Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of contents

< >
[1.60.] Proœmium.
[1.61.] De ſacrarum Aedium compoſitione , & ſymmetrijs, & corpo-ris humani menſura. # Cap. I.
[1.62.] TABVLASEX QVANTITATVM Proportione respondentivm.
[1.63.] De quinque Aedium ſpeciebus. # Cap. II.
[1.64.] De fundationibus, & columnis, atque earum ornatu, & epiſtylijs, tam in locis ſolidis quàm in congeſtitijs. # Cap. III.
[1.65.] M. VITR V VII DE ARCHITECTVRA LIBER QVARTVS.
[1.66.] Proœmium.
[1.67.] De tribus generibus columnarum, earum{q́ue} origine, & in-uentione. # Cap. I.
[1.68.] De ornamentis columnarum: # Cap. II.
[1.69.] De ratione Dorica. # Cap. III.
[1.70.] De interiore Cellarum, & Pronai diſtributione. # Cap. IIII.
[1.71.] De ædibus constituendis ſecundum regionem. # Cap. V.
[1.72.] De ostiorum, & antepagmentorum ſacrarum ædium rationibus. # Cap. VI.
[1.73.] De Tuſcanicis rationibus ædium ſacrarum. # Cap. V II.
[1.74.] De aris Deorum or dinandis. # Cap. VIII.
[1.75.] Finis Quarti Libri.
[1.76.] M. VITRVVII DE ARCHITECTVRA LIBER QVINTVS. Proœmium.
[1.77.] De foro, eius{q́ue} diſpoſitione. # Cap. I.
[1.78.] De Aerario, carcere, & curia ordinandis. # Cap. II.
[1.79.] De Theatro, eius ſalubri conſtitutione. # Cap. III.
[1.80.] De Harmonia ſecundum Aristoxeni traditio-nem. # Cap. IIII.
[1.81.] Sequens diagramma ostendit, quæ hactenus a Vitruuio, & a nobis dicta ſunt.
[1.82.] De Theatris uaſis # Cap. V.
[1.83.] De conformatione theatri facienda. # Cap. VI.
[1.84.] THEATRI LATINORVM VESTIGIVM.
[1.85.] De tecto porticus Theatri. Cap. Vll.
[1.86.] De tribus ſcenarum generibus. Cap. VIII.
[1.87.] De porticibus poſt ſcenam, & ambulationibus. Cap. IX.
[1.88.] De balnearum diſpoſitionibus, & partibus. Cap. X.
[1.89.] De palæſtrarum ædiificatione, & xyſtis.#Cap.#XI.
< >
page |< < (130) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div380" type="section" level="2" n="68">
            <p>
              <s xml:id="echoid-s11013" xml:space="preserve">
                <pb o="130" file="514.01.162" n="162" rhead="LIBER"/>
              fieri ſed puras coronas; </s>
              <s xml:id="echoid-s11014" xml:space="preserve">ideo quód nec cantherij, nec aſſeres contra faſtigiorum frontes diſtribuuntur.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s11015" xml:space="preserve">nec poſſunt prominere, ſed ad ſtillicidia proclinati collocantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s11016" xml:space="preserve">Ita quod non poteſt in ueritate ſie-
                <lb/>
              ri, id non putauerunt in imaginibus factum, poſſe certam rationem habere. </s>
              <s xml:id="echoid-s11017" xml:space="preserve">Omnia enim cetta pro-
                <lb/>
              prietate, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11018" xml:space="preserve">a ueris naturæ deductis moribus traduxerunt in operum perfectiones. </s>
              <s xml:id="echoid-s11019" xml:space="preserve">Etea probauerunt,
                <lb/>
              quorum explicationes in diſputationibus rationem poſſunt habere ueritatis. </s>
              <s xml:id="echoid-s11020" xml:space="preserve">Itaque ex eis originibus
                <lb/>
              ſymmetrias, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11021" xml:space="preserve">proportiones uniuſcuiuſque generis conſtitutas reliquerunt, quorum ingreſſus perſe-
                <lb/>
              cutus de Ionicis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11022" xml:space="preserve">Corinthijs inſtitutionibus ſupra dixi. </s>
              <s xml:id="echoid-s11023" xml:space="preserve">Nunc uero Doricam rationcm ſummamq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s11024" xml:space="preserve">
                <lb/>
              eius ſpeciem breuiter exponam.</s>
              <s xml:id="echoid-s11025" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s11026" xml:space="preserve">A veris naturæ institutis, mores artis ſumendi ſunt, pauci id quia conſiderant, ideo pauciſunt, qui proba-
                <lb/>
              tam in operibus habent autboritatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s11027" xml:space="preserve">Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s11028" xml:space="preserve">ergo antiquorum ſententia damnat denticulos, aut mutulos in
