Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of contents

< >
[1.60.] Proœmium.
[1.61.] De ſacrarum Aedium compoſitione , & ſymmetrijs, & corpo-ris humani menſura. # Cap. I.
[1.62.] TABVLASEX QVANTITATVM Proportione respondentivm.
[1.63.] De quinque Aedium ſpeciebus. # Cap. II.
[1.64.] De fundationibus, & columnis, atque earum ornatu, & epiſtylijs, tam in locis ſolidis quàm in congeſtitijs. # Cap. III.
[1.65.] M. VITR V VII DE ARCHITECTVRA LIBER QVARTVS.
[1.66.] Proœmium.
[1.67.] De tribus generibus columnarum, earum{q́ue} origine, & in-uentione. # Cap. I.
[1.68.] De ornamentis columnarum: # Cap. II.
[1.69.] De ratione Dorica. # Cap. III.
[1.70.] De interiore Cellarum, & Pronai diſtributione. # Cap. IIII.
[1.71.] De ædibus constituendis ſecundum regionem. # Cap. V.
[1.72.] De ostiorum, & antepagmentorum ſacrarum ædium rationibus. # Cap. VI.
[1.73.] De Tuſcanicis rationibus ædium ſacrarum. # Cap. V II.
[1.74.] De aris Deorum or dinandis. # Cap. VIII.
[1.75.] Finis Quarti Libri.
[1.76.] M. VITRVVII DE ARCHITECTVRA LIBER QVINTVS. Proœmium.
[1.77.] De foro, eius{q́ue} diſpoſitione. # Cap. I.
[1.78.] De Aerario, carcere, & curia ordinandis. # Cap. II.
[1.79.] De Theatro, eius ſalubri conſtitutione. # Cap. III.
[1.80.] De Harmonia ſecundum Aristoxeni traditio-nem. # Cap. IIII.
[1.81.] Sequens diagramma ostendit, quæ hactenus a Vitruuio, & a nobis dicta ſunt.
[1.82.] De Theatris uaſis # Cap. V.
[1.83.] De conformatione theatri facienda. # Cap. VI.
[1.84.] THEATRI LATINORVM VESTIGIVM.
[1.85.] De tecto porticus Theatri. Cap. Vll.
[1.86.] De tribus ſcenarum generibus. Cap. VIII.
[1.87.] De porticibus poſt ſcenam, & ambulationibus. Cap. IX.
[1.88.] De balnearum diſpoſitionibus, & partibus. Cap. X.
[1.89.] De palæſtrarum ædiificatione, & xyſtis.#Cap.#XI.
< >
page |< < (158) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div429" type="section" level="2" n="76">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s12368" xml:space="preserve">
                <pb o="158" file="514.01.190" n="190" rhead="LIBER"/>
              nimis longus fuiſſet alius eubus, ſcilicet a ſenario ductus, ſcilicet, 432, additus priori ſummæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s12369" xml:space="preserve">Hoc modo
                <lb/>
              Pythagoræ mentem exponam.</s>
              <s xml:id="echoid-s12370" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s12371" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Graeci</emph>
              quoque Poetæ comici interponentes e choro canticum, diuiſerunt ſpatia fabularum.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s12372" xml:space="preserve">ita partes cubica ratione facientes intercapedinibus leuant actorum pronunciationes.</s>
              <s xml:id="echoid-s12373" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s12374" xml:space="preserve">Non dum inueni qua ratione cubicis rationibus fabularum partes, quas actus nomino, diſtribuerent: </s>
              <s xml:id="echoid-s12375" xml:space="preserve">an ſor
                <lb/>
              te eorum fabulæ ſic diſpoſitæ non inueniuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12376" xml:space="preserve">Cæterum oportebat, aut actus octo eſſe, aut ſcen is in ſingulis
                <lb/>
              actibus octonas, aut unius ſcenæ uel actus nerſiculos ratione cubica conſtare. </s>
              <s xml:id="echoid-s12377" xml:space="preserve">actus ergo non plures quinque
                <lb/>
              cum ſint, octo eſſe non poſſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s12378" xml:space="preserve">Scenæ quoque non habent interpoſitos cantus, ut actorum leuent pronuncia-
                <lb/>
              tiones; </s>
              <s xml:id="echoid-s12379" xml:space="preserve">nec numerus uerſiculorum in ſcenis ſingulis, uel actibus cubica ratione conſtat, in his fabulis, quas ha-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.190-01" xlink:href="note-514.01.190-01a" xml:space="preserve">10</note>
              bemus, quare neſcio quid hoc loco afferam, niſi quod hoc loso Vitruuius ſimilitudinem uelit in eo eſſe, quod
                <lb/>
              ad quietem intercapedines canticorum comparabantur, ut cubica ratio ſit cubi comparatio quædam, ut quem
                <lb/>
              admodum cubus quieſcit, ita ſpatia fabularum diuiſa per choros leuent actorum pronunciationes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12380" xml:space="preserve">labores,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s12381" xml:space="preserve">diſtinctionem rerum faciant in mente ſpectatorum.</s>
              <s xml:id="echoid-s12382" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s12383" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Cvm</emph>
              ergo hæc naturali modo a maioribus obſeruata ſint, animoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12384" xml:space="preserve">aduertam inuſitatas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12385" xml:space="preserve">obſcu-
                <lb/>
              ras multis res eſſe mihi ſcribendas, quo facilius ad ſenſus legentium peruenire poſsint, breuibus uolu-
                <lb/>
              minibus iudicaui ſcribere. </s>
              <s xml:id="echoid-s12386" xml:space="preserve">Ita enim expedita crunt ad intelligendum, eorumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12387" xml:space="preserve">ordinationes inſtitui,
                <lb/>
              uti non ſint quærentibus ſeparatim colligenda, ſed e corpore uno, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12388" xml:space="preserve">in ſingulis uoluminibus generum
                <lb/>
