Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of contents

< >
[1.60.] Proœmium.
[1.61.] De ſacrarum Aedium compoſitione , & ſymmetrijs, & corpo-ris humani menſura. # Cap. I.
[1.62.] TABVLASEX QVANTITATVM Proportione respondentivm.
[1.63.] De quinque Aedium ſpeciebus. # Cap. II.
[1.64.] De fundationibus, & columnis, atque earum ornatu, & epiſtylijs, tam in locis ſolidis quàm in congeſtitijs. # Cap. III.
[1.65.] M. VITR V VII DE ARCHITECTVRA LIBER QVARTVS.
[1.66.] Proœmium.
[1.67.] De tribus generibus columnarum, earum{q́ue} origine, & in-uentione. # Cap. I.
[1.68.] De ornamentis columnarum: # Cap. II.
[1.69.] De ratione Dorica. # Cap. III.
[1.70.] De interiore Cellarum, & Pronai diſtributione. # Cap. IIII.
[1.71.] De ædibus constituendis ſecundum regionem. # Cap. V.
[1.72.] De ostiorum, & antepagmentorum ſacrarum ædium rationibus. # Cap. VI.
[1.73.] De Tuſcanicis rationibus ædium ſacrarum. # Cap. V II.
[1.74.] De aris Deorum or dinandis. # Cap. VIII.
[1.75.] Finis Quarti Libri.
[1.76.] M. VITRVVII DE ARCHITECTVRA LIBER QVINTVS. Proœmium.
[1.77.] De foro, eius{q́ue} diſpoſitione. # Cap. I.
[1.78.] De Aerario, carcere, & curia ordinandis. # Cap. II.
[1.79.] De Theatro, eius ſalubri conſtitutione. # Cap. III.
[1.80.] De Harmonia ſecundum Aristoxeni traditio-nem. # Cap. IIII.
[1.81.] Sequens diagramma ostendit, quæ hactenus a Vitruuio, & a nobis dicta ſunt.
[1.82.] De Theatris uaſis # Cap. V.
[1.83.] De conformatione theatri facienda. # Cap. VI.
[1.84.] THEATRI LATINORVM VESTIGIVM.
[1.85.] De tecto porticus Theatri. Cap. Vll.
[1.86.] De tribus ſcenarum generibus. Cap. VIII.
[1.87.] De porticibus poſt ſcenam, & ambulationibus. Cap. IX.
[1.88.] De balnearum diſpoſitionibus, & partibus. Cap. X.
[1.89.] De palæſtrarum ædiificatione, & xyſtis.#Cap.#XI.
< >
page |< < (80) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div273" type="section" level="2" n="60">
            <p>
              <s xml:id="echoid-s7481" xml:space="preserve">
                <pb o="80" file="514.01.112" n="112" rhead="LIBER"/>
              cit, ſed aut rei familiaris exiguitas , aut imbecillitas fortunæ, ſeu in ambitione certationis contrario-
                <lb/>
              rum ſuperatio, obſtitit eorum dignitati. </s>
              <s xml:id="echoid-s7482" xml:space="preserve">Nec tamen eſt admirandum ſi propter ignorantiam artis
                <lb/>
              uirtutes obſcurantur, ſed maxime indignandum , cum etiam ſæpe blandiatur gratia conuiuiorum a ue
                <lb/>
              ris iudicijs, ad falſam probationem . </s>
              <s xml:id="echoid-s7483" xml:space="preserve">Ergo ( uti Socrati placuit ) ita ſenſus , & </s>
              <s xml:id="echoid-s7484" xml:space="preserve">ſententiæ, ſcientiæq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s7485" xml:space="preserve">,
                <lb/>
              diſciplinis auctæ , perſpicuæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7486" xml:space="preserve">perlucidæ fuiſſent, non gratia, neque ambitio ualeret, ſed ſi qui ueris,
                <lb/>
              certisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7487" xml:space="preserve">laboribus doctrinarum perueniſſent ad ſcientiam ſummam, eis ultro opera traderentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s7488" xml:space="preserve">Quo-
                <lb/>
              nlam autem ea non ſunt illuſtria, neque apparentia in aſpectu, ut putamus oportuiſſe, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7489" xml:space="preserve">animaduerto
                <lb/>
              potins indoctos, quàm doctos gratia ſuperare , non eſſe certandum iudicans cum indoctis ambitione,
                <lb/>
              potius his præceptis editis oſtendam noſtræ ſcientiæ uirtutem . </s>
              <s xml:id="echoid-s7490" xml:space="preserve">Itaque Imperator in primo uolumi-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.112-01" xlink:href="note-514.01.112-01a" xml:space="preserve">10</note>
              ne tibi de arte, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7491" xml:space="preserve">quas habeat ea uirtutes, quibusq; </s>
