Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of contents

< >
[1.60.] Proœmium.
[1.61.] De ſacrarum Aedium compoſitione , & ſymmetrijs, & corpo-ris humani menſura. # Cap. I.
[1.62.] TABVLASEX QVANTITATVM Proportione respondentivm.
[1.63.] De quinque Aedium ſpeciebus. # Cap. II.
[1.64.] De fundationibus, & columnis, atque earum ornatu, & epiſtylijs, tam in locis ſolidis quàm in congeſtitijs. # Cap. III.
[1.65.] M. VITR V VII DE ARCHITECTVRA LIBER QVARTVS.
[1.66.] Proœmium.
[1.67.] De tribus generibus columnarum, earum{q́ue} origine, & in-uentione. # Cap. I.
[1.68.] De ornamentis columnarum: # Cap. II.
[1.69.] De ratione Dorica. # Cap. III.
[1.70.] De interiore Cellarum, & Pronai diſtributione. # Cap. IIII.
[1.71.] De ædibus constituendis ſecundum regionem. # Cap. V.
[1.72.] De ostiorum, & antepagmentorum ſacrarum ædium rationibus. # Cap. VI.
[1.73.] De Tuſcanicis rationibus ædium ſacrarum. # Cap. V II.
[1.74.] De aris Deorum or dinandis. # Cap. VIII.
[1.75.] Finis Quarti Libri.
[1.76.] M. VITRVVII DE ARCHITECTVRA LIBER QVINTVS. Proœmium.
[1.77.] De foro, eius{q́ue} diſpoſitione. # Cap. I.
[1.78.] De Aerario, carcere, & curia ordinandis. # Cap. II.
[1.79.] De Theatro, eius ſalubri conſtitutione. # Cap. III.
[1.80.] De Harmonia ſecundum Aristoxeni traditio-nem. # Cap. IIII.
[1.81.] Sequens diagramma ostendit, quæ hactenus a Vitruuio, & a nobis dicta ſunt.
[1.82.] De Theatris uaſis # Cap. V.
[1.83.] De conformatione theatri facienda. # Cap. VI.
[1.84.] THEATRI LATINORVM VESTIGIVM.
[1.85.] De tecto porticus Theatri. Cap. Vll.
[1.86.] De tribus ſcenarum generibus. Cap. VIII.
[1.87.] De porticibus poſt ſcenam, & ambulationibus. Cap. IX.
[1.88.] De balnearum diſpoſitionibus, & partibus. Cap. X.
[1.89.] De palæſtrarum ædiificatione, & xyſtis.#Cap.#XI.
< >
page |< < (126) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div371" type="section" level="2" n="67">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s10767" xml:space="preserve">
                <pb o="126" file="514.01.158" n="158" rhead="LIBER"/>
              poſito in decuſſationis puncto in omnes quatuor partes transferenda est altitudo capituli, quæ partes quadra-
                <lb/>
              tum conſtituent, ſirectis lineis coniungantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10768" xml:space="preserve">tanta ergo erit latitudo capituli. </s>
              <s xml:id="echoid-s10769" xml:space="preserve">atque id eſt, quod Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s10770" xml:space="preserve">dicit.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s10771" xml:space="preserve">{ Abaci latitudo ita habeat rationem, vt quanta fuerit altitudo, bis tanta ſit diagnonios ab angulo ad angu-
                <lb/>
              lum. </s>
              <s xml:id="echoid-s10772" xml:space="preserve">} Frontes uero latitudinis incuruari debent, non enim directæ, quemadmodum in reliquorum capitulo-
                <lb/>
              rum abacis ducendæ ſunt, ſed ſinuandæ introrſus, ita ut in medijs frontibus nona pars totius latitudinis intror-
                <lb/>
              ſus cauetur, quod hoc modo fiet. </s>
              <s xml:id="echoid-s10773" xml:space="preserve">linea frontis ſit a b, in nouem partes distributa, e quibus una ad medium
                <lb/>
              trasfertur, ubi d. </s>
              <s xml:id="echoid-s10774" xml:space="preserve">quæ ad perpendiculum cadat ſuper a b, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10775" xml:space="preserve">ſit illa, c, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10776" xml:space="preserve">qua ratione tribus datis pun-
                <lb/>
              ctis centrum inuenitur, per decuſſationem ubi ſunt literæ c. </s>
              <s xml:id="echoid-s10777" xml:space="preserve">g. </s>
              <s xml:id="echoid-s10778" xml:space="preserve">h. </s>
              <s xml:id="echoid-s10779" xml:space="preserve">eadem & </s>
              <s xml:id="echoid-s10780" xml:space="preserve">hoc loco datis punctis a, c,
                <lb/>
              b, centrum inueniatur per decuſſationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s10781" xml:space="preserve">Centrum igitur erit in linea c d. </s>
              <s xml:id="echoid-s10782" xml:space="preserve">ubi est litera f. </s>
              <s xml:id="echoid-s10783" xml:space="preserve">in quo poſito
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.158-01" xlink:href="note-514.01.158-01a" xml:space="preserve">10</note>
              circini pede, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10784" xml:space="preserve">diducto ad alterum extremorum punctorum a, uel b, ducatur linea circinationis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10785" xml:space="preserve">ita
                <lb/>
              ſinuabitur frons abaci, ita tamen ut non penitus ad extrema perueniat, id est ut cornua in angulum deſinant.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s10786" xml:space="preserve">ita enim obſeruatum eſt in antiquis operibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s10787" xml:space="preserve">Capitulum Corintbium eſt tanquam uas præaltum, imitabatur
                <lb/>
              enim calathum, ( de quo Vitr.) </s>
              <s xml:id="echoid-s10788" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s10789" xml:space="preserve">a fundo ad ſummum dilatatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10790" xml:space="preserve">ita nudum ab Italis campana a ſimilitu-
                <lb/>
              dine nominatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10791" xml:space="preserve">Fundus æquat ſummi ſcapi contractionem, labrum ſummum ampliatur, ut ait Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s10792" xml:space="preserve">ſuper-
