Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of contents

< >
[1.60.] Proœmium.
[1.61.] De ſacrarum Aedium compoſitione , & ſymmetrijs, & corpo-ris humani menſura. # Cap. I.
[1.62.] TABVLASEX QVANTITATVM Proportione respondentivm.
[1.63.] De quinque Aedium ſpeciebus. # Cap. II.
[1.64.] De fundationibus, & columnis, atque earum ornatu, & epiſtylijs, tam in locis ſolidis quàm in congeſtitijs. # Cap. III.
[1.65.] M. VITR V VII DE ARCHITECTVRA LIBER QVARTVS.
[1.66.] Proœmium.
[1.67.] De tribus generibus columnarum, earum{q́ue} origine, & in-uentione. # Cap. I.
[1.68.] De ornamentis columnarum: # Cap. II.
[1.69.] De ratione Dorica. # Cap. III.
[1.70.] De interiore Cellarum, & Pronai diſtributione. # Cap. IIII.
[1.71.] De ædibus constituendis ſecundum regionem. # Cap. V.
[1.72.] De ostiorum, & antepagmentorum ſacrarum ædium rationibus. # Cap. VI.
[1.73.] De Tuſcanicis rationibus ædium ſacrarum. # Cap. V II.
[1.74.] De aris Deorum or dinandis. # Cap. VIII.
[1.75.] Finis Quarti Libri.
[1.76.] M. VITRVVII DE ARCHITECTVRA LIBER QVINTVS. Proœmium.
[1.77.] De foro, eius{q́ue} diſpoſitione. # Cap. I.
[1.78.] De Aerario, carcere, & curia ordinandis. # Cap. II.
[1.79.] De Theatro, eius ſalubri conſtitutione. # Cap. III.
[1.80.] De Harmonia ſecundum Aristoxeni traditio-nem. # Cap. IIII.
[1.81.] Sequens diagramma ostendit, quæ hactenus a Vitruuio, & a nobis dicta ſunt.
[1.82.] De Theatris uaſis # Cap. V.
[1.83.] De conformatione theatri facienda. # Cap. VI.
[1.84.] THEATRI LATINORVM VESTIGIVM.
[1.85.] De tecto porticus Theatri. Cap. Vll.
[1.86.] De tribus ſcenarum generibus. Cap. VIII.
[1.87.] De porticibus poſt ſcenam, & ambulationibus. Cap. IX.
[1.88.] De balnearum diſpoſitionibus, & partibus. Cap. X.
[1.89.] De palæſtrarum ædiificatione, & xyſtis.#Cap.#XI.
< >
page |< < (156) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div428" type="section" level="2" n="75">
            <pb o="156" file="514.01.188" n="188"/>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div429" type="section" level="2" n="76">
            <head xml:id="echoid-head77" xml:space="preserve">M. VITRVVII DE
              <lb/>
            ARCHITECTVRA</head>
            <head xml:id="echoid-head78" xml:space="preserve">LIBER QVINTVS.</head>
            <head xml:id="echoid-head79" style="it" xml:space="preserve">Proœmium.</head>
            <note position="left" xml:space="preserve">10</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s12169" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">QVi</emph>
              amplioribus uoluminibus, Imperator, ingenij cogitationes, præceptaq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s12170" xml:space="preserve">explicauerunt, maximas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12171" xml:space="preserve">egregias adiecerunt ſuis ſcriptis authoritates: </s>
              <s xml:id="echoid-s12172" xml:space="preserve">
                <lb/>
              quod etiam &</s>
              <s xml:id="echoid-s12173" xml:space="preserve">c.</s>
              <s xml:id="echoid-s12174" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s12175" xml:space="preserve">Quinto libro proœmium proponit maxima conſideratione dignum. </s>
              <s xml:id="echoid-s12176" xml:space="preserve">eo enim
                <lb/>
              reſpondetur multorum quœſtionibus, qui quotidie de Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s12177" xml:space="preserve">obloquuntur; </s>
              <s xml:id="echoid-s12178" xml:space="preserve">neſcien-
                <lb/>
              tes quo quœque modo ars tractari debeat. </s>
              <s xml:id="echoid-s12179" xml:space="preserve">Nos aperte cernimus Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s12180" xml:space="preserve">non mo-
                <lb/>
              do res (quibus de agit) recte, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12181" xml:space="preserve">diligenter perpendiſſe, ſed etiam ſibi propo-
                <lb/>
              ſuiſſe omnia conuenienιi ratione, ac uia docenda eſſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s12182" xml:space="preserve">Quis non ordinem eius mi-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.188-02" xlink:href="note-514.01.188-02a" xml:space="preserve">20</note>
              rum, in prœceptis tradendis perſpexit? </s>
              <s xml:id="echoid-s12183" xml:space="preserve">Quis non eſt rerum electionem miratus?