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.162-01" xlink:href="note-514.01.162-01a" xml:space="preserve">10</note>
              faſtigijs. </s>
              <s xml:id="echoid-s11029" xml:space="preserve">nam cum cantherios mutuli, aſſeres denticuli imitentur, &</s>
              <s xml:id="echoid-s11030" xml:space="preserve">, neque cantberij aſſeres contra
                <lb/>
              frontes iiueniant: </s>
              <s xml:id="echoid-s11031" xml:space="preserve">fieri non potest ut ratione aliqua mutuli, aut denticuli in faſtigijs recte collocentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s11032" xml:space="preserve">ſed uiden-
                <lb/>
              tur huiuſmodi ornamenta non uitari a nonnullis, pulchram enim faciem ferunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s11033" xml:space="preserve">Sed huius pulchritudinis nul-
                <lb/>
              laratio eſt Qiioniam vero ſuperius mentio facta eſt de parietibus, tectis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11034" xml:space="preserve">feneſtris, dicam aliquid circa bæc,
                <lb/>
              quod non erit inutile. </s>
              <s xml:id="echoid-s11035" xml:space="preserve">In parietibus obſeruandum eſt, ne longus, perpetuusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s11036" xml:space="preserve">apertionum ordo abſque fulcris,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s11037" xml:space="preserve">eriſmatis efficiatur, nec tutum eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s11038" xml:space="preserve">ongum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11039" xml:space="preserve">continuum parietem inſuper apertiones multas aſtruere. </s>
              <s xml:id="echoid-s11040" xml:space="preserve">pa-
                <lb/>
              ries tam altus eſſe debet, quàm altæ columnæſunt cum capitulis. </s>
              <s xml:id="echoid-s11041" xml:space="preserve">tam craſſus autem,quantus eſt imus columnæ
                <lb/>
              ſcapus,idq́ue maxime faciendum, ubi ſunt parastatæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s11042" xml:space="preserve">hæ enim columnarum craſſitudines æquare debent.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s11043" xml:space="preserve">Muri ciuitat is ex quadrato, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11044" xml:space="preserve">magno lapide laudantur, vel etiam magno, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11045" xml:space="preserve">incerto, ut aſpicientibus bor-
                <lb/>
              rorem quendam incutiãt, aſperitatem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11046" xml:space="preserve">ſeueritatem ferãt. </s>
              <s xml:id="echoid-s11047" xml:space="preserve">Sed curſus, cubiliaque non magnxs oſtendant aper
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.162-02" xlink:href="note-514.01.162-02a" xml:space="preserve">20</note>
              tiones. </s>
              <s xml:id="echoid-s11048" xml:space="preserve">Regula plumbea flexili utebantur antiqui, ut cubile in quo conquieſcerent immanix ſaxa, pertentarẽt,
                <lb/>
              nec ædiſicantes laborem ferrent in experiundis ſaxis. </s>
              <s xml:id="echoid-s11049" xml:space="preserve">præcinctiones habent parietes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11050" xml:space="preserve">procinctus, Itali cor-
                <lb/>
              dones uocant, faciunt ad uenuſtatem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11051" xml:space="preserve">firmitatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s11052" xml:space="preserve">Tectum est, ad quod omnis ædificatio refertur, estq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s11053" xml:space="preserve">il-
                <lb/>
              lud omne, quod capiti nostro imminet. </s>
              <s xml:id="echoid-s11054" xml:space="preserve">Ex tectis alia ſub diuo ſunt, alia non; </s>
              <s xml:id="echoid-s11055" xml:space="preserve">quæ ſub diuo ſunt, inclinata, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11056" xml:space="preserve">
                <lb/>