              haberent explicationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s12389" xml:space="preserve">Itaque Cæſar tertio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12390" xml:space="preserve">quarto volumine ædium ſacrarum rationes expoſui.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s12391" xml:space="preserve">Hoc libro publicorum locorum expediam diſpoſitiones, primumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12392" xml:space="preserve">Forum, uti oporteat conſtitui di-
                <lb/>
              cam, quod in eo & </s>
              <s xml:id="echoid-s12393" xml:space="preserve">publicarum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12394" xml:space="preserve">priuatarum rerum rationes per magiſtratus gubernantur.</s>
              <s xml:id="echoid-s12395" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">20</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s12396" xml:space="preserve">Ex his uerbis mens Vitruuij optime habetur, quare in tertio libro non abſoluerit uniuerſam ædium ſacra-
                <lb/>
              rum rationem, quid effecerit hactenus, quid faciendum reſtet. </s>
              <s xml:id="echoid-s12397" xml:space="preserve">nam de publicis operibus opportunitati inſer-
                <lb/>
              uientibus tractaturus est, ac primum de fori cõs̃titutione, quia in foro ſenatus, curia, tribunalia iudicum, ma-
                <lb/>
              gis̃tratusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12398" xml:space="preserve">ſunt, unde publicarum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12399" xml:space="preserve">priuatarum rerum rationes gubernantur.</s>
              <s xml:id="echoid-s12400" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div438" type="section" level="2" n="77">
            <head xml:id="echoid-head80" style="it" xml:space="preserve">De foro, eius{q́ue} diſpoſitione. # Cap. I.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s12401" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">GRaeci</emph>
              in quadrato ampliſsimis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12402" xml:space="preserve">duplicibus porticibus fora conſtituunt, crebrisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12403" xml:space="preserve">co-
                <lb/>
              lumnis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12404" xml:space="preserve">lapideis, aut marmoreis epiſtylijs adornant. </s>
              <s xml:id="echoid-s12405" xml:space="preserve">Et ſupra ambulationes in conti-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.190-03" xlink:href="note-514.01.190-03a" xml:space="preserve">30</note>
              gnationibus faciunt.</s>
              <s xml:id="echoid-s12406" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s12407" xml:space="preserve">Præter uias neceſſarium, pulchrum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12408" xml:space="preserve">commodum eſt areas amplas eſſe, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12409" xml:space="preserve">plateas, in qui-
                <lb/>
              bus œdium frontes longius proſpiciantur, populus conueniat, res neceſſariœ uenundentur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12410" xml:space="preserve">ſpectacula quo-
                <lb/>
              que uideantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12411" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s12412" xml:space="preserve">quemadmodum pulchritudo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12413" xml:space="preserve">opportunitas hæc multis in locis expetenda, ita in uno pri-
                <lb/>
              mo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12414" xml:space="preserve">conſpicuo, amploq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12415" xml:space="preserve">loco neceſſaria eſt area, quæ uere publica nominari poſſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s12416" xml:space="preserve">in qua loca ſint iudici-
                <lb/>
              bus, magistratibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12417" xml:space="preserve">ſenatoribus accommodata. </s>
              <s xml:id="echoid-s12418" xml:space="preserve">Quare de hac ipſa loquitur Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s12419" xml:space="preserve">ſed ut ab ijs me expediam,
                <lb/>
              fora quœ ſparſa per urbem cernuntur, ea triuia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12420" xml:space="preserve">quadriuia ueteres nominarunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s12421" xml:space="preserve">licet non ignorem triuium,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s12422" xml:space="preserve">quadriuium eſſe loca, quo tres, aut quatuor uiæ concurrunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s12423" xml:space="preserve">tamen & </s>
              <s xml:id="echoid-s12424" xml:space="preserve">ea quoque loca his uocabulis uoca-
                <lb/>
              uere, quæ ampliorem aream occuparent, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12425" xml:space="preserve">ad quæ populus conueniret. </s>
              <s xml:id="echoid-s12426" xml:space="preserve">Si ergo triuia huiuſmodi ornare mens
                <lb/>
              eſſet, oporteret ea porticibus circundare, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12427" xml:space="preserve">qua parte uiæ ad illa perueniunt, areus extruerem magnificos,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.190-04" xlink:href="note-514.01.190-04a" xml:space="preserve">40</note>