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s12184" xml:space="preserve">quœ diuiſio, quœ pars eſt, quœ non ſit ſuo loco poſita, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12185" xml:space="preserve">collocata? </s>
              <s xml:id="echoid-s12186" xml:space="preserve">quis addet, quis addet, quis demet de eius prœceptio-
                <lb/>
              nibus? </s>
              <s xml:id="echoid-s12187" xml:space="preserve">Nam ſi ut Ariſtarchus, Democritus, Aristoxenus, Hippocrates, ac ut alius in ſua quaq; </s>
              <s xml:id="echoid-s12188" xml:space="preserve">arte perfe-
                <lb/>
              ctus non est loquutus: </s>
              <s xml:id="echoid-s12189" xml:space="preserve">his tamen illi uſus eſt uocibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12190" xml:space="preserve">dictionibus, quas ſui temporis mores requirebant,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s12191" xml:space="preserve">eam docendi formam eſt proſequutus, quam artem tradentes ſeruare debent. </s>
              <s xml:id="echoid-s12192" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s12193" xml:space="preserve">quoniam non ex meo hœc
                <lb/>
              ſenſu elicio, tamen maxime gratum erit, ſi quis diligenter proœmium hoc legat. </s>
              <s xml:id="echoid-s12194" xml:space="preserve">de qua re quoque monui le-
                <lb/>
              ctores volumine primo. </s>
              <s xml:id="echoid-s12195" xml:space="preserve">Docet autem quantum diſcriminis ſit inter historiarum, poematumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12196" xml:space="preserve">ſcriptiones,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s12197" xml:space="preserve">artium tractationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s12198" xml:space="preserve">probat docendi difficultatem, nec ſinit nos deſiderare modum ſcribendœ artis
                <lb/>
              Ideo dicit.</s>
              <s xml:id="echoid-s12199" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s12200" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Qvi</emph>
              amplioribus uoluminibus, Imperator, ingenij cogitationes, præceptaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12201" xml:space="preserve">explicauerunt, maxi-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.188-03" xlink:href="note-514.01.188-03a" xml:space="preserve">30</note>
              mas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12202" xml:space="preserve">egregias adiecerunt ſuis ſcriptis authoritates: </s>
              <s xml:id="echoid-s12203" xml:space="preserve">quod etiam uel in noſtris quoque ſtudijs res pa-
                <lb/>
              teretur, ut amplificationibus authoritas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12204" xml:space="preserve">in his præceptis au geretur, ſed id non eſt quemadmodum.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s12205" xml:space="preserve">putatur expeditum.</s>
              <s xml:id="echoid-s12206" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s12207" xml:space="preserve">Senſus eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s12208" xml:space="preserve">poſſe commode ingenij cogitationes explicare, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12209" xml:space="preserve">ſcribere, nulla breuitatis neceßitate iniecta,
                <lb/>
              maximas affert authoritates ſcriptoribus. </s>
              <s xml:id="echoid-s12210" xml:space="preserve">nam cuique integrum eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12211" xml:space="preserve">ex animo ample, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12212" xml:space="preserve">copioſe ſcribere,
                <lb/>
              ornareq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12213" xml:space="preserve">res ſuas ad oblectationem legentium, prœſertim cum res huiuſmodi ſunt, cum ſua nos uarietate, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12214" xml:space="preserve">
                <lb/>
              iucunditate alliciant. </s>
              <s xml:id="echoid-s12215" xml:space="preserve">Sed amplitudo hœc non eſt in omni re tractanda, adeo ut putant alij, expedita; </s>
              <s xml:id="echoid-s12216" xml:space="preserve">nam ſi
                <lb/>
              ita eſſet, non dubitarem, quin meis ſcriptis authoritas ineſſet.</s>
              <s xml:id="echoid-s12217" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s12218" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Non</emph>
              enim de Architectura ſic ſcribitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12219" xml:space="preserve">ut hiſtoriæ, ut poemata. </s>
              <s xml:id="echoid-s12220" xml:space="preserve"># Poemata ſunt ingenij cogi-
                <lb/>
              tationes; </s>
              <s xml:id="echoid-s12221" xml:space="preserve">hiſtoriœ exempla noſtrarum actionum. </s>
              <s xml:id="echoid-s12222" xml:space="preserve">ideo reſpondet ijs uerbis, quœ ſupra poſuit {Ingenij cogi-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.188-04" xlink:href="note-514.01.188-04a" xml:space="preserve">40</note>