              <s xml:id="echoid-s7492" xml:space="preserve">diſciplinis oporteat eſſe auctum Architectum ex-
                <lb/>
              poſui, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7493" xml:space="preserve">ſubieci cauſas, quid ita earum oporteat eum eſſe peritum , rationesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7494" xml:space="preserve">ſummæ Architecturæ
                <lb/>
              partitione diſtribui, finitionibusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7495" xml:space="preserve">terminaui. </s>
              <s xml:id="echoid-s7496" xml:space="preserve">Deinde, quod erat primum , & </s>
              <s xml:id="echoid-s7497" xml:space="preserve">neceſſarium , de mœni-
                <lb/>
              bus, quemadmodum eligantur loci ſalubres, ratiocinationibus explicui . </s>
              <s xml:id="echoid-s7498" xml:space="preserve">Ventiq; </s>
              <s xml:id="echoid-s7499" xml:space="preserve">qui ſint, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7500" xml:space="preserve">ex qui-
                <lb/>
              bus regionibus ſinguli ſpirent deformationibus grammicis oſtendi, platearumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7501" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s7502" xml:space="preserve">uicorum uti emen-
                <lb/>
              datæ fiant diſtributiones in mœnibus docui, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7503" xml:space="preserve">ita finitionem primo uolumine conſtitui . </s>
              <s xml:id="echoid-s7504" xml:space="preserve">Item in ſe-
                <lb/>
              cundo de materia , quas habeat in operibus utilitates , & </s>
              <s xml:id="echoid-s7505" xml:space="preserve">quibus uirtutibus e natura rerum eſt com-
                <lb/>
              parata, peregi. </s>
              <s xml:id="echoid-s7506" xml:space="preserve">Nunc in tertio de deorum immortalium ædibus ſacris dicam , & </s>
              <s xml:id="echoid-s7507" xml:space="preserve">uti oporteat per-
                <lb/>
              ſcriptas eſſe exponam.</s>
              <s xml:id="echoid-s7508" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s7509" xml:space="preserve">In proœmio laudatur Socratis ſententia cupientis hominum pectora eſſe feneſtrata , ut uirtutes , & </s>
              <s xml:id="echoid-s7510" xml:space="preserve">uitia,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.112-02" xlink:href="note-514.01.112-02a" xml:space="preserve">20</note>
              ſcientiæ , & </s>
              <s xml:id="echoid-s7511" xml:space="preserve">ignorantiæ cerni poſſent . </s>
              <s xml:id="echoid-s7512" xml:space="preserve">Vituperantur indocti, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7513" xml:space="preserve">ambitioſi . </s>
              <s xml:id="echoid-s7514" xml:space="preserve">Monenturq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7515" xml:space="preserve">qui fabricare uolunt,
                <lb/>
              ut ad ſcientiam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7516" xml:space="preserve">opera, non ad gratiam, ac adulationem artificum inſpiciant; </s>
              <s xml:id="echoid-s7517" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s7518" xml:space="preserve">Architecti , ut curent ſe
                <lb/>
              ſe uirtutibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7519" xml:space="preserve">ſcientijs ornare, neque certent cum indoctis ambitione. </s>
              <s xml:id="echoid-s7520" xml:space="preserve">Colligit quæ primo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7521" xml:space="preserve">ſecundo libro
                <lb/>
              abſoluit, docetq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7522" xml:space="preserve">de quibus in ſequentibus eſt agendum. </s>
              <s xml:id="echoid-s7523" xml:space="preserve">Omnia ſunt facillima.</s>
              <s xml:id="echoid-s7524" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div276" type="section" level="2" n="61">
            <head xml:id="echoid-head62" style="it" xml:space="preserve">De ſacrarum Aedium compoſitione , & ſymmetrijs, & corpo-
