextra ac ſiniſtra proiecturæ ſic ſunt facien-
                <lb/>
              dæ, uti crepidines excurrant, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11625" xml:space="preserve">in ungue ipſa cymatia coniungantur.</s>
              <s xml:id="echoid-s11626" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s11627" xml:space="preserve">Priusquam ad aliud deueniam, neceſſarium puto obſcura quædam uocabula declarare, qualia ſunt hæc.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s11628" xml:space="preserve">Antepagmenta, thyromata, atticurges, hypothyron, lacunare, ſupercilium, cymatium Lesbium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11629" xml:space="preserve">Doricum,
                <lb/>
              aſtragalus Lesbius, ſima ſcalptura, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11630" xml:space="preserve">crepidines. </s>
              <s xml:id="echoid-s11631" xml:space="preserve">Antepagmentum igitur a noſtris erte dicuntur, ſunt autem
                <lb/>
              lapides ad utrumque ostij latus directi, nec dubito huiuſmodi uocabulo ſignificari quoque lapidem ſupra dire-
                <lb/>
              ctos illos tranſuerſum, quod Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s11632" xml:space="preserve">innuit, dum dicit. </s>
              <s xml:id="echoid-s11633" xml:space="preserve">Vti Corona ſumma, quæ ſupra antepagmentum ſuperius
                <lb/>
              imponitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s11634" xml:space="preserve">Thyromata, Gręca uox, oſtia ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s11635" xml:space="preserve">Atticurges quoque alias vſurpatum uerbum pro attico more
                <lb/>
              factum, uideturq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s11636" xml:space="preserve">Corinthium intelligere per id, quod in fine huius capitis appoſuit, diſcrimenq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s11637" xml:space="preserve">ponit inter At-
                <lb/>
              ticum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11638" xml:space="preserve">Doricum. </s>
              <s xml:id="echoid-s11639" xml:space="preserve">Quoniam trium generum eſſe oſtia dicit, Dorica, Ionica, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11640" xml:space="preserve">Attica. </s>
              <s xml:id="echoid-s11641" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s11642" xml:space="preserve">ſuperiori uolu-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.173-04" xlink:href="note-514.01.173-04a" xml:space="preserve">40</note>
              mine mentionem fecit Atticæ baſis, quæ post Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s11643" xml:space="preserve">in Doricis operibus eſt tranſlata: </s>
              <s xml:id="echoid-s11644" xml:space="preserve">qua autem ratione, igno-
                <lb/>
              ro. </s>
              <s xml:id="echoid-s11645" xml:space="preserve">Cæterum Plin. </s>
              <s xml:id="echoid-s11646" xml:space="preserve">quatuor ponit columnarum genera, inter quæ Atticam quadrangularem ponit (ut dixi.)
