Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of contents

< >
[1.60.] Proœmium.
[1.61.] De ſacrarum Aedium compoſitione , & ſymmetrijs, & corpo-ris humani menſura. # Cap. I.
[1.62.] TABVLASEX QVANTITATVM Proportione respondentivm.
[1.63.] De quinque Aedium ſpeciebus. # Cap. II.
[1.64.] De fundationibus, & columnis, atque earum ornatu, & epiſtylijs, tam in locis ſolidis quàm in congeſtitijs. # Cap. III.
[1.65.] M. VITR V VII DE ARCHITECTVRA LIBER QVARTVS.
[1.66.] Proœmium.
[1.67.] De tribus generibus columnarum, earum{q́ue} origine, & in-uentione. # Cap. I.
[1.68.] De ornamentis columnarum: # Cap. II.
[1.69.] De ratione Dorica. # Cap. III.
[1.70.] De interiore Cellarum, & Pronai diſtributione. # Cap. IIII.
[1.71.] De ædibus constituendis ſecundum regionem. # Cap. V.
[1.72.] De ostiorum, & antepagmentorum ſacrarum ædium rationibus. # Cap. VI.
[1.73.] De Tuſcanicis rationibus ædium ſacrarum. # Cap. V II.
[1.74.] De aris Deorum or dinandis. # Cap. VIII.
[1.75.] Finis Quarti Libri.
[1.76.] M. VITRVVII DE ARCHITECTVRA LIBER QVINTVS. Proœmium.
[1.77.] De foro, eius{q́ue} diſpoſitione. # Cap. I.
[1.78.] De Aerario, carcere, & curia ordinandis. # Cap. II.
[1.79.] De Theatro, eius ſalubri conſtitutione. # Cap. III.
[1.80.] De Harmonia ſecundum Aristoxeni traditio-nem. # Cap. IIII.
[1.81.] Sequens diagramma ostendit, quæ hactenus a Vitruuio, & a nobis dicta ſunt.
[1.82.] De Theatris uaſis # Cap. V.
[1.83.] De conformatione theatri facienda. # Cap. VI.
[1.84.] THEATRI LATINORVM VESTIGIVM.
[1.85.] De tecto porticus Theatri. Cap. Vll.
[1.86.] De tribus ſcenarum generibus. Cap. VIII.
[1.87.] De porticibus poſt ſcenam, & ambulationibus. Cap. IX.
[1.88.] De balnearum diſpoſitionibus, & partibus. Cap. X.
[1.89.] De palæſtrarum ædiificatione, & xyſtis.#Cap.#XI.
< >
page |< < (168) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div438" type="section" level="2" n="77">
            <p>
              <s xml:id="echoid-s12772" xml:space="preserve">
                <pb o="168" file="514.01.200" n="200" rhead="LIBER"/>
              libus, quæ epiſtylij loco imponebantur, eæ trabes a tertijs columnis illius lateris, quod erat ad pronaum ædis
                <lb/>
              Auguſti reſpiciebant, tertiæ enim eran:</s>
              <s xml:id="echoid-s12773" xml:space="preserve">, idest loco tertio diſpoſitæ duabus medijs ſublatis, procurrebant ad
                <lb/>
              antas pronai ædis Auguſti.</s>
              <s xml:id="echoid-s12774" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s12775" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Svpra</emph>
              trabes contra capitula ex fulcimentis diſpoſitæ pilæ ſunt collocatæ, altæ pedibus tribus,
                <lb/>
              latæ quoquo uerſus quaternis.</s>
              <s xml:id="echoid-s12776" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s12777" xml:space="preserve">Hæpilæ Zophori loco diſpoſitæ ſumptus imminuunt magnitudinem, quo uero modo diſpoſitæ erant ortho-
                <lb/>
              graphia huius baſilicæ ostendit. </s>
              <s xml:id="echoid-s12778" xml:space="preserve">erant enim contra capitula columnarum tanquam fulcra inuicem diſtantes
                <lb/>
              interuallo capitulorum.</s>
              <s xml:id="echoid-s12779" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s12780" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Svpra</emph>
              eas ex duobus tignis bipedalibus trabes euerganeæ circa ſunt collocatæ, quibus inſuper
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.200-01" xlink:href="note-514.01.200-01a" xml:space="preserve">10</note>
              tranſtra cum capreolis contra zophoros, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12781" xml:space="preserve">antas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12782" xml:space="preserve">parietes pronai collocata, ſuſtinent unum culmen
                <lb/>
              perpetuæ baſilicæ, alterum a medio ſupra pronaum ædis.</s>
              <s xml:id="echoid-s12783" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s12784" xml:space="preserve">Trabes euerganeæ, ideſt compactiles, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12785" xml:space="preserve">affabre, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12786" xml:space="preserve">accurate factæ coronarum loco habebantur, ſed ad ra-
                <lb/>
              tionem tecti collocandi poſita tranſtra, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12787" xml:space="preserve">capreolos ( ita enim amplitudo tecti requirebat, ut habetur libro
                <lb/>
              quarto Cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s12788" xml:space="preserve">2. </s>
              <s xml:id="echoid-s12789" xml:space="preserve">) ſuſtinebant, atque ita uniuerſa baſilica a Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s12790" xml:space="preserve">deſcripta eſt.</s>
              <s xml:id="echoid-s12791" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s12792" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Ita</emph>
              faſtigioium duplex nata diſpoſitio, extrinſecus tecti, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12793" xml:space="preserve">interioris altæ teſtudinis, præſtant
                <lb/>
              ſpeciem uenuſtam. </s>