              tationes, prœceptaq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s12223" xml:space="preserve">.} Deinde oſtendit diſcrimen ſcribendarum hiſtoriarum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12224" xml:space="preserve">poematum, a tractan-
                <lb/>
              da Architectura.</s>
              <s xml:id="echoid-s12225" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s12226" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Historiae</emph>
              per ſe tenent lectores, habent enim nouarum rerum uarias expectationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s12227" xml:space="preserve">Poema-
                <lb/>
              ta uero, carminum metra, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12228" xml:space="preserve">pedes, ac uerborum elegans diſpoſitio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12229" xml:space="preserve">ſententiarum inter perſonas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12230" xml:space="preserve">
                <lb/>
              uerſuum diſtincta pronuntiatio, prolectando ſenſus legentium perducit ſine offenſa ad ſummam ſcri-
                <lb/>
              ptorum terminationem. </s>
              <s xml:id="echoid-s12231" xml:space="preserve">Id autem in Architecturæ conſcriptionibus non poteſt fieri.</s>
              <s xml:id="echoid-s12232" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s12233" xml:space="preserve">Delectat hiſtoria rerum nouitate, cuius animus noſter eſt maxime cupiens, delectando tenet uſque in finem.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s12234" xml:space="preserve">Delectant poemata numerorum ſuauitate, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12235" xml:space="preserve">etiam rerum nouarum imitatione; </s>
              <s xml:id="echoid-s12236" xml:space="preserve">quare & </s>
              <s xml:id="echoid-s12237" xml:space="preserve">ipſa quoque alli-
                <lb/>
              ciunt aures ad audiendum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12238" xml:space="preserve">animum ad legendum uſque ad ſummam ſcriptorum terminationem. </s>
              <s xml:id="echoid-s12239" xml:space="preserve">Sed in
                <lb/>
              tractatione alicuius artis, quoniam uerba a neceßitate oriuntur, resq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12240" xml:space="preserve">obſcuræ ſunt, nulla oblectatio prouenit. </s>
              <s xml:id="echoid-s12241" xml:space="preserve">
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.188-05" xlink:href="note-514.01.188-05a" xml:space="preserve">50</note>
              Quod multo magis in Architectura fieri debet, cuius tractatio abdita, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12242" xml:space="preserve">recondita magis eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s12243" xml:space="preserve">unde di-
                <lb/>
              cit Vitru.</s>
              <s xml:id="echoid-s12244" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s12245" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Id</emph>
              autem in Architecturæ conſcriptionihus non poteſt fieri, quod uocabula ex artis propria ne-
                <lb/>
              ceſsitate concepta, in conſueto ſermone obijciunt ſenſibus obſcuritatem.</s>
              <s xml:id="echoid-s12246" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s12247" xml:space="preserve">Ars omnis propria habet uocabula, bœc a neceßitate, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12248" xml:space="preserve">uſu oriuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12249" xml:space="preserve">ignoratur autem uſus ab ijs, qui nõ
                <lb/>
              didicere, quare obſcuritas in ſenſibus neceßario oritur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12250" xml:space="preserve">Oportet enim prius, (ut aiunt Philoſophi,) quid no-
                <lb/>
              minis rerum intelligere, id eſt quo quœque uocabulo nominetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12251" xml:space="preserve">Nec ſolum in uocabulis, ſed etiam in formis
                <lb/>
              dicendi poſita eſt difficultas, nec licet in arte tradenda, in qua breuitas requiritur, amplitudinem ſermonis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12252" xml:space="preserve">
                <lb/>
              circuitus orationis adhibere. </s>
              <s xml:id="echoid-s12253" xml:space="preserve">memoriœ enim inſeruiendum eſt breuitate, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12254" xml:space="preserve">ordine.</s>
              <s xml:id="echoid-s12255" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s12256" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Cvm</emph>
              ergo ea per ſe non ſint aperta, nec pateant in eorum conſuetudine nomina, tum etiam præ-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.188-06" xlink:href="note-514.01.188-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>