                <lb/>
              ueſtitur vas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10793" xml:space="preserve">calathus hoc modo. </s>
              <s xml:id="echoid-s10794" xml:space="preserve">Diuiſa capituli altitudine in partes ſeptem, una ex ijs abaco relinquitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10795" xml:space="preserve">
                <lb/>
              reliquæ ſeptem in partes æquas tres diuiduntur, ima earum primo datur folio, media ſecundo folio, ſumma cau-
                <lb/>
              liculis, aut fustis, qui emittunt folia abacum complectentia, ita ut uolutæ, quæ a caulicorum folijs naſcun-
                <lb/>
              tur, ad extremos abaci angulos perueniant, ſed minores uolutæ, helicesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s10796" xml:space="preserve">in interiorem partem ad medium ſub
                <lb/>
              flore flectantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10797" xml:space="preserve">Florestam alti ſint, quàm abacus craſſus eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s10798" xml:space="preserve">ſed ut in antiquis operibus obſeruatum est lon
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.158-02" xlink:href="note-514.01.158-02a" xml:space="preserve">20</note>
              giores aliquanto, quàm altiores ſint. </s>
              <s xml:id="echoid-s10799" xml:space="preserve">opus eſt igitur bene deformare calathum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10800" xml:space="preserve">eum folijs ſuperueſtire, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10801" xml:space="preserve">a
                <lb/>
              folijs cauliculos eos enaſcentes ducere, a quibus minora folia emittuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10802" xml:space="preserve">a minoribus folijs maiores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10803" xml:space="preserve">
                <lb/>
              minores uolutas exſurgere, maiores ad angulos abaci in ſe ſe conuolutas, minores ad medium abaci ſub flore
                <lb/>
              peruenire, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10804" xml:space="preserve">ita uenuſtatem habebit capituli ſymmetria. </s>
              <s xml:id="echoid-s10805" xml:space="preserve">Folia uero acanthum, brancam vrſinam uocant,
                <lb/>
              imitabuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10806" xml:space="preserve">Sunt & </s>
              <s xml:id="echoid-s10807" xml:space="preserve">alia foliorum genera, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10808" xml:space="preserve">ſigilla, quibus antiqui inj
                <unsure/>
              capitulorum ornamentis uſi ſunt,
                <lb/>
              quæ aliunde ſuas habent rationes, de quibus dicere longum eſſet. </s>
              <s xml:id="echoid-s10809" xml:space="preserve">ſatis eſt oſtendiſſe fontes, unde capitulorum
                <lb/>
              Corinthiorum ornamenta, ingenio, ſolertiaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s10810" xml:space="preserve">inuenta ſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10811" xml:space="preserve">diagrammate capitulum deſcripſiſſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s10812" xml:space="preserve">ut pa-
                <lb/>
              tetinferius.</s>
              <s xml:id="echoid-s10813" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div380" type="section" level="2" n="68">
            <head xml:id="echoid-head69" style="it" xml:space="preserve">De ornamentis columnarum: # Cap. II.</head>
            <note position="left" xml:space="preserve">30</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s10814" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">QVoniam</emph>
              autem de generibus columnarum origines, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10815" xml:space="preserve">inuentiones ſupra ſunt ſcriptæ,
                <lb/>
              non alienum mihi uidetur ijs rationibus, de ornamentis eorum quemadmodum ſunt pro-
                <lb/>
              genita, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10816" xml:space="preserve">quibus principijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10817" xml:space="preserve">originibus inuenta, dicere. </s>
              <s xml:id="echoid-s10818" xml:space="preserve">In ædificijs omnibus inſuper
                <lb/>
              collocatur materiatio, uarijs uocabulis nominata. </s>
              <s xml:id="echoid-s10819" xml:space="preserve">Ea autem uti in nominationibus, ita in
                <lb/>
              re uarias habet utilitates. </s>
              <s xml:id="echoid-s10820" xml:space="preserve">Trabes enim ſupra columnas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10821" xml:space="preserve">paraſtatas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10822" xml:space="preserve">antas ponuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10823" xml:space="preserve">In contigna-
                <lb/>
              tionibus tigna, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10824" xml:space="preserve">axes, ſub tectis, ſi maiora ſpatia ſunt, columen in ſummo faſtigio culminis, unde & </s>
              <s xml:id="echoid-s10825" xml:space="preserve">
                <lb/>
              columnæ dicuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10826" xml:space="preserve">tranſtra, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10827" xml:space="preserve">capreoli. </s>