              arcuum enim frontes in uiarum terminis magnificentiam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12428" xml:space="preserve">ſplendorem quendam præferunt, conſpiciunturq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s12429" xml:space="preserve">magis maiorum tituli, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12430" xml:space="preserve">imagines fortiſſimorum uirorum in iuuentutis exemplum. </s>
              <s xml:id="echoid-s12431" xml:space="preserve">Tribus fornicibus parte
                <lb/>
              plurima arcus abſoluuntur, ſub medio triumphator, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12432" xml:space="preserve">miles, ſub alijs dextra, ac ſiniſtra comitantes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12433" xml:space="preserve">plau-
                <lb/>
              dentes præteribant. </s>
              <s xml:id="echoid-s12434" xml:space="preserve">Arcus uero maiorem habet dignitatem, ſi in fine uiœ principalis in forum exeat, illuſtrio-
                <lb/>
              ris enim ſpectaculi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12435" xml:space="preserve">adtitulos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12436" xml:space="preserve">imagines, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12437" xml:space="preserve">alias mſcriptiones. </s>
              <s xml:id="echoid-s12438" xml:space="preserve">Arcuum ſymmetriæ a Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s12439" xml:space="preserve">non po-
                <lb/>
              nuntur, nam nullus ante ipſum arcuum uſus erat. </s>
              <s xml:id="echoid-s12440" xml:space="preserve">Titi enim tempore cœpti ſunt, cum anteatrophæa, trium-
                <lb/>
              phalesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12441" xml:space="preserve">ſtatuas haberent; </s>
              <s xml:id="echoid-s12442" xml:space="preserve">niſi forte Saul in Carmelum erexiſſe ſibi fornicem triumphalem, uelimus arcum
                <lb/>
              intelligere, ob uictoriam, quam habuit contra Agag Regem Amalec, ut legitur in ſacris literis Reg. </s>
              <s xml:id="echoid-s12443" xml:space="preserve">primo Cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s12444" xml:space="preserve">
                <lb/>
              15, Commenſus igitur arcuum ab ijs, qui extant, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12445" xml:space="preserve">pulcherrime facti ſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12446" xml:space="preserve">ab Alberto Florentino ſume-
                <lb/>
              re poſſumus. </s>
              <s xml:id="echoid-s12447" xml:space="preserve">Septimij arcus inter cæteros præſtat, in quo alatæ victoriœ, tropheaq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s12448" xml:space="preserve">, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12449" xml:space="preserve">bella terra, mariq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12450" xml:space="preserve">
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.190-05" xlink:href="note-514.01.190-05a" xml:space="preserve">50</note>
              gesta conſpiciuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12451" xml:space="preserve">Sunt & </s>
              <s xml:id="echoid-s12452" xml:space="preserve">tituli, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12453" xml:space="preserve">inſcriptiones præclarorum facinorum. </s>
              <s xml:id="echoid-s12454" xml:space="preserve">Extat Constantini arcus ſuis
                <lb/>
              cum ornamentis. </s>
              <s xml:id="echoid-s12455" xml:space="preserve">Domitiani quoque in via Flaminia in fine vallis Martiæ, uerſus Capitolium arcus est, quem
                <lb/>
              hodie de Tripoli uocant, Domitiano enim erectus, ueram eius habet imaginem. </s>
              <s xml:id="echoid-s12456" xml:space="preserve">Arcus uero, qui hodie ſan-
                <lb/>
              cti Viti arcus dicitur, Galieni (ut dicunt) arcus erat.</s>
              <s xml:id="echoid-s12457" xml:space="preserve">:
                <unsure/>
              ſed ex omnibus quot fuerunt, quotq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12458" xml:space="preserve">futuri ſunt, nullus
                <lb/>
              magis memorabile exemplum habebit, quàm Titi arous. </s>
              <s xml:id="echoid-s12459" xml:space="preserve">inſigne enim Dei uindictœ in in Iudæos monumentum
                <lb/>
              reſtat, qua nulla unquam maior alia, nulla atrocior fuit, nec erit. </s>
              <s xml:id="echoid-s12460" xml:space="preserve">in eius arcus fastigio legitur S
                <emph style="sc">ENATVS
                  <lb/>
                POPVLVSQVE ROMANVS DIVO TITO DIVI VESPASIANI F. VESPESIANO AVGVSTO.</emph>
              ex una
                <lb/>
              parte triumphantis currus, ex altera uero arca fœderis duodecim faſcibus conſularibus præcedentibus inſigni-
                <lb/>
              ta est, ex alia ſunt pompæ triumphalis ſpolia, erat quoque candelabrum ſeptem ramis diſtinctum, marmoreæq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s12461" xml:space="preserve">Moſaycæ legis tabulæ duæ, naſaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12462" xml:space="preserve">templi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12463" xml:space="preserve">aureæ menſæ, cæteraq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12464" xml:space="preserve">ornamenta. </s>
              <s xml:id="echoid-s12465" xml:space="preserve">De quibus aliàs legitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12466" xml:space="preserve">
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.190-06" xlink:href="note-514.01.190-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>