              <s xml:id="echoid-s12794" xml:space="preserve">Item ſublata epiſtyliorum ornamenta, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12795" xml:space="preserve">columnarum, pluteorumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12796" xml:space="preserve">ſuperiorum
                <lb/>
              diſtributio. </s>
              <s xml:id="echoid-s12797" xml:space="preserve">operoſam detrahit moleſtiam, ſumptusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12798" xml:space="preserve">imminuit ex magna parte ſummam, ipſæ uero
                <lb/>
              columnæ in altitudine perpetua ſub trabe teſtudinis perductæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12799" xml:space="preserve">magnificentiam impenſæ & </s>
              <s xml:id="echoid-s12800" xml:space="preserve">autho-
                <lb/>
              ritatem operi adaugere uidentur.</s>
              <s xml:id="echoid-s12801" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s12802" xml:space="preserve">Aſpectus uenustus, laboris, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12803" xml:space="preserve">ſumptus imminutio, magnificentiæ impenſæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12804" xml:space="preserve">authoritatis operi adaucta
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.200-02" xlink:href="note-514.01.200-02a" xml:space="preserve">20</note>
              ſpecies commendabilem Vitruuianam baſilicam fecere. </s>
              <s xml:id="echoid-s12805" xml:space="preserve">Tectum enim ſuperius, ac culmen interioris testudi-
                <lb/>
              nis uenuſtatem præbebat. </s>
              <s xml:id="echoid-s12806" xml:space="preserve">Epiſtylia, Zophori, pluteiq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s12807" xml:space="preserve">, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12808" xml:space="preserve">cætera ornamenta columnarum ſublata impenſam,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s12809" xml:space="preserve">laborem imminuebant; </s>
              <s xml:id="echoid-s12810" xml:space="preserve">nam parastatæ, pilæ, trabes euerganeæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12811" xml:space="preserve">compactiles loco eorum ornamentorum
                <lb/>
              poſitæ, ut ex materia factæ, labori, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12812" xml:space="preserve">ſumptui parcebant. </s>
              <s xml:id="echoid-s12813" xml:space="preserve">Altitudo etiam columnarum authoritatem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12814" xml:space="preserve">
                <lb/>
              magnificentiam impenſæ ferebant. </s>
              <s xml:id="echoid-s12815" xml:space="preserve">duplex enim in altitudine columnarum ordo laborem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12816" xml:space="preserve">impenſam re ue-
                <lb/>
              ra adauxiſſet, nam epistylia, plutei, ornamentaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s12817" xml:space="preserve">geminata fuiſſent. </s>
              <s xml:id="echoid-s12818" xml:space="preserve">Cæterum & </s>
              <s xml:id="echoid-s12819" xml:space="preserve">res poſtulabat, ut ex ma-
                <lb/>
              teria trabes conficerentur, nam lapideæ, aut marmoreæ trabes ob diſtantiam intercolumniorum ( ut ait libro
                <lb/>
              tertio ) periculo ne frangerentur, fuiſſent.</s>
              <s xml:id="echoid-s12820" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">30</note>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div455" type="section" level="2" n="78">
            <head xml:id="echoid-head81" style="it" xml:space="preserve">De Aerario, carcere, & curia ordinandis. # Cap. II.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s12821" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">AErarivm</emph>
              , carcer, curia foro ſunt cõiungenda, ſed ita, uti magnitudo ſymmetrię eorũ, quę
                <lb/>
              eſt foro proxima reſpondeat, maxime quidẽ curia imprimis eſt facienda ad dignitatẽ mu-
                <lb/>
              nicipij, ſiue ciuitatis. </s>
              <s xml:id="echoid-s12822" xml:space="preserve">Et ſi quadrata erit, quantum habuerit latitudinis. </s>
              <s xml:id="echoid-s12823" xml:space="preserve">dimidiaaddita con-
                <lb/>
              ſtituatur altitudo. </s>
              <s xml:id="echoid-s12824" xml:space="preserve">Sin autem oblonga fuerit, longitudo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12825" xml:space="preserve">latitudo componatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12826" xml:space="preserve">ſum-
                <lb/>
              ma compoſita, eius dimidia pars ſub lacunarijs altitudini detur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12827" xml:space="preserve">præterea præcingendi ſunt parietes me-
                <lb/>
              dij coronis ex inteſtino opere, aut albario ad dimidiam partem altitudinis, quæ ſinon erunt, uox ibi
                <lb/>
              diſputantium elata in altitudinem intellectui non poterit eſſe audientibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s12828" xml:space="preserve">Cum autem coronis præ-
                <lb/>
              cincti parietes erunt, uox ab ijs morata, priuſquam in aere elata diſsipetur, auribus erit intellecta.</s>