              <s xml:id="echoid-s10828" xml:space="preserve">Si commoda columen, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10829" xml:space="preserve">cantherij prominentes ad extre-
                <lb/>
              mam ſubgrundationem. </s>
              <s xml:id="echoid-s10830" xml:space="preserve">ſupra cantherios templa, deinde inſuper ſub tegulas aſſeres ita prominentes,
                <lb/>
              uti parietes proiecturis eorum tegantur.</s>
              <s xml:id="echoid-s10831" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">40</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s10832" xml:space="preserve">Quemadmodum columnarum ornamenta ſuperiori libro proſequutus eſt Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s10833" xml:space="preserve">ita hoc loco rationem reddit
                <lb/>
              ornamentorum omnium, quæ ſupra columnas collocantur, rationem, originem, inuentionem uocabulorumq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s10834" xml:space="preserve">diuerſitatem eorum exequitur, quæ res maxima animaduerſione digna est, quam qui ignorant, neceſſe est in
                <lb/>
              maximos errores labi, qui ſciunt egregias comparant in operibus authoritates. </s>
              <s xml:id="echoid-s10835" xml:space="preserve">Certum igitur eſt ( ut ſæpe di-
                <lb/>
              xi ) a neceſſitate ad magnificentiam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10836" xml:space="preserve">luxum ædificationem pronectam fuiſſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s10837" xml:space="preserve">Natura nobis neceſſitatem
                <lb/>
              iniecit, ſed magnitudo animi decertans contentionibus ſuperare nitens, operum ſplendorem proſequuta eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s10838" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Sed inuentiones, augumentaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s10839" xml:space="preserve">operum, ijs rebus innitebantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10840" xml:space="preserve">quæ natura prius talia eſſe debebant. </s>
              <s xml:id="echoid-s10841" xml:space="preserve">Ideo ni-
                <lb/>
              hil in ornamentis poſuere, cuius rationem plenè reddere non poſſent, ab ijs rebus deſumptam, quæ neceſſitate
                <lb/>
              prius factæ fuerant. </s>
              <s xml:id="echoid-s10842" xml:space="preserve">Quod quomodo factum ſit Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s10843" xml:space="preserve">oſtendit. </s>
              <s xml:id="echoid-s10844" xml:space="preserve">Erecta fronte, lateribusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s10845" xml:space="preserve">earatione, qua di-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.158-05" xlink:href="note-514.01.158-05a" xml:space="preserve">50</note>
              ctum eſt, a fundamentis ad ſummos parietes oportebat contegere, ut finem ſuum ædes conſequentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10846" xml:space="preserve">In tecto
                <lb/>
              prouidendum erat, ut parietes continerentur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10847" xml:space="preserve">una colligarentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10848" xml:space="preserve">rectumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s10849" xml:space="preserve">commode requieſceret. </s>
              <s xml:id="echoid-s10850" xml:space="preserve">Quare
                <lb/>
              ( ut hoc recte fiat) ſciendum est uniuerſum hoc opus materia conſtare, quæ materiatio dicitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10851" xml:space="preserve">Sciendum eſt
                <lb/>
              etiam quid quodque nomen in materiatione habeat, quis membrorum effectus, quis partium ſitus, quæ ratio
                <lb/>
              ſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s10852" xml:space="preserve">unde conſiderandum eſt quàm magnum illud ſpatium ſit, quod tegi debet. </s>
              <s xml:id="echoid-s10853" xml:space="preserve">nam interdum magna, interdum
                <lb/>
              parua ſpatia ſunt, quemadmodum ædium poſtulat amplitudo; </s>
              <s xml:id="echoid-s10854" xml:space="preserve">ideo in tectorum colligationibus plura interdum,
                <lb/>
              interdum paucioru
                <unsure/>
              m
                <unsure/>
              artificia requiruntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10855" xml:space="preserve">Inſuper columnas, paraſtatas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s10856" xml:space="preserve">antas trabes quædam paruæ col-
                <lb/>
              locantur, hos tigna uocat Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s10857" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s10858" xml:space="preserve">axes, quæ tabulæ ſunt ſectæ, pari forma ponuntur, atque in ea re omnis
                <lb/>
              materiatio conuenit. </s>
              <s xml:id="echoid-s10859" xml:space="preserve">Sed ſi tectum amplius ſpatium continebit, in ſummitate columnis trabs per longum po-
                <lb/>
              nitur, columen hoc latine dicitur, colmellum noſtri uocant, a quo tanquam nati producuntur omnia tecti liga-
                <lb/>
              menta, quemadmodum a ſpina piſcium maiori, reliquæ omnes proficiſcuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s10860" xml:space="preserve">Hinc forte illud, quod de familijs
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.158-06" xlink:href="note-514.01.158-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>