              pendentia funt, lineamentaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s11057" xml:space="preserve">ædificiorum ſequuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s11058" xml:space="preserve">Quæ non ſunt ſub diuo, exterius quidem plana, interius
                <lb/>
              fornicata, arcuata ad circinum delumbata; </s>
              <s xml:id="echoid-s11059" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s11060" xml:space="preserve">in bemiſphærium circumuoluta fiunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s11061" xml:space="preserve">DB quibus dicetur in ſe-
                <lb/>
              ptimo. </s>
              <s xml:id="echoid-s11062" xml:space="preserve">Tecta parietes ab aquis tueri debent, ideo pendentia fieri ea oportet, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11063" xml:space="preserve">eò magis inclinata, quo maius
                <lb/>
              periculum est, ne niuium pondere ſuccumbant, quemadmodum in Gallijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11064" xml:space="preserve">in Gerniania uidentur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11065" xml:space="preserve">vbi ſunt
                <lb/>
              montes multi. </s>
              <s xml:id="echoid-s11066" xml:space="preserve">Amplectantur circum ædificia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11067" xml:space="preserve">ſi plura ſunt, alterum in alterum depluere non debet, nec
                <lb/>
              in amplos canales colligant imbres, unde regurgitantes aquæ contignationem corrumpant. </s>
              <s xml:id="echoid-s11068" xml:space="preserve">babent tecta, unde
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.162-03" xlink:href="note-514.01.162-03a" xml:space="preserve">30</note>
              ostendere queant domini magnificentiam, ſiue precioſis trabes, ſiue metalla, ſiue tegulas, uitro illitas habeãt,
                <lb/>
              ſiue plumbea, ſiue etiam lapidea ſint. </s>
              <s xml:id="echoid-s11069" xml:space="preserve">Si laminis plumbeis tegas, oportet eas firmiter configere, ne uento
                <lb/>
              deüciantur, atque ita collocari debent, ne aues inſidere poſſint. </s>
              <s xml:id="echoid-s11070" xml:space="preserve">ſub plumbo ſilicea cinis luto albæ cretæſuba-
                <lb/>
              cta molliter ſternatur, claui, morſusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s11071" xml:space="preserve">ærei, uel cuprei laudantur, quia rubiginem minime ſentiunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s11072" xml:space="preserve">In tecto-
                <lb/>
              rum ornamentis, faſtigia, ſubgrundiorum labra, anguliq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s11073" xml:space="preserve">conſiderandi ſunt, nam pilæ, flores, currus, ſigilla,
                <lb/>
              uictoriæ,atque huiuſmodi imponuntur, modo omniaſint recte diſpoſita, uenustatem habeant, dignitatem ſer-
                <lb/>
              uent, mutuoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s11074" xml:space="preserve">ſibi reſpondeant. </s>
              <s xml:id="echoid-s11075" xml:space="preserve">Apertiones uero aditus omnes intelligo, quotquot ſunt in ædificijs,ſiue lumen,
                <lb/>
              aera, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11076" xml:space="preserve">uentum excipiant, quales ſunt fenestræ, ſiue hominibus pateant, quales ſunt aditus ianuarum, ſcala-
                <lb/>
              rumq́, ſiue pro rebus comparentur,ut cloacæ, putei, fumi, columnationes,& </s>
              <s xml:id="echoid-s11077" xml:space="preserve">etiam conchæ, quas niccbios
                <lb/>
              uocant. </s>
              <s xml:id="echoid-s11078" xml:space="preserve">Feneſtris numerus, ſitus, forma, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11079" xml:space="preserve">regula danda eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s11080" xml:space="preserve">nam in medio ſi diſponantur diſpares eſſe debẽt.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s11081" xml:space="preserve">
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.162-04" xlink:href="note-514.01.162-04a" xml:space="preserve">40</note>
              Vnde Venetijs uulgaris error est in numero feneſtrarum. </s>