              <s xml:id="echoid-s12829" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">40</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s12830" xml:space="preserve">Aerarium locus erat, in quo publica pecunia reponebatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12831" xml:space="preserve">Romani autem actus omnes publicos, ſenatus
                <lb/>
              decreta, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12832" xml:space="preserve">libros elephantinos in ærario ſeruabant. </s>
              <s xml:id="echoid-s12833" xml:space="preserve">Suetonius nominum libros in ærario inuentos Cæſarem
                <lb/>
              comburi feciſſe dicit, ut omnem odij occaſionem tolleret. </s>
              <s xml:id="echoid-s12834" xml:space="preserve">Erat autem ærarium in Romano foro in æde Saturni,
                <lb/>
              inquiunt enim Saturnum primum cudendæ monetæ authorem fuiſſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s12835" xml:space="preserve">Quomodo autem ærarium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12836" xml:space="preserve">carcer di-
                <lb/>
              ſponatur non dicit Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s12837" xml:space="preserve">Sunt enim fori partes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12838" xml:space="preserve">Architecti iudicio relictæ, quoniam ex certa neceſſitate con-
                <lb/>
              ſtituuntur, huiuſmodi ſunt granaria, armamentaria, naualia, emporia. </s>
              <s xml:id="echoid-s12839" xml:space="preserve">Hæ autem fabricæ tutiſſima loca, ex-
                <lb/>
              pedita tamen, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12840" xml:space="preserve">prompta requirunt, murorum altitudine, cuſtodum uigilantia, mulctæ indictione ab inſidijs
                <lb/>
              tuta eſſe debent. </s>
              <s xml:id="echoid-s12841" xml:space="preserve">Nos granaria, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12842" xml:space="preserve">ærarium foro coniuncta habemus, armamentaria in baſilica, uel curia ipſa.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s12843" xml:space="preserve">Aerarium Iacobi Sanſouini opus, in quo æs, aurum, argentum flatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12844" xml:space="preserve">cuditur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12845" xml:space="preserve">conſeruatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12846" xml:space="preserve">ibi quoque
                <lb/>
              præfecti, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12847" xml:space="preserve">magiſtratus quidam ſunt, qui tam monetæ cudendæ, quàm depoſitis, quæ ad incredibilem ſummam
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.200-05" xlink:href="note-514.01.200-05a" xml:space="preserve">50</note>
              perueniunt, præeſſe ſolent. </s>
              <s xml:id="echoid-s12848" xml:space="preserve">Nauale tam tutum, tam amplum, tam omni copiarum genere auctum habemus,
                <lb/>
              ut mirum eſſet, ſi id multi Reges opulenti longo ſtudio comparare poſſent.</s>
              <s xml:id="echoid-s12849" xml:space="preserve">. Sub baſilica ſunt carceres. </s>
              <s xml:id="echoid-s12850" xml:space="preserve">ad baſi-
                <lb/>
              licam prope templum est magis magnificum, quàm recte diſpoſitum, cuius frons columnarum multitudine, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12851" xml:space="preserve">
                <lb/>
              pulchritudine ſatis ornata, authoritatem quandam foro ampliſſimo addere conſpicitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12852" xml:space="preserve">Sed hæc aliàs.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s12853" xml:space="preserve">Antiquitus tria Carcerum genera habebantur, unum immodeſtorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12854" xml:space="preserve">petulantium, qui ibi detinebantur,
                <lb/>
              ut ab incontinentia morum, ad uitæ frugem ducerentur; </s>
              <s xml:id="echoid-s12855" xml:space="preserve">id nunc dementibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12856" xml:space="preserve">maniacis datur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12857" xml:space="preserve">Alterum
                <lb/>
              erat eorum, qui ære alieno obnoxij erant. </s>
              <s xml:id="echoid-s12858" xml:space="preserve">Tertium in quo trudebantur rei, perfidiq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s12859" xml:space="preserve">, & </s>
              <s xml:id="echoid-s12860" xml:space="preserve">ſcelerati uiri, aut
                <lb/>
              iam damnati, aut mox damnandi. </s>
              <s xml:id="echoid-s12861" xml:space="preserve">hæc genera ſatis erant. </s>
              <s xml:id="echoid-s12862" xml:space="preserve">nam hominum errata, aut ab immodeſtia, aut a con-
                <lb/>
              tumacia, aut a peruerſitate oriuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s12863" xml:space="preserve">Immodeſtiæ primum, contumaciæ alterum, peruerſitati tertium genus
                <lb/>
              datur; </s>
              <s xml:id="echoid-s12864" xml:space="preserve">amplius primum, arctius alterum, arctiſſimum tertium genus conſtituendum est. </s>
              <s xml:id="echoid-s12865" xml:space="preserve">in omnibus altitudo,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.200-06" xlink:href="note-514.01.200-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>