              <lb/>
            ris humani menſura. # Cap. I.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s7525" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">AEdivm</emph>
              compoſitio conſtat ex ſymmetria , cuius rationem diligentiſsime Arehitecti te-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.112-03" xlink:href="note-514.01.112-03a" xml:space="preserve">30</note>
              nere debent.</s>
              <s xml:id="echoid-s7526" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s7527" xml:space="preserve">Tanta est proportionum uis, tanta neceßitas, tanta demum eius in rebus utilitas, ut nemo
                <lb/>
              auribus, oculis, ſenſibus cæteris , ac menti denique ipſi, aliquid uoluptatis , & </s>
              <s xml:id="echoid-s7528" xml:space="preserve">oblectationis
                <lb/>
              afferre poſſit, niſi quod ad oblectandum proponit, conuenientia , & </s>
              <s xml:id="echoid-s7529" xml:space="preserve">ratione quadam , comparationeq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7530" xml:space="preserve">conſtet,
                <lb/>
              qua latenter ſe ſe in ſenſus noſtros inſinuet. </s>
              <s xml:id="echoid-s7531" xml:space="preserve">Ecce tibi quàm ſuauiter ſom, modulationesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7532" xml:space="preserve">ad animum per au-
                <lb/>
              res illabuntur, cum inter ſonos interualla, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7533" xml:space="preserve">tempora ratione dis
                <unsure/>
              tincta producuntur , quin, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7534" xml:space="preserve">animalia quo-
                <lb/>
              que præter homines modulorum ſuauitate mulcentur . </s>
              <s xml:id="echoid-s7535" xml:space="preserve">Quid ſapores, odores ad palatum , & </s>
              <s xml:id="echoid-s7536" xml:space="preserve">ad nares perti-
                <lb/>
              nentes efficerent, niſi temperata eorum uis dulcium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7537" xml:space="preserve">acrium moderatione permixta , ad eos ſenſus perueni-
                <lb/>
              rent? </s>
              <s xml:id="echoid-s7538" xml:space="preserve">Tactio mollium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7539" xml:space="preserve">delectantium rerum proportione conſtat . </s>
              <s xml:id="echoid-s7540" xml:space="preserve">Nullum præterea humanum inuentum,
                <lb/>
              nullum eſt opus, quod admiratione non proſequamur, cũ proportiones rei propoſitæ in ſe contineat. </s>
              <s xml:id="echoid-s7541" xml:space="preserve">Quid in medi
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.112-04" xlink:href="note-514.01.112-04a" xml:space="preserve">40</note>
              camentis utilius, efficacius excogitari poteſt, quàm ſimpliciũ rerum ratione numeris, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7542" xml:space="preserve">ponderibus moderata
                <lb/>
              permixtio? </s>
              <s xml:id="echoid-s7543" xml:space="preserve">Quid de numeris mutua comparatione collatis dicendum? </s>
              <s xml:id="echoid-s7544" xml:space="preserve">mira propemodum , ac diuina eo-
                <lb/>
              rum uis eſt, cum nihil amplius in hac uniuerſitate , quàm mundum uocamus , nil ſit admirabilius , quam
                <lb/>
              numerorum, ponderum. </s>
              <s xml:id="echoid-s7545" xml:space="preserve">ac mẽſurarum, ex quibus partes eius conſtare cernimus proportione tẽperata, cõſenſio.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s7546" xml:space="preserve">An non ignotas penitus rerum rationes , ſupputando inueſtigamus, reperimus, cognoſcimus? </s>
              <s xml:id="echoid-s7547" xml:space="preserve">Tempora in-
                <lb/>
              terualla, motiones, uires, artificia, ſermonem, naturam, ſcientiam, humana denique, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7548" xml:space="preserve">diuina omnia orta, ali-
                <lb/>