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s11647" xml:space="preserve">itaque Atticum genus ab alijs diſtinctum uidetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s11648" xml:space="preserve">Sed fieri potest, ut Corinthium, quod nihil habet proprium
                <lb/>
              præter capitulum, ab hoc genere oftij rationem deſumpſerit, quemadmodum a Dorico mutulos, ab Ionico den-
                <lb/>
              ticulos. </s>
              <s xml:id="echoid-s11649" xml:space="preserve">Lacunar, quidſit, ſupra expoſui. </s>
              <s xml:id="echoid-s11650" xml:space="preserve">Lacus enim eſt ſpatium inter trabes, Lacunare, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11651" xml:space="preserve">ſpatium & </s>
              <s xml:id="echoid-s11652" xml:space="preserve">tra-
                <lb/>
              bem ſignificat, Trabeationem dicimus, ſeu trabeaturam. </s>
              <s xml:id="echoid-s11653" xml:space="preserve">Supercilium id eſt ſuperlimitare, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11654" xml:space="preserve">est lapis ſupra
                <lb/>
              antepagmentum ſuperius. </s>
              <s xml:id="echoid-s11655" xml:space="preserve">Cymatium undulam ſignificat, hodie cimaſa, uel gula nominatur a nostris. </s>
              <s xml:id="echoid-s11656" xml:space="preserve">Do-
                <lb/>
              ricum cymatium in operibus doricis eſt manifestum, ea ſcilicet forma, qua eſt inferius coronæ cym atium. </s>
              <s xml:id="echoid-s11657" xml:space="preserve">Le-
                <lb/>
              sbium cymatium non uidetur eſſe intelligendium cymatium ſcalptura ornatum. </s>
              <s xml:id="echoid-s11658" xml:space="preserve">non enim hoc eſt diſcrimen ue-
                <lb/>
              rum inter Doricum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11659" xml:space="preserve">Lesbium, nam & </s>
              <s xml:id="echoid-s11660" xml:space="preserve">Doricum ornari poteſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s11661" xml:space="preserve">quare cymatium Doricum non ornamento, ſed
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.173-05" xlink:href="note-514.01.173-05a" xml:space="preserve">50</note>
              forma differre debet a Lesbio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11662" xml:space="preserve">eſt quod nostri cauettum uocant, veluti ſcotia deformatum. </s>
              <s xml:id="echoid-s11663" xml:space="preserve">Cymatium uero
                <lb/>
              Lesbium oppoſitum, quemadmodum in deſcriptione oſtij Dorici eſt uidere littera K. </s>
              <s xml:id="echoid-s11664" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s11665" xml:space="preserve">cymatium Doricum
                <lb/>
              littera C. </s>
              <s xml:id="echoid-s11666" xml:space="preserve">ſed astragalus Leſbius eſt tanquam dimidius torus ornatus ſima ſcalptura, baſſum rileuum nostri
                <lb/>
              dicunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s11667" xml:space="preserve">uulgo enim ſimus caprarum naſus dicitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s11668" xml:space="preserve">Crepidines ſunt margines, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11669" xml:space="preserve">ornamenta, quæ circum oſtia
                <lb/>
              ponuntur, id est membra parua, quæ tranſuerſa, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11670" xml:space="preserve">directa circa antepagmenta currunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s11671" xml:space="preserve">Hy pothyrum eſt
                <lb/>
              ſpatium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11672" xml:space="preserve">uanum, quod aiunt a Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s11673" xml:space="preserve">lumen appellatum. </s>
              <s xml:id="echoid-s11674" xml:space="preserve">Nunc ad Vitruuij pręceptum. </s>
              <s xml:id="echoid-s11675" xml:space="preserve">Primum eſt, ut ſcia-
                <lb/>
              mus quo genere ostij uti uelimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s11676" xml:space="preserve">Deinde oſtiorum genera diſtinguit. </s>
              <s xml:id="echoid-s11677" xml:space="preserve">Triplexq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s11678" xml:space="preserve">eorum genus nominat Dori-
                <lb/>
              cum, Ionicum, Atticum. </s>
              <s xml:id="echoid-s11679" xml:space="preserve">postmodum oſtij Dorici ſymmetrias docet. </s>
              <s xml:id="echoid-s11680" xml:space="preserve">aitq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s11681" xml:space="preserve">coronam, quæ ſupra antepagmentum
                <lb/>
              ſuperius collocatur, æque libratam eſſe oportere capitulis columnarum, quæ ſunt in pronao. </s>
              <s xml:id="echoid-s11682" xml:space="preserve">monetq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s11683" xml:space="preserve">qua ra-
                <lb/>
              tione ſpatium a ſumma corona ad pauimentum diſtribuamus, partemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s11684" xml:space="preserve">unam lumini, alteram dat ornamentis;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s11685" xml:space="preserve">partiri iubet altitudinem a Lacunaribus ad pauimentum in partes tres, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11686" xml:space="preserve">dimidiam, ex his duas altitudini
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.173-06" xlink:href="note-514.01.173-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>