              <s xml:id="echoid-s11082" xml:space="preserve">pari ubique fere numero collocantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s11083" xml:space="preserve">unde uiſus of-
                <lb/>
              fenditur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11084" xml:space="preserve">impedimentum fit maximum in aulis, ubi columna medianum occupat locum, quæ apertio occu-
                <lb/>
              pare debebat. </s>
              <s xml:id="echoid-s11085" xml:space="preserve">In angulis (uti dictum est) non ſunt ponendæ, nec ſine neceſſitate, ubique faciendæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s11086" xml:space="preserve">Templis
                <lb/>
              autem antiqui lumen aut a ualuis, aut a parte ſuperiori dediſſe uidentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s11087" xml:space="preserve">Fenestrarum ſitus a pauimento ele-
                <lb/>
              uetur, quoniam oculis non pedibus cernimus, meliusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s11088" xml:space="preserve">uentos euitamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s11089" xml:space="preserve">Cauendum est autem ne lumen aliun-
                <lb/>
              de impediatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s11090" xml:space="preserve">a ſupernis partibus lumen omne capitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s11091" xml:space="preserve">Vtiles ſunt feneſtræ ad aeris renouationem. </s>
              <s xml:id="echoid-s11092" xml:space="preserve">aer enim
                <lb/>
              quemadmodum aqua iacens,& </s>
              <s xml:id="echoid-s11093" xml:space="preserve">immobilis corrumpitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s11094" xml:space="preserve">Quadrata figura ab antiquis probata, conuenienti
                <lb/>
              magnitudine uenustatem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11095" xml:space="preserve">commoditatem ædificijs non mediocrem addidit. </s>
              <s xml:id="echoid-s11096" xml:space="preserve">De reliquis apertionibns ſuo
                <lb/>
              loco dicendum eſt.</s>
              <s xml:id="echoid-s11097" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">50</note>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div388" type="section" level="2" n="69">
            <head xml:id="echoid-head70" style="it" xml:space="preserve">De ratione Dorica. # Cap. III.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s11098" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">On</emph>
              nulli antiqui Architecti negauerunt Dorico gencre ædes ſacras oportere fieri, quod
                <lb/>
              mendoſæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11099" xml:space="preserve">inconuenientes in his ſymmetriæ conficiebantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s11100" xml:space="preserve">Itaque negauit Tarche-
                <lb/>
              ſius, item Pytheus, non minus Hermogenes. </s>
              <s xml:id="echoid-s11101" xml:space="preserve">Nam is cum paratam habuiſſet marmoris
                <lb/>
              copiam, in Doricæ ædis perfectionem commutauit,&</s>
              <s xml:id="echoid-s11102" xml:space="preserve">ex eadem copia eam Ionicam Libe-
                <lb/>
              ro patri fecit, Sed tamen non quod inuenuſta eſt ſpecies, aut genus, aut formæ dignitas; </s>
              <s xml:id="echoid-s11103" xml:space="preserve">ſed quod im-
                <lb/>
              pedita eſt diſtributio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11104" xml:space="preserve">incommoda in opere triglyphorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s11105" xml:space="preserve">lacunariorum diſtributione. </s>
              <s xml:id="echoid-s11106" xml:space="preserve">Namq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s11107" xml:space="preserve">neceſſe eſt triglyphos conſtitui contra medios tetrantes columnarum, metopasq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s11108" xml:space="preserve">, quæ inter trigly-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.162-06" xlink:href="note-514.01.162-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>