              ta, aucta, perfectaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7549" xml:space="preserve">ratione diſcernimus? </s>
              <s xml:id="echoid-s7550" xml:space="preserve">quod ut uerum es
                <unsure/>
              t, ita longiori inductione non oportet probari, cum
                <lb/>
              uel Vitruuianum teſtimimonium ſatis id efficere putem. </s>
              <s xml:id="echoid-s7551" xml:space="preserve">Vitruuio igitur accedentes dicemus . </s>
              <s xml:id="echoid-s7552" xml:space="preserve">Quod , qui ra-
                <lb/>
              tione in Aedificijs uti uelit, ( quis autem est, qui non uelit? </s>
              <s xml:id="echoid-s7553" xml:space="preserve">) neceſſe est, ut naturam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7554" xml:space="preserve">uim proportionum agno
                <lb/>
              ſcat, distincte earum genera percenſeat, uſum, effectumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7555" xml:space="preserve">perpendat, ac probè perſpiciat, quæ cuique ædifica-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.112-05" xlink:href="note-514.01.112-05a" xml:space="preserve">50</note>
              tioni ratio, proportioq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7556" xml:space="preserve">conueniat, ſunt enim proportiones quædam, quæ oculis ſeueritatem quandam obijciunt,
                <lb/>
              nonnulla incundit atem, aliæ authoritatem, aliæ ſplendorem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7557" xml:space="preserve">hilaritatem, alia demum cum magnificentia iu
                <lb/>
              cundæ, cum iucunditate amplitudinem faciunt . </s>
              <s xml:id="echoid-s7558" xml:space="preserve">Cum hæc igitur a nobis diligenter, ac ſubtiliter animaduerſa,
                <lb/>
              obſeruataq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7559" xml:space="preserve">fuerint, non modo antiquorum operum iudices, ſed nouorum inuentores , ſine temeritatis ſuſpitio-
                <lb/>
              ne eſſe poterimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s7560" xml:space="preserve">Proportionis uocabulo communiori ſignificatione accepto conuenientia quælibet, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7561" xml:space="preserve">re-
                <lb/>
              rum ſimilitudo notariſolet. </s>
              <s xml:id="echoid-s7562" xml:space="preserve">unde non in magnitudine ſolum, ac in numeris, ſed etiam in ui, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7563" xml:space="preserve">natura, qualita-
                <lb/>
              teq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s7564" xml:space="preserve">, eæterisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s7565" xml:space="preserve">ſummis rerum generibus poni ſolet . </s>
              <s xml:id="echoid-s7566" xml:space="preserve">Nos ad rem noſtr am ſpectantes de ea tantum ſignificatio-
                <lb/>
              ne dicemus, qua proportio in quantitate proprie eſſe dignoſcitur, non quod ea quantitas ulla ſit , ſed quia ita in
                <lb/>
              quantitate ineſſe debet , ut ſuæ cuique rei proprietates , & </s>
              <s xml:id="echoid-s7567" xml:space="preserve">affectiones inſunt . </s>
              <s xml:id="echoid-s7568" xml:space="preserve">Quantitatis duplex eſt genus,
                <lb/>
              continens alterum, diſcretum alterum . </s>
              <s xml:id="echoid-s7569" xml:space="preserve">Sub continenti , linea , ſuperficies, corpus, motio, tempus collocantur.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s7570" xml:space="preserve">Sub diſcreto, numerus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7571" xml:space="preserve">oratio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s7572" xml:space="preserve">reliqua huiuſmodi , quorum partes nullo communi termino iunguntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s7573" xml:space="preserve">
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.112-06" xlink:href="note-514.